του Αντώνη Κεφαλά
Είναι σενάριο βγαλμένο από την Κόλαση. Αλλά, οι πιθανότητες εμφάνισης του δεν είναι διόλου ευκαταφρόνητες.
Η κρίση στα διεθνή χρηματιστήρια (για το ΧΑΑ δεν μιλάμε, είναι αστείο) δεν σηματοδοτεί ακόμη το ξεκίνημα της επανάληψης του 2008.
Ακόμη. Αλλά, μάλλον πρόκειται για γενική δοκιμή – μία prova generale --πριν την επίσημη πρεμιέρα.
Στο περιβάλλον αυτό η Ελλάδα θα βρεθεί τελείως απροετοίμαστη. Χωρίς όπλα. Και χωρίς αποθέματα. Και θα αποδειχθεί πως το μεγαλύτερο λάθος που έχει γίνει δεν είναι ότι μπήκαμε στα μνημόνια. Αλλά, ότι βγήκαμε από τα μνημόνια.
Το διεθνές περιβάλλον
Η κρίση του 2008 μπορεί να ξεκίνησε με την κατάρρευση των στεγαστικών δανείων στις ΗΠΑ αλλά, αυτή ήταν η αφορμή. Τα αίτια ήταν βαθύτερα: η έλλειψη ρεαλισμού στην αποτίμηση ρίσκου, με αποτέλεσμα την δημιουργία μίας πυραμίδας με χαρτοφυλάκια επικίνδυνων έως άχρηστων μετοχών, ομολόγων και άλλων πιστωτικών εργαλείων – τόσο πολύπλοκων που σχεδόν κανείς δεν τα καταλάβαινε.
Αυτό δεν είχε καμία σημασία όσο οι αγορές ανέβαιναν. Όταν έπεσαν, τότε και πάλι δεν είχε σημασία γιατί έτσι κι αλλιώς ήταν όλα άχρηστα.
Η κρίση αντιμετωπίστηκε με τις κεντρικές τράπεζες να δημιουργούν ρευστότητα και να την διαχέουν στην οικονομία. Η φράση helicopter money (χρήματα που κάποιος τα πετά από το ελικόπτερο στο μαζεμένο πλήθος) δεν είναι τυχαία. Ούτε ανακριβής.
Αυτή η ρευστότητα σταμάτησε την κρίση. Παρέμεινε, όμως, στο οικονομικό σύστημα. Όταν το παγκόσμιο εισόδημα είναι 150 τρις δολάρια ενώ μόνο η αγορά των swaps σε επιτόκια φτάνει τα 600 τρις δολάρια, έχουμε ένα μέτρο σύγκρισης. Ταυτόχρονα έχουμε και μία ένδειξη του προβλήματος.
Η οικονομία δεν θέλει αχρησιμοποίητα κεφάλαια. Στην αρχή, όλα ήθελαν να κρατούν διαθέσιμα. Καθώς η κρίση απομακρυνόταν και τα παθήματα ξεχνιόντουσαν, τα κεφάλαια άρχισαν να αναζητούν αποδόσεις.
Η κρίση είχε καταστρέψει, όμως, σημαντικό κομμάτι του παραγωγικού ιστού. Έτσι, στην αρχή οι τοποθετήσεις στράφηκαν στις επιχειρήσεις που θεωρούντο ασφαλείς. Φυσιολογικά η κεφαλαιοποίηση τους αυξήθηκε. Απότομα.
Όταν έγιναν πολύ «ακριβές» (δηλαδή η προοπτική περαιτέρω αποκόμισης μεγάλων κερδών υποχώρησε) τότε τα κεφάλαια αναζήτησαν άλλες επενδύσεις. Αναπόφευκτα, σταδιακά, η κίνηση ήταν και πάλι ολοένα και περισσότερο προς τοποθετήσεις με μεγαλύτερο ρίσκο.
Ο εμπορικός πόλεμος, η Ιταλία, ο Trump παίζουν σήμερα τον ίδιο ρόλο που είχαν τα στεγαστικά των ΗΠΑ το 2008. Θα είναι οι αφορμές για την καταιγίδα. Τα αίτια θα είναι τα ίδια με το 2008. Κι ας μην παραβλέπεται ότι, για πρώτη φορά από το 2008, τα επιτόκια των 5ετών στεγαστικών στις ΗΠΑ ξεπέρασαν το 5%.
Το 2018 έχει όλο και περισσότερο την αίσθηση του déjà vu: «Το έχουμε δει ξανά».
Και η Ελλάδα.
Καταρχάς πλεόνασμα δεν υπάρχει. Εμφανίζεται στα χαρτιά γιατί το κράτος δεν πληρώνει αυτά που χρωστά. Και κρύβει όλα όσα χρωστά. Δεν ήταν τυχαία τα λόγια του Ντάισεμπλουμ «αν σας δώσουν παροχές, ρωτήστε που βρήκαν τα λεφτά.» Με απλά λόγια: η καθαρή θέση του ελληνικού κράτους είναι ήδη αρνητική – όχι θετική. Ότι παροχές δώσει θα είναι με δανεικά.
Δεύτερο, με το πετσόκομμα του προϋπολογισμού δημοσίων επενδύσεων η κυβέρνηση υπονομεύει την ανάπτυξη. Την ανάπτυξη υπονομεύει και το πρωτογενές πλεόνασμα του 3,5% του ΑΕΠ.
Η κυβέρνηση το δέχτηκε επειδή απέτυχε στις «διαπραγματεύσεις» το 2015 και τώρα το εκθειάζει --διότι χωρίς αυτό δεν έβγαινε από τα μνημόνια.
Τρίτο, η ιστορία για εισαγωγή ξένων κεφαλαίων είναι περίπου μύθος.
Τα ξένα κεφάλαια που έρχονται (λόγω αποκρατικοποιήσεων) αγοράζουν υπάρχουσες δομές και επιχειρήσεις. Βέβαια θα τις καλυτερεύσουν. Αλλά, μεγάλο μέρος της απόδοσης θα φύγει ξανά από την Ελλάδα.
Και, πάντως, οι περισσότερες από αυτές τις εισροές δεν αυξάνουν το παραγωγικό δυναμικό, δεν είναι εξωστρεφείς και δεν αποτελούν άμεση ξένη παραγωγική επένδυση σε επίπεδο διεθνούς ανταγωνιστικότητας.
Με απλά λόγια: επενδυτές έρχονται επειδή πουλάμε όσο-όσο. Από μόνος του κανείς. Η Ελλάδα δεν θεωρείται φιλική για επενδύσεις – ιδιαίτερα ξένες. Δεν πείθονται ούτε από το αιώνιο χαμόγελο του κ. Σταθάκη.
Τέταρτο, η όποια ανάκαμψη είναι αδύναμη και σύντομα θα κτυπήσει στο πρόβλημα του εμπορικού ισοζυγίου. Η ταχεία άνοδος των εισαγωγών την φετινή χρονιά αντανακλά την μόνιμη ανεπάρκεια του παραγωγικού μας ιστού. Για να αντιμετωπιστεί χρειαζόμαστε άμεσες ξένες επενδύσεις σε παραγωγικό δυναμικό σε επίπεδο διεθνούς ανταγωνιστικότητας!!!
Πέμπτο, οι εταίροι μας δείχνουν να πιστεύουν πως με την αυστηρή επιτήρηση μας ελέγχουν. Προφανώς, είτε δεν έχουν ακόμη μάθει πως λειτουργεί ο ΣΥΡΙΖΑ –πράγμα μάλλον απίθανο-- ή κάνουν τους χαζούς για να μας ξεφορτωθούν.
Διότι, η αλήθεια είναι πως μας βαρέθηκαν. Εξάλλου, γιατί να αναλάβουν την υποχρέωση να μας δώσουν ξανά χρήματα; Γι’ αυτό και δεν επέμειναν για 5ο μνημόνιο.
Έκτο, αν αληθεύουν οι φήμες για επικείμενη χρεοκοπία γνωστής επιχείρησης καθώς και ενός χρηματοπιστωτικού οργανισμού, κι αν οι φήμες αυτές συνδέονται με τις αποκαλύψεις που λέει πως θα κάνει η QCM (κατά την λογική της Folie-Folie), τότε ότι έχει απομείνει από εμπιστοσύνη στο ελληνικό επιχειρηματικό περιβάλλον και την οικονομία θα εξαφανιστεί.
Ήδη, οι αποχωρήσεις από την Ελλάδα μεγάλων και υγιών εταιρειών που δεν μπορούν πια να πληρώνουν το κόστος του «αμιγώς ελληνικού ρίσκου» έχει δημιουργήσει ένα εξαιρετικά αρνητικό κλίμα για την χώρα.
Στην ουσία η κυβέρνηση αυτοπαγιδεύτηκε να μην ζητήσει πιστωτική γραμμή πρόληψης. Η πολιτική της ήταν πάντα οριοθετημένη με την λογική της εξόδου από το μνημόνιο.
Από εκεί και πέρα πιστεύει πως θα μπορέσει να εφαρμόσει την δική της ατζέντα –με… αριστερό πρόσημο. Το χειρότερο, νομίζει πως με το μαξιλάρι των (δήθεν) 20 δις. μπορεί να κάνει τσαμπουκά.
Το τσουνάμι που έρχεται θα μας βρει χωρίς συμμάχους, χωρίς λεφτά, με αδυνάμους θεσμούς και με ανίκανους διαχειριστές στην εξουσία.
Η τέλεια καταιγίδα.
