του Βασιλείου -Γεωργίου Γρηγ. Παπαδάκη
Η λέξη προέρχεται από το επίθετο επιεικής (την πρόθεση επι+εικός:πρέπον). Αντώνυμο, η αυστηρότητα.
Σήμερα, η επιείκεια είναι ηθική αναγκαιότητα. Εξομαλύνει τις αντιθέσεις και εξασφαλίζει την ομαλή κοινωνική συμβίωση. Αρκεί όμως να μην υπερβαίνει τα θεμιτά όρια γιατί τότε ενισχύει την αδικία. Σύμφωνα με τον Αριστοτέλη (389-322 π.Χ.), «η επιείκεια παίρνει τη θέση της ανάμεσα στις μεγάλες κοινωνικές αρετές, όχι μόνο ισότιμη της δικαιοσύνης αλλά και ανώτερη».
Αναφέρει επίσης ότι «η επιείκεια βρίσκεται ανάμεσα στην οργιλότητα και στην αοργησία (πραότητα), όταν όμως υπερβαίνει τα εσκαμμένα, ανέχεται κάθε εξευτελισμό με ηλίθια αταραξία». (Ηθικά Νικομ.1.125.β).
Οι υπέρ του δέοντος αυστηρές ποινές για παραβατικές συμπεριφορές, έχουν αρνητικά αποτελέσματα. Η δίκαιη κρίση και συγκατάβαση στα οποιαδήποτε παραπτώματα και αδικήματα ενέχει επιείκεια η οποία προϋποθέτει πολίτες υψηλής πνευματικής καλλιέργειας, με σεβασμό στις πανανθρώπινες αξίες, ελευθερία, φιλευσπλαχνία, ομόνοια, ακεραιότητα.
Για την απονομή της δικαιοσύνης, «το σύνθρονον των Θεών», χρειάζονται αδέκαστοι λειτουργοί της Θέμιδος. Η αδικία προκαλεί γενική αντίδραση και ανασφάλεια.
«Βάθρον πολίων ασφαλές δίκα» Πίνδαρος, (518-446 π.Χ), λυρικός ποιητής. Το πιο γερό θεμέλιο της πολιτείας είναι η δικαιοσύνη.
Όσο η δικαιοσύνη τιμήθηκε και θεωρήθηκε κοινωνική ανάγκη, άλλο τόσο η αδικία επικρίθηκε και παραμένει ηθικά απόβλητη από τις παλαιότερες αλλά και σύγχρονες κοινωνίες. Ο Πλάτων (427-347 π.Χ.), εκφράζει τη γνώμη πως είναι άξιος τιμής όποιος δεν αδικεί και όποιος δεν επιτρέπει στους άλλους να αδικούν. Αναφέρει επίσης, ότι δεν μπορεί ο νόμος να είναι σε όλες τις περιπτώσεις ο δικαιότερος και καλλίτερος. (Πλ. Νόμοι, Ε.730 α).
Το δίκαιο του ισχυρότερου «το του κρείσσονος συμφέρον», είχαν διαγνώσει οι αρχαίοι σοφιστές και όπως γράφει ο Πλάτων στην Πολιτεία, «οι ισχυρότεροι είναι ελεύθεροι να αδικούν και να διαπράττουν τα χειρότερα κακουργήματα».
Οι σοφιστές πίστευαν πως στο φυσικό δίκαιο (άγραφο), κρύβεται η πρωταρχική έννοια της πολιτικής ισότητας και της κοινωνικής δικαιοσύνης. Υποστήριζαν πως οι φυσικοί νόμοι εμπεριέχουν αμετάβλητες, διαχρονικές αξίες της ανθρώπινης ζωής. Κατά την αρχαία αντίληψη οι άγραφοι νόμοι ίσχυαν από μακροτάτη παράδοση και δε γνώριζε κανείς «εξ΄ ότου εφάνη», (Σοφ., Αντιγ., στοιχ. 457).
Επίμετρο: «Σύμπλεγμα περιπεπλεγμένης, περίπλοκης αντιπαράθεσης» επίκαιρη φράση του δις πρωθυπουργού Δημητρίου Γούναρη (1867-1922) σε συναφή σχέση με τις συνεδρίες της Βουλής για το σιδηροδρομικό δυστύχημα στα Τέμπη. Δικαιοσύνη η οποία κωλυσιεργεί δεν είναι δικαιοσύνη.
