του Γιώργου Στάμτση*
Χθες Δευτέρα 28 Απριλίου οι κάτοικοι σε Ισπανία (τοπική ώρα 12:33μμ) και Πορτογαλία (τοπική ώρα 11:33πμ) βίωσαν μία πρωτοφανή διακοπή στην παροχή ηλεκτρισμού. Μέσα σε πέντε δευτερόλεπτα το 60% της παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας στην Ισπανία βρέθηκε εκτός δικτύου ενώ στην Πορτογαλία το αντίστοιχο ποσοστό έφτασε το 90% (εκεί δηλαδή υπήρξε σχεδόν ολικό black-out).
Αυτό αποτυπώνεται με πολύ εύγλωττο τρόπο στα δύο διαγράμματα από τον Ευρωπαϊκό Διαχειριστή Ηλεκτρισμού ENTSO-E. Αυτή η απότομη πτώση στην παραγωγή ηλεκτρισμού προκάλεσε μια ισχυρή ταλάντωση του ηλεκτρομαγνητικού κύματος το οποίο μεταφέρει την ενέργεια μέσω των γραμμών μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας.
Προκειμένου να μην μεταδοθεί το πρόβλημα και στην υπόλοιπη Ευρώπη, αμέσως βγήκε εκτός λειτουργίας η ηλεκτρική διασύνδεση Γαλλίας-Ισπανίας κι έτσι η Ιβηρική χερσόνησος απομονώθηκε από το ευρωπαϊκό δίκτυο. Έτσι προκλήθηκε ουσιαστικά η εκτεταμένη κατάρρευση του ηλεκτρικού συστήματος στην Ισπανία και το σχεδόν ολικό black-out στην Πορτογαλία.
Η αποκατάσταση της λειτουργίας του ηλεκτρικού συστήματος σε Ισπανία και Πορτογαλία κράτησε πολλές ώρες, μέχρι αργά μέσα στη νύχτα. Όπως ανακοίνωσε ο Διαχειριστής του Ηλεκτρικού Συστήματος (Red Eléctrica) στην Ισπανία, στις 6 το πρωί την Τρίτη η ηλεκτροδότηση είχε αποκατασταθεί κατά 99% και σχεδόν κατά 100% λίγες ώρες αργότερα.
Στην Πορτογαλία, όπου ουσιαστικά όλοι οι σταθμοί παραγωγής ηλεκτρισμού αποκόπηκαν από το δίκτυο, η κανονικότητα στο ηλεκτρικό δίκτυο επανήλθε επίσης στο 100% το πρωί της Τρίτης.
Η Πορτογαλία είχε κι ένα σημαντικό πρόβλημα να αντιμετωπίσει όσον αφορά την επαναλειτουργία του δικτύου καθώς έχει μόνο δύο σταθμούς παραγωγής —έναν μεγάλο με καύσιμο το φυσικό αέριο στο Γκόντομαρ, προάστιο του Πόρτο, κι έναν αρκετά μικρότερο υδροηλεκτρικό στον ποταμό Zêzere, παραπόταμο του Τάγου— οι οποίοι μπορούν να επανεκκινήσουν χωρίς να είναι συνδεδεμένοι στο ηλεκτρικό δίκτυο, έχουν δηλαδή την ικανότητα για αυτοδύναμη εκκίνηση (blackstart)
Η αιτία που προκάλεσε τη μεγάλη μείωση της παραγωγής δεν είναι ακόμα γνωστή. Διάφορες θεωρίες έχουν κυκλοφορήσει, μεταξύ αυτών ατμοσφαιρικά φαινόμενα και κυβερνοεπίθεση, αλλά η Ισπανική κυβέρνηση συνεχίζει να δηλώνει ότι διερευνά όλα τα ενδεχόμενα και ότι η εξακρίβωση της αιτίας (ή των αιτιών) μπορεί να κρατήσει κάποιο διάστημα. Από την πλευρά της η κυβέρνηση της Πορτογαλίας δηλώνει ότι το αίτιο για το χθεσινό μπλακ-άουτ βρίσκεται στην Ισπανία.
Σε κάθε περίπτωση, αυτό που είναι σίγουρο είναι ότι το ζήτημα της ενεργειακής ασφάλειας επανέρχεται δριμύτερο εν μέσω της ενεργειακής μετάβασης. Πριν τρία χρόνια, με την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, το ζήσαμε ως πρόβλημα προμήθειας φυσικού αερίου.
Τώρα, με τις πρωτοφανείς διακοπές ρεύματος στην Ιβηρική και με τις συστηματικές περικοπές ανανεώσιμης ενέργειας στην Ελλάδα και άλλες χώρες, το ζούμε ως πρόβλημα λειτουργίας των ηλεκτρικών δικτύων σε συνθήκες πολύ μεγάλης διείσδυσης των ανανεώσιμων πηγών —η οποία διείσδυση κάθε χρόνο θα αυξάνει καθώς ο στόχος της απανθρακοποίησης, καλώς, παραμένει. Επομένως πρέπει επειγόντως να ξαναδούμε το ζήτημα της ενεργειακής ασφάλειας, ειδικά στον ηλεκτρισμό, και πώς μπορούμε να τη διασφαλίσουμε σε αυτή τη νέα φάση της ενεργειακής μετάβασης.
*Δρ. Ηλεκτρολόγος Μηχανικός, Στέλεχος Αγοράς Ενέργειας
