του Κώστα Χριστίδη
Σχεδόν παντού, και ειδικά στις οικονομικές δραστηριότητες τόσο του ιδιωτικού όσο και του δημόσιου τομέα, η επιτυχία έρχεται ως αποτέλεσμα ενός συμμετοχικού μοντέλου διοίκησης, που ενθαρρύνει τη συνεργασία, την αλληλεξάρτηση, την ελεύθερη ροή των πληροφοριών, την υπευθυνότητα όλων και του καθενός για το συνολικό αποτέλεσμα.
Ο πραγματικός ηγέτης κατορθώνει να επιτυγχάνει εξαιρετικά αποτελέσματα από συνηθισμένους ανθρώπους (extraordinary results from ordinary people). Το κλειδί στην αποτελεσματικότητα αυτή είναι η ικανότητα συγκρότησης ομάδων που συνεργάζονται σε πνεύμα εμπιστοσύνης και αλληλοεκτίμησης.
Ιδιαίτερα οι μεγάλοι οργανισμοί πρέπει να αποτελούνται από πολλές αλληλοεμπλεκόμενες ομάδες και κάθε μέλος του οργανισμού να ανήκει σε μία ή περισσότερες ομάδες (μάλιστα, κάποιος μπορεί να είναι ηγέτης μίας ομάδας και μέλος μίας άλλης).
Γιατί, όμως, είναι τόσο σημαντική η ύπαρξη ομάδων που λειτουργούν αποδοτικά για τη συνολική αποτελεσματικότητα του οργανισμού;
Ο Αμερικανός γκουρού του μάνατζμεντ Thomas Gordon συνοψίζει ως εξής τα πλεονεκτήματα :
1. Κάθε μέλος ταυτίζεται περισσότερο με τους στόχους του οργανισμού και δεσμεύεται για την επίτευξή τους.
2. Η συμμετοχή στην ομάδα δίνει στα μέλη μία αίσθηση μεγαλύτερου ελέγχου της ζωής τους και τα απελευθερώνει από τον φόβο αυθαίρετης άσκησης της εξουσίας εκ μέρους του ηγέτη.
3. Μέσω των ομάδων τα μέλη συμμετέχουν στην επίλυση των προβλημάτων, μαθαίνουν περισσότερα για τις τεχνικές δυσκολίες κάθε προβλήματος που καλούνται να επιλύσουν, μαθαίνουν ο ένας από τον
άλλο καθώς και από τον ηγέτη, αποκτώντας έτσι διαρκή επιμόρφωση στον χώρο εργασίας.
4. Οι πιο καινοτόμες λύσεις και οι πιο αποτελεσματικές αποφάσεις συχνά προκύπτουν από τον συνδυασμό των δυνατοτήτων και των γνώσεων όλων των μελών της κάθε ομάδας εργασίας.
5. Η συμμετοχή σε μίαν ομάδα προσφέρει στα μέλη ευκαιρίες για την ικανοποίηση αναγκών των ανώτερων επιπέδων της πυραμίδας αναγκών του A. Maslow, όπως για αυτοεκτίμηση, αποδοχή και αυτοπραγμάτωση.
6. Μέσω των ομάδων η αποτελεσματική ηγεσία επεκτείνεται και στις κατώτερες ιεραρχικά βαθμίδες του οργανισμού. Τα ‘’εξαιρετικά αποτελέσματα’’ που προαναφέραμε επέρχονται όταν και τα χαμηλόβαθμα στελέχη του οργανισμού ενστερνίζονται και εφαρμόζουν μία διευθυντική προσέγγιση (a managerial approach).
Τηρουμένων των αναλογιών, τα παραπάνω ισχύουν και για την ηγεσία κάθε πολιτικού κόμματος. Ο επιδραστικός ηγέτης δεν είναι αυτός που βασίζεται στην άσκηση της εξουσίας του και στον φόβο που μπορεί να εμπνέει, αλλά αυτός που επιτυγχάνει και πείθει τα στελέχη, τα μέλη και τους οπαδούς του κόμματος να αποδέχονται την πρωτοκαθεδρία του επειδή ασκεί θετική επιρροή και τον αντιλαμβάνονται ως το πρόσωπο που συμβάλλει κατ’ εξοχήν στην επίτευξη των πολιτικών στόχων τους.
Είναι αυτός που κατορθώνει να κινητοποιεί τους ανθρώπους εξασφαλίζοντας όσο το δυνατόν πιο ανοιχτή και ειλικρινή επικοινωνία στο εσωτερικό του κόμματος, επιλύοντας τυχόν συγκρούσεις ώστε κανείς να μην αισθάνεται ηττημένος. Ομοίως και εκτός κομματικών τειχών, στο επίπεδο της κοινωνίας, ενεργεί με συνέπεια, μεθοδικότητα αλλά και αποφασιστικότητα. Αποφεύγει τις τοξικές προσωπικές επιθέσεις, την επιδεικτική αυταρέσκεια, τη δημαγωγική υποσχεσιολογία. Γενικά, εμπνέει και καθοδηγεί με το παράδειγμα, τη συμπεριφορά, το κύρος και την αξιοπιστία του.
Βεβαίως, τέλειος πολιτικός ηγέτης δεν υπάρχει (όπως δεν υπάρχει και τέλειος επιχειρηματικός ηγέτης). Εάν υπήρχε, θα αποτελούσε το απόλυτο επιχείρημα των κρατιστών : δεν θα είχαμε παρά να τον βρούμε και να αναθέσουμε σε αυτόν – και την σοφή ηγετική ομάδα που αυτός θα επέλεγε να τον περιβάλει – την επίλυση όλων των προβλημάτων, παλαιών και νέων, και εμείς οι πολίτες να παρακολουθούμε ικανοποιημένοι τη σταθερή αύξηση της ατομικής και κοινωνικής ευημερίας μας.
Πλην, ατυχώς αυτά δεν συμβαίνουν, δεν συνέβησαν στο παρελθόν και δεν θα συμβούν στο μέλλον. Στην πολιτική σφαίρα, οι αποφάσεις και οι επιλογές είναι πάντοτε συγκριτικές. Ο ηγέτης μπορεί να συγκριθεί με άλλους προκατόχους του, κατά βάση για λόγους ιστορικής αποτίμησης, ή, (που είναι και το σημαντικότερο), με άλλους επίδοξους διεκδικητές της θέσης του στο κόμμα ή στην κυβέρνηση.
Και αν μέσω της κάλπης η πλειοψηφία επιλέξει τον Α (ή το κόμμα του Α), η μειοψηφία θα "υποστεί’’ τον Α και το κόμμα του με τα όποια θετικά ή αρνητικά του σημεία.
Σε αντιπαραβολή με αυτή τη λειτουργία της κάλπης, η αγορά μοιάζει με αναλογικό σύστημα λήψης αποφάσεων: όσοι, για παράδειγμα, προτιμούν αλμυρά φαγητά, θα επιλέξουν ανάλογα, όσοι προτιμούν γλυκά, θα φάνε ζαχαρωτά κ.ο.κ., χωρίς να δεσμεύονται από πλειοψηφικές αποφάσεις άλλων. Εάν κάποιοι αισθανθούν απογοητευμένοι από την επιλογή τους στην αγορά κατά κανόνα μπορούν εύκολα και γρήγορα να διορθώσουν το λάθος τους.
Επανερχόμενοι στην πολιτική πραγματικότητα, με βάση και τις παραπάνω σκέψεις, δεν μπορεί να θεωρούνται παράδοξα τα αποτελέσματα των εκλογικών αναμετρήσεων των τελευταίων ετών, όπως και τα ευρήματα των πρόσφατων δημοσκοπήσεων. Για έβδομο κατά σειρά χρόνο, η Νέα Δημοκρατία και ο Κυριάκος Μητσοτάκης προηγούνται με σημαντική διαφορά των πολιτικών αντιπάλων τους.
Σε αυτούς περιλαμβάνονται οι σημερινοί αρχηγοί κομμάτων της αντιπολίτευσης εκ δεξιών και εξ ευωνύμων αλλά, ως φαίνεται, και κάποιοι άνθρωποι του χθες, διατελέσαντες πρωθυπουργοί. Όλοι αυτοί, παραγνωρίζοντας τα αντικειμενικά δεδομένα, στερούμενοι μιας αξιόπιστης ηγετικής ομάδας, αισθάνονται ότι μπορούν να οδηγήσουν καλύτερα τη χώρα μέσα στα δύσβατα μονοπάτια που χαράσσονται από το περίπλοκο εσωτερικό και εξωτερικό περιβάλλον.
Όπως έγραφε ο Καβάφης ("Στα 200 π.Χ.’’): "Είναι κι αυτό μια στάσις. Νοιώθεται … Για Λακεδαιμονίους να μιλούμε τώρα’’!
*Νομικός – Οικονομολόγος
