του Αθ. Χ. Παπανδρόπουλου
Η λαϊκή σοφία λέει ότι «το έξυπνο πουλί από τη μύτη πιάνεται». Αυτό ίσως ισχύει θεματικά στην περίπτωση του «πολλά βαρύ» Αμερικανού προέδρου Ντόναλντ Τραμπ που «όλα τα σφάζει και όλα τα μαχαιρώνει». Ίσως από την παντογνωσία του να έχουν διαφύγει κάποιες λεπτομέρειες της κινεζικής ιστορίας και των σημερινών εξελίξεων στο εσωτερικό της Κίνας, που τη θεωρεί τον ύπατο αντίπαλό του.
Έγκυροι διεθνείς παρατηρητές, επισημαίνουν και τονίζουν με έμφαση ότι η σημερινή Κίνα βρίσκεται σε φάση συνειδητοποίησης της σοφίας του γνωμικού του Λόρδου Ακτον ότι «η εξουσία διαφθείρει, η απόλυτη εξουσία διαφθείρει απόλυτα».
Η αδιαφάνεια του καθεστώτος καθιστά δύσκολο να γνωρίζουμε με ακρίβεια πώς λειτουργεί και πώς εξελίσσεται η ισορροπία δυνάμεων στο εσωτερικό του. Ωστόσο, πολλά σημάδια φαίνεται να υποδηλώνουν μια αμφισβήτηση της εξουσίας και της προσωπολατρείας που επανέφερε ο Σι Τζινπίνγκ το 2018, μέσω της αναθεώρησης του Συντάγματος.
Η συνεδρίαση του Πολιτικού Γραφείου στις 30 Ιουνίου, που συγκλήθηκε για να επανεξετάσει τη διακυβέρνηση του Κόμματος και των επιτροπών του, ολοκληρώθηκε με ένα μήνυμα από το πρακτορείο ειδήσεων Xinhua που επαναλάμβανε τη σημασία της συλλογικής λήψης αποφάσεων και του σεβασμού του Συντάγματος.
Ο Σι Τζινπίνγκ δεν συμμετείχε στην τελετή του Κρατικού Συμβουλίου που πραγματοποιήθηκε στις αρχές Ιουνίου, ούτε σε πρόσφατες διεθνείς συνόδους κορυφής, συμπεριλαμβανομένης αυτής των BRICS στη Βραζιλία τον Ιούλιο. Επίσης, χωρίς πολλά λόγια, εκκαθαρίσεις συνεχίστηκαν εντός του Λαϊκού Απελευθερωτικού Στρατού, αλλά τώρα στοχεύουν στρατηγούς κοντά στην ηγεσία του Σι. Τέλος, ο γενικός γραμματέας φαίνεται να βρίσκεται σε άτυπη καραντίνα στα μέσα ενημέρωσης.
Η απόλυτη εξουσία του Σι Τζινπίνγκ φαίνεται να ταρακουνήθηκε για πρώτη φορά το 2022, στο 20ο Συνέδριο του Κομουνιστικού Κόμματος της Κίνας. Τότε υπέστη την πρώτη του μεγάλη ήττα με τη στρατηγική μηδενικής Covid, η οποία άρθηκε βιαστικά στις 7 Δεκεμβρίου 2022, υπό την πίεση των δημόσιων διαμαρτυριών και του οικονομικού lockdown.
Σήμερα, η επιτυχημένη αντίσταση του Πεκίνου στον εμπορικό πόλεμο που ξεκίνησε ο Ντόναλντ Τραμπ, ο οποίος ενσαρκώνεται από την ανάπτυξη 5,4% το πρώτο τρίμηνο του 2025 και ένα πλεόνασμα άνω των 100 δισ. δολαρίων τον Μάρτιο, δεν καταφέρνει να καλύψει τα επιδεινούμενα διαρθρωτικά προβλήματα που επηρεάζουν την οικονομία, τον στρατό και την παγκόσμια εικόνα της Κίνας.
Παρά κάποια στατιστικά στοιχεία που είναι ακόμη κολακευτικά επειδή σε μεγάλο βαθμό χειραγωγούνται, η κινεζική οικονομία βυθίζεται στον αποπληθωρισμό. Τα δημογραφικά στοιχεία καταρρέουν, με τη γονιμότητα να περιορίζεται σε ένα παιδί ανά γυναίκα, και το εργατικό δυναμικό μειώνεται κατά 10 εκατομμύρια άτομα ετησίως.
Η πραγματική ανάπτυξη είναι μικρότερη από 3% ετησίως, υπονομευμένη από την πτώση των βιομηχανικών τιμών που προκαλείται από την πλεονάζουσα παραγωγική ικανότητα, την υποτονική εγχώρια αγορά και το σταδιακό μπλοκάρισμα των εξαγωγών προς τις Ηνωμένες Πολιτείες.
Ένας σκληρός πόλεμος τιμών πλήττει σοβαρά τις βιομηχανικές εταιρείες, οι οποίες είναι επίσης υπερχρεωμένες, ιδίως στην αυτοκινητοβιομηχανία. Το χάσμα μεταξύ των ημιαγωγών διευρύνεται, παρά τις εκατοντάδες δισεκατομμύρια επενδύσεις. Η εγχώρια ζήτηση παραμένει απελπιστικά χαμηλή, ενώ το ποσοστό αποταμίευσης κορυφώνεται στο 31% του διαθέσιμου εισοδήματος των νοικοκυριών λόγω της επίμονης κρίσης ακινήτων. Το δημόσιο και ιδιωτικό χρέος πλησιάζει το 300% του ΑΕΠ και οι εκροές κεφαλαίων εκτοξεύονται.
Η ανεργία αυξάνεται απότομα, ιδίως μεταξύ των νέων, με μαζικές μετεγκαταστάσεις θέσεων εργασίας στην Ινδία και τη Νοτιοανατολική Ασία. Παράλληλα η επιχειρηματικότητα πέφτει επικίνδυνα μετά τη θεαματική έκρηξη την δεκαετία 1995-2005.
Τα φαινόμενα αυτά, όπως είναι επόμενο, έχουν προκαλέσει δυσαρέσκειες και αντιδράσεις στο εσωτερικό του Κ.Κ. Κίνας, σημαντικά μέλη του οποίου δεν κρύβουν την πρόθεση τους να αντιδράσουν. Και από την άποψη αυτή, ως φαίνεται, οι προετοιμασίες για το 21ο Συνέδριο του Κομμουνιστικού Κόμματος, θα επικεντρωθούν στην αμφισβήτηση της παντοδυναμίας του Προέδρου Σι.
Το κόμμα μάλλον θα θέσει τέλος στη μοναχική άσκηση της εξουσίας και θα επιστρέψει σε ένα συλλογικό τρόπο λήψης αποφάσεων. Προτεραιότητα θα μπορούσε να δοθεί και πάλι στη μεταρρύθμιση, την ανάπτυξη του ιδιωτικού τομέα και την ανοιχτότητα, σύμφωνα με τις αρχές που καθιέρωσε το 1979 ο Ντενγκ Σιαοπίνγκ για την έξοδο από τον Μαοϊσμό και τον εκσυγχρονισμό της χώρας.
Στόχος είναι η αναβίωση της πολιτικής και κοινωνικής συμφωνίας που ίσχυσε στα Σαράντα Ένδοξα Χρόνια της Κίνας στη διάρκεια των οποίων η χώρα γνώρισε εντυπωσιακή ανάπτυξη, κοινωνική συνοχή και πρόοδο, αλλά και πιο σωστή κατανομή της εξουσίας στο εσωτερικό του Κόμματος.
Ήταν η περίοδος όπου τα Κ.Κ. περιοχών όπως η Σαγκάη για παράδειγμα, είδαν τα κατά κεφαλήν εισοδήματα να δεκαπλασιάζονται σχεδόν μέσα σε μια εικοσαετία και η άμβλυνση της ολοκληρωτικής δομής του κράτους να γίνεται θετικά αποδεκτή. Την ίδια περίοδο διαπιστώθηκε επίσης ότι η ανάπτυξη περιόριζε σημαντικά και τη μεγάλη διαφθορά που συνήθως κυριαρχεί σε ολοκληρωτικά καθεστώτα.
Στο πλαίσιο αυτό, μια σημαντική τάση στο εσωτερικό του Κ.Κ. Κίνας, δεν βλέπει πλέον με καθόλου καλό μάτι την απόλυτη εξουσία του Σι και προτείνει την αλλαγή μοντέλου. Έτσι, θα μπορούσε να ξεκινήσει η αναπροσαρμογή του οικονομικού μοντέλου προς την εγχώρια κατανάλωση, σε συνδυασμό με μια προσπάθεια αποκατάστασης της εμπιστοσύνης των επιχειρήσεων και των ξένων επενδυτών, με περισσότερες ελευθερίες.
Σε μια εποχή που η Αμερική υποκύπτει στον πειρασμό της απολυταρχίας και διολισθαίνει σε μια αντιφιλελεύθερη δημοκρατία με κόστος τη μείωση της ισχύος και της επιρροής της, η Κίνα θα μπορούσε έτσι να ανακτήσει το πλεονέκτημα στην αναζήτηση της ηγεσίας του 21ου αιώνα.
Απελευθερώνοντας τον εαυτό της από την απεριόριστη δύναμη του Σι Τζινπίνγκ, ο οποίος έχει γίνει το κύριο εμπόδιο στις φιλοδοξίες της, η Κίνα την εποχή της επανόδου της ισχύος στο γεωπολιτικό τοπίο, θα μπορούσε με φιλελεύθερες αναπτυξιακές αντιλήψεις να γίνει πόλος έλξης πολύ περισσότερο από τις «μαγκιές» του Τραμπ.
Ίσως δε, στο επίπεδο αυτό, τα «παιχνίδια» του «μεγάλου dealer», με το ΝΑΤΟ και άλλα θέματα, να αποδείξουν για ποιο λόγο ο πατέρας του, αρκετές φορές τον χαρακτήριζε «επικίνδυνα ανόητο».
