Του
Michael Froman*
Το 2018 το εμπόριο αντιμετώπισε σοβαρές προκλήσεις. Θέματα που ήταν αρχαϊκά και τεχνικά τώρα βρίσκονται στα πρωτοσέλιδα περιοδικών.
Περιοχές που παραδοσιακά ήταν αντίθετες σε συμφωνίες ελεύθερου εμπορίου τώρα εκθειάζουν τις αρετές τους και χώρες που δεν ήταν γνωστές για ευαισθησία στο ελεύθερο εμπόριο περιλαμβανομένης της Κίνας, της Ρωσίας και της Γαλλίας –τώρα ανακηρύσσονται οι ίδιες σε υπερασπιστές του παγκόσμιου συστήματος εμπορίου.
Στο μεταξύ
η Ευρωπαϊκή Ένωση εφαρμόζει συμφωνίες ελεύθερου εμπορίου με τον Καναδά, τη Σιγκαπούρη, το Βιετνάμ και την Ιαπωνία και επιδιώκει συμφωνίες με Αυστραλία, Μεξικό, Νέα Ζηλανδία, την Ένωση Χωρών Νοτιοανατολικής Ασίας και άλλες. Η συμμαχία του Ειρηνικού εξακολουθεί να αυξάνει το εμπόριο και άλλες συμφωνίες στη Λατινική Αμερική.
Εν ολίγοις, η παγκόσμια τάση υπέρ μιας βαθύτερης ολοκλήρωσης και υιοθέτησης υψηλότερων στάνταρ στο εμπόριο συνεχίζεται. Η κυβέρνηση Τραμπ έχει σίγουρα κάνει πολλή φασαρία εφαρμόζοντας εμπορικές λύσεις με τρόπους απρόβλεπτους και μη αναμενόμενους. Έχει επαναφέρει δασμούς και έχει περιορίσει σημαντικά την ικανότητα του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου να διευθετεί διαφορές σε τέτοια θέματα.
Με το να παραδώσουν τον ρόλο του παγκόσμιου ηγέτη, οι ΗΠΑ έχουν χάσει την εμπιστοσύνη ορισμένων από του πιο στενούς εταίρους και συνεργάτες τους κάνοντας δώρο στους αντιπάλους τους. Με βάση ένα τέτοιο σενάριο η ΕΕ ή η Κίνα μπορεί να ξεπεράσουν τις ΗΠΑ στον τομέα αυτό και να καθορίζουν αυτές τους όρους.
Επίσης και άλλες χώρες μπορεί να ξεπεράσουν τις ΗΠΑ στον τομέα αυτό και να καθορίζουν αυτές τους όρους. Επίσης και άλλες χώρες μπορεί να μιμηθούν τις ΗΠΑ και να αποφασίσουν να τηρούν τις διεθνείς υποχρεώσεις τους μόνο όταν τους βολεύει.
Είναι πολύ νωρίς για να δούμε τι θα γίνει τελικά.
Ένα πράγμα όμως είναι ξεκάθαρο: ο εθνικισμός, ο λαϊκισμός και ο προστατευτισμός έχουν αρχίσει να αυξάνονται.
Οι οικονομικές ανασφάλειες, όπως και η αίσθηση της χαμένης κυριαρχίας, έχουν δημιουργήσει πολιτική πόλωση χωρίς προηγούμενο και αυτό όχι μόνο στις ΗΠΑ. Παντού κυβερνήσεις φαίνεται ότι αρχίζουν να δυσκολεύονται όλο και περισσότερο να επιδείξουν πραγματική ηγεσία σε μια χρονική περίοδο που αυτό είναι απαραίτητο για να αντιμετωπιστούν οι παρενέργειες από την τεχνολογική και οικονομική αλλαγή.
Με ένα κενό ηγεσίας σε παγκόσμιο επίπεδο και με παράλυση σε εθνικό, είναι πλέον αναγκαίο να παρέμβει ο ιδιωτικός τομέας για να προστατεύσει τα συμφέροντα του. Δεν είναι πλέον αρκετό για τις εταιρείες να επικεντρώνονται μόνο στα βραχυπρόθεσμα κέρδη των μετοχών. Πρέπει επίσης να σκεφτούν μακροπρόθεσμα για οικονομικό και πολιτικό περιβάλλον στο οποίο λειτουργούν.
Πρέπει να δημιουργήσουν εμπορικά βιώσιμα επιχειρηματικά μοντέλα που θα υπηρετούν και έναν κοινωνικό σκοπό. Εάν οι ηγέτες των επιχειρήσεων εξακολουθήσουν να αγνοούν την υγεία του περιβάλλοντος μέσα στο οποίο λειτουργούν –ή να θεωρήσουν ότι είναι δουλειά άλλων να επιλύσουν το πρόβλημα αυτό- κινδυνεύουν να δουν ακόμη περισσότερη αποπαγκοσμιοποίηση, αβεβαιότητα και αστάθεια.
Η οικονομική ανάπτυξη έχει αποτελέσει σημαντικό στοιχείο της ιστορικής παγκόσμιας επιτυχίας των τελευταίων 75 ετών. Παρά τους περιορισμούς της η παγκοσμιοποίηση έχει βγάλει πάνω από ένα δις. Ανθρώπους από τη φτώχεια και έχει συμβάλλει στη δημιουργία βελτιώσεων χωρίς προηγούμενα στην ανθρώπινη ανάπτυξη.
Το έργο όμως δεν έχει τελειώσει. Για να αποφύγουμε πισωγυρίσματα, η προσοχή πρέπει να στραφεί στην ανάπτυξη για όλον τον κόσμο. Τα οφέλη από την ανάπτυξη δεν πρέπει να πηγαίνουν μόνο σε εκείνους που βρίσκονται στην κορυφή αλλά σε όλα τα επίπεδα εισοδημάτων. Όχι μόνο στις εταιρείες με διεθνή παρουσία, αλλά και σε μικρομεσαίες επιχειρήσεις.
Ο εθνικισμός, ο λαϊκισμός και ο προστατευτισμός εκμεταλλεύονται τον θυμό όσων θεωρούν ότι έχουν βγει από το σύστημα. Για τον λόγο αυτόν οφείλουμε να επικεντρωθούμε στο να διασφαλίσουμε ότι όλοι θα περιλαμβάνονται στα δίκτυα της οικονομίας που επιτρέπουν σε άτομα και σε οικογένειες να πετύχουν χρηματοπιστωτική σταθερότητα και να εκμεταλλευτούν ευκαιρίες για βελτίωση της ζωής τους. Αυτό έχει εφαρμογή τόσο στον αγρότη από την Κένυα και στον εργάτη που φτιάχνει ρούχα στην Αίγυπτο όσο και στον Αμερικανό εργαζόμενο.
Μένει να δούμε εάν οι τρέχουσες προκλήσεις στην εμπορική πολιτική θα είναι βαθιές και θα κρατήσουν πολύ ή θα είναι επιφανειακές και θα διαρκέσουν λίγο. Δεν μπορούμε ακόμη να ξέρουμε εάν θα δούμε μια επιστροφή στο κανονικό ή εάν έχει ανοίξει το κουτί της Πανδώρας. Όμως λόγω της έλλειψης διεθνούς και εθνικής ηγεσίας, οι επιχειρήσεις δεν πρέπει να περιμένουν να μάθουν τι τελικά θα συμβεί.
Είναι ανάγκη να αναλάβουν και οι ίδιες νέες πρωτοβουλίες και να γίνουν περισσότερο κοινωνικές υπό την έννοια της προσφοράς στην κοινωνία των πολιτών.
*Αντιπρόεδρος της MasterCard και πρώην σύμβουλος του Μπαράκ Ομπάμα
