του
Κώστα Χριστίδη*
Ακολουθούν μερικές αναφορές και σκέψεις, που διατύπωσαν πρωταγωνιστές ή κορυφαίες πνευματικές προσωπικότητες της ιστορικής εκείνης περιόδου.
O Jean Paul Marat έχει μείνει στην ιστορία ως τέρας απανθρωπιάς. Στο "Σχέδιο ποινικής νομοθεσίας’’ (1780) διερωτάται: "Με ποιον τίτλο οικειοποιείστε μία γωνιά της γης αυτής (…) Μόνον ύστερα από μία ίση ανακατανομή του όλου θα μπορούσε να ορισθεί η μερίδα που σας αναλογεί’’.
Και στο φυλλάδιό του "Το Σύνταγμα’’ ("La Constitution’’, 1789) σημειώνει: "Ο άνθρωπος που του λείπουν τα πάντα έχει το δικαίωμα να αποσπάσει από έναν άλλο το περίσσευμα που ξεχειλίζει. Τί λέω; Έχει το δικαίωμα να του αποσπάσει και ό,τι είναι αναγκαίο σε εκείνον, έχει το δικαίωμα – αντί να πεθάνει από την πείνα – να τον σφάξει και να καταβροχθίσει την ασπαίρουσα σάρκα του’’, (και, σε υποσημείωση). "Όποιο έγκλημα κι αν διαπράττει ο άνθρωπος, όποια προσβολή κι αν επιχειρεί κατά των ομοίων του, δεν ταράζει την τάξη της φύσεως περισσότερο από ό,τι το κάνει ένας λύκος, όταν πνίγει ένα αρνί’’ (!)
Ο διαβόητος Saint – Just πίστευε ότι "δεν χρειάζονται ούτε πλούσιοι ούτε φτωχοί… η ευμάρεια είναι ατιμία! Ο δημόσιος κατήγορος στην δίκη των Γιρονδίνων Fouquier – Tinville ζήτησε "να απαλλαγεί το Επαναστατικό Δικαστήριο από τους τύπους που πνίγουν την συνείδησή του’’.
Το δικαστήριο, "έχον επαρκώς διαφωτισθεί’’, καταδίκασε σε θάνατο όλους τους κατηγορουμένους. Ένας εξ'αυτών, ο παλαιός αξιωματικός Charles Valaze, τρύπησε την καρδιά του με ένα στιλέτο, κρυμμένο μέσα στα χαρτιά που είχε προετοιμάσει για την υπεράσπισή του. "Ω, Ελευθερία ! Πόσα εγκλήματα διαπράττονται εν ονόματί σου !’’, όπως είπε η επίσης οδηγηθείσα στην γκιλοτίνα Madame Roland.
O Edmund Burke, στο έργο του "Reflections on the Revolution in France’’ (1790), τονίζει: "Χρειάζεται χρόνος για να παραχθεί η ενότητα εκείνη των πνευμάτων που αυτή μόνη μπορεί να παραγάγει όσα αγαθά επιδιώκουμε. Η υπομονή μας θα κατορθώσει περισσότερα από την βιαιότητά μας… Η καλή ή κακή επιτυχία του πρώτου βήματος μας παρέχει φως για το δεύτερο, και έτσι, από φως σε φως, οδηγούμαστε με ασφάλεια σε ολόκληρη την διαδρομή’’.
Και ας ολοκληρώσουμε, λόγω στενότητας χώρου, με τις σκέψεις δύο έξοχων Γερμανών. Ο Friedrich Schiller έχει γράψει (1782): "Όποιος μας επιβάλλει την βία, δεν μας αμφισβητεί τίποτε λιγότερο από την ανθρωπιά, και όποιος υφίσταται την βία, με τρόπο δειλό, απορρίπτει ο ίδιος την ανθρωπιά του’’. Και ο Wolfang Geothe, στο έργο του "Hermann und Dorothea’’ (1797): "… Όποιος, σε καιρούς που τρικλίζουν, τρικλίζει στις σκέψεις του, μεγαλώνει το κακό και όλο πιο πέρα το εξαπλώνει. Αλλά όποιος μένει σταθερός μέσα του, αυτός πλάθει τον κόσμο"...
Νομικός – Οικονομολόγος*
