του
Carl Bildt*
Σε μία εποχή που καθορίζεται από την οργή του Ντόναλντ Τραμπ, τον ρεβιζιονισμό του Βλαντίμιρ Πούτιν και την αχαλίνωτη φιλοδοξία του Σι Τζινπίνγκ, η διεθνής τάξη γίνεται ολοένα και πιο ακατάστατη, δυσλειτουργική, ακόμα και επικίνδυνη. Πώς φτάσαμε σε αυτή την κατάσταση; Και πώς μπορούμε να την αφήσουμε πίσω μας;
Μέχρι πρόσφατα, οι δεκαετίες που ακολούθησαν τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο ήταν μία περίοδος φιλικού φιλελεύθερου διεθνισμού. Τα τελευταία χρόνια, ωστόσο, ο κόσμος έχει εισέλθει σε ένα νέο στάδιο. Η πολιτική του ιδεαλισμού και της ελπίδας έχει αντικατασταθεί από την πολιτική της ταυτότητας και του φόβου. Αυτή η τάση κέρδισε έδαφος στην μία δυτική χώρα μετά την άλλη, όμως οι πλέον αξιοσημείωτες εκδηλώσεις της καταγράφηκαν στις δύο αγγλοσαξονικές χώρες που έκαναν εξ αρχής δυνατή την προηγούμενη περίοδο θαυμαστής προόδου.
Είναι τραγικό να παρατηρείς σήμερα το κλίμα σύγχυσης μέσα στο οποίο διεξάγεται η πολιτική συζήτηση στην Βρεταννία. Από το δημοψήφισμα για το Brexit τον Ιούνιο 2016 και εξής, η Βρεταννία αναζητεί μάταια μία απατηλή έννοια εθνικής κυριαρχίας η οποία θα μπορούσε να εμποδίσει την μαζική απώλεια διεθνούς ισχύος και επιρροής που την αναμένει μετά την αποχώρησή της από την ΕΕ. Το είδος εκείνο του ηγετικού πνεύματος που προσέφερε άλλοτε η Βρεταννία στον κόσμο έχει παραχωρήσει την θέση του σε τοπικιστικούς καβγάδες.
Αλλά η θολωμένη πολιτική του Λευκού Οίκου του Τραμπ έχει ακόμα πιο σοβαρές επιπτώσεις. Για δεκαετίες, ο Λευκός Οίκος ήταν πηγή παγκόσμιας ηγεσίας. Σήμερα είναι μία πηγή πολεμοχαρούς ρητορικής που δεν υποστηρίζει ούτε καν φραστικά την ιδέα μιας παγκόσμιας τάξης. Στην πραγματικότητα, η επίσημη Εθνική Στρατηγική Ασφάλειας της κυβέρνησης Τραμπ παρουσιάζει τις αμερικανικές προσπάθειες διασφάλισης της παγκόσμιας τάξης ως αντιπαραγωγικές και ηττοπαθείς. Το μέλλον που προβλέπει θα καθορίζεται εξ ολοκλήρου από διαμάχες ανάμεσα σε κυρίαρχα κράτη.
Η αναθεώρηση της στρατηγικής στάσης της Αμερικής θα ήταν μία λογική απάντηση στην επιθετικότητα και την παραβατικότητα της Ρωσίας, ιδιαίτερα στην Ανατολική Ευρώπη, και στον αυξανόμενο κινεζικό δυναμισμό στην παγκόσμια σκηνή. Το πρώτο αντανακλαστικό του Αμερικανού προέδρου, ωστόσο, θα έπρεπε να είναι να υπερασπιστεί την διεθνή τάξη από τις ανερχόμενες απειλές, προχωρώντας παράλληλα στις απαραίτητες προσαρμογές στην νέα πραγματικότητα. Η αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, της αυξημένης μεταναστευτικής πίεσης καθώς και η επανάσταση στις τεχνολογίες της πληροφορίας και της επικοινωνίας απαιτούν νέες, συνολικές διεθνείς συμφωνίες για την προστασία των συμφερόντων των κυρίαρχων κρατών.
Το να εγκαταλείψουν οι δυτικές δυνάμεις τις ιδέες και τους θεσμούς που προσέφεραν ευημερία και σταθερότητα τις προηγούμενες δεκαετίες θα ήταν ένα μοιραίο λάθος. Πάνω από όλα, οι δύο χώρες που πρωταγωνίστησαν στην δημιουργία της μεταπολεμικής διεθνούς τάξης δεν πρέπει να τής γυρίσουν τώρα την πλάτη.
