του Δημήτρη Ζοπουνίδη*
Οι επιχειρήσεις, οι δημόσιοι φορείς και οι διεθνείς οργανισμοί καλούνται να κινηθούν σε ένα περιβάλλον όπου οι αποφάσεις δεν μπορούν να στηρίζονται μόνο στη διαίσθηση, αλλά απαιτούν επιστημονικά τεκμηριωμένες βάσεις. Η διαχείριση και ανάλυση δεδομένων καθίσταται, έτσι, όχι μόνο εργαλείο επιχειρησιακής βελτίωσης, αλλά και θεμέλιο ανταγωνιστικού πλεονεκτήματος.
Η αξιοποίηση των δεδομένων ενισχύει την αποδοτικότητα των λειτουργιών και την κατανόηση της αγοράς. Στον αεροπορικό κλάδο, για παράδειγμα, η ανάλυση δεδομένων επιβατών συμβάλλει στη βελτίωση της εμπειρίας ταξιδιού, στην ορθολογική διαχείριση δρομολογίων και στην αύξηση των βοηθητικών ή λεγόμενων παράπλευρων εσόδων (ancillary revenues).
Στον τραπεζικό τομέα, τα δεδομένα προσφέρουν εργαλεία πρόβλεψης κινδύνων και ενίσχυσης της κερδοφορίας, ενώ στον δημόσιο τομέα συμβάλλουν στην αποδοτική κατανομή πόρων και στη βελτίωση της ποιότητας των παρεχόμενων υπηρεσιών.
Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί ο αθλητισμός και ειδικότερα το ποδόσφαιρο. Τα football analytics έχουν αλλάξει ριζικά την προπονητική διαδικασία, την ανάλυση αντιπάλων, αλλά και τη στρατηγική διαχείριση ομάδων. Μέσα από εξελιγμένα στατιστικά μοντέλα, αισθητήρες και big data, οι σύλλογοι αποκτούν σε πραγματικό χρόνο εικόνα της φυσικής κατάστασης των παικτών, των κινήσεών τους στον αγωνιστικό χώρο και των τακτικών επιλογών που αποδίδουν καλύτερα.
Η χρήση αυτών των δεδομένων οδηγεί σε πιο στοχευμένες αποφάσεις για τις μεταγραφές, την αγωνιστική προετοιμασία και την ανάπτυξη ταλέντων, δημιουργώντας ένα ισχυρό ανταγωνιστικό πλεονέκτημα για τις ομάδες που τα υιοθετούν. Η πολυδιάστατη χρησιμότητα των δεδομένων καταδεικνύει ότι η αξιοποίησή τους δεν είναι μια τεχνική επιλογή, αλλά ένα συστατικό στοιχείο στρατηγικής ανάπτυξης.
Η συμβολή της τεχνητής νοημοσύνης (AI) και της επιχειρηματικής αναλυτικής (business analytics) προσφέρει μια νέα διάσταση στη διαχείριση δεδομένων. Μεθοδολογίες όπως η μηχανική μάθηση, η προβλεπτική αναλυτική (predictive analytics) και οι αλγόριθμοι βελτιστοποίησης επιτρέπουν στους οργανισμούς να προβλέπουν με μεγαλύτερη ακρίβεια τις μελλοντικές τάσεις, να αναγνωρίζουν μοτίβα στη συμπεριφορά πελατών και να λαμβάνουν αποφάσεις που μειώνουν το κόστος και ενισχύουν την αποδοτικότητα.
Επιπλέον, τα εργαλεία αυτά παρέχουν δυνατότητες προσωποποίησης υπηρεσιών, γεγονός που αυξάνει την πιστότητα των πελατών και δημιουργεί νέες πηγές αξίας. Ωστόσο, η αξιοποίηση των δεδομένων δεν μπορεί να επιτευχθεί αποκομμένα από την οργανωσιακή κουλτούρα.
Η μετάβαση σε μια «κουλτούρα δεδομένων» προϋποθέτει επενδύσεις σε τεχνολογικές υποδομές, αλλά κυρίως την εκπαίδευση και ενδυνάμωση του ανθρώπινου δυναμικού. Η διαθεσιμότητα δεδομένων από μόνη της δεν εγγυάται καλύτερες αποφάσεις, αντιθέτως, απαιτείται η ανάπτυξη δεξιοτήτων, η διεπιστημονική συνεργασία και η δημιουργία πλαισίων που ενθαρρύνουν την αξιοποίηση της πληροφορίας σε όλα τα επίπεδα της οργανωσιακής λειτουργίας.
Ιδιαίτερη σημασία αποκτά και η διάσταση της ηθικής διαχείρισης δεδομένων. Σε μια εποχή όπου η προστασία της ιδιωτικότητας και η συμμόρφωση με κανονιστικά πλαίσια, όπως το GDPR, είναι κρίσιμα ζητήματα, οι οργανισμοί οφείλουν να επιδεικνύουν διαφάνεια και υπευθυνότητα.
Η εμπιστοσύνη των πολιτών και των πελατών αποτελεί πολύτιμο άυλο κεφάλαιο, και η απώλειά της μπορεί να αποβεί καταστροφική. Συνεπώς, η υιοθέτηση πρακτικών που ενσωματώνουν αρχές διακυβέρνησης δεδομένων (data governance) και βιωσιμότητας (ESG) δεν είναι πολυτέλεια, αλλά προϋπόθεση μακροχρόνιας επιτυχίας.
Η αξιοποίηση δεδομένων συνδέεται επίσης με την ικανότητα των οργανισμών να προσαρμόζονται σε ένα περιβάλλον γεμάτο αβεβαιότητες. Η πανδημία ανέδειξε ότι εκείνοι οι οργανισμοί που είχαν επενδύσει σε ευέλικτα συστήματα ανάλυσης δεδομένων ήταν σε θέση να προβλέψουν μεταβολές στη ζήτηση, να προσαρμόσουν γρήγορα τις διαδικασίες τους και να διατηρήσουν την επιχειρησιακή τους συνέχεια. Με αυτόν τον τρόπο, η χρήση δεδομένων λειτουργεί ως μηχανισμός ανθεκτικότητας απέναντι σε κρίσεις.
Συνολικά, η αξιοποίηση των δεδομένων δεν πρέπει να θεωρείται μια μεμονωμένη πρωτοβουλία, αλλά μια ολιστική στρατηγική επιλογή που διαπερνά όλα τα επίπεδα λειτουργίας ενός οργανισμού. Η μετάβαση από την εμπειρική λήψη αποφάσεων στη συστηματική χρήση δεδομένων δημιουργεί οργανισμούς πιο ευέλικτους, καινοτόμους και βιώσιμους.
Η πρόκληση δεν είναι μόνο τεχνολογική, αλλά κυρίως στρατηγική και πολιτισμική. Όσοι οργανισμοί κατανοήσουν εγκαίρως τη σημασία αυτής της μετάβασης, θα είναι σε θέση να ανταποκριθούν αποτελεσματικά στις προκλήσεις του μέλλοντος, διαμορφώνοντας ταυτόχρονα νέα πρότυπα ηγεσίας και ανάπτυξης.
*Κάτοχος MSc in Business Analytics and Data Science, Ερευνητής, Data Science Laboratory στο Πολυτεχνείο Κρήτης και Ιδρυτής του Παρατηρητηρίου Αεροπορικού Κλάδου Κρήτης και του Aviationlife.gr.
