Εμμανουέλ Μακρόν: Τρεις τρόποι για ανανέωση της Ευρώπης

Του Εμμανουέλ Μακρόν*

Ποτέ, από εποχής Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου, η έννοια της Ευρώπης δεν ήταν τόσο ουσιώδης. Από την άλλη, ποτέ δεν είχε βρεθεί σε τόσο μεγάλο κίνδυνο. Το Brexit στέκει σύμβολο ακριβώς αυτού.

Συμβολίζει την κρίση στην Ευρώπη, η οποία έχει αποτύχει να ανταποκριθεί στις ανάγκες των λαών της για προστασία από τις μεγάλες προκλήσεις του σύγχρονου κόσμου.

Συμβολίζει επίσης την Ευρωπαϊκή παγίδα. Η παγίδα αυτή δεν αποτελεί μέρος της Ε.Ε. Αντιθέτως, είναι το ψέμα και η ανευθυνότητα που μπορούν να την καταστρέψουν.

Ποιος είπε στο Βρετανικό λαό την αλήθεια για το μέλλον τους μετά το Brexit; Ποιος τους μίλησε για την απώλεια πρόσβασης στην Ευρωπαϊκή αγορά; Ποιος ανέφερε τους κινδύνους για την ειρήνη στην Ιρλανδία με την αποκατάσταση των πρώην συνόρων; Η εθνικιστική περικοπή δαπανών δεν προσφέρει τίποτα - είναι απόρριψη χωρίς εναλλακτική. Και αυτή η παγίδα απειλεί όλη την Ευρώπη: οι θυμωμένοι «έμποροι ονείρων», υποστηριζόμενοι από ψευδείς ειδήσεις, υπόσχονται τα πάντα.

Πρέπει να παραμείνουμε σταθεροί, περήφανοι και σαφείς απέναντι σε αυτή τη χειραγώγηση και να αναφέρουμε πρώτα απ’ όλα τι είναι η σημερινή ενωμένη Ευρώπη. Είναι μια ιστορική επιτυχία: η συμφιλίωση μιας κατεστραμμένης ηπείρου σε ένα άνευ προηγουμένου έργο ειρήνης, ευημερίας και ελευθερίας. Δεν πρέπει ποτέ να ξεχνάμε κάτι τέτοιο.

Και αυτό το έργο συνεχίζει να μας προστατεύει σήμερα. Ποια χώρα μπορεί να δράσει μόνη της για την αντιμετώπιση των επιθετικών στρατηγικών από τις μεγάλες δυνάμεις; Ποιοί μπορούν να ισχυριστούν ότι είναι κυρίαρχοι του εαυτού τους εν όψει των ψηφιακών γιγάντων;

Πώς θα αντισταθούμε στις κρίσεις του οικονομικού καπιταλισμού χωρίς το ευρώ, το οποίο είναι μια δύναμη για ολόκληρη την Ε.Ε.; Η Ευρώπη είναι επίσης εκείνα τα χιλιάδες καθημερινά έργα, τα οποία έχουν αλλάξει το πρόσωπο των περιοχών μας: το ανακαινισμένο σχολείο, το δρόμο που χτίστηκε καθώς επίσης και την πολυαναμενόμενη άφιξη της υψηλής σε ταχύτητα πρόσβασης στο Internet.

Ο αγώνας αυτός είναι μια καθημερινή δέσμευση, διότι η Ευρώπη, όπως και η ειρήνη, δεν μπορεί ποτέ να θεωρηθεί δεδομένη. Θα συνεχίσω ακούραστα, στο όνομα της Γαλλίας, να οδηγώ την Ευρώπη προς τα εμπρός καθώς επίσης και να υπερασπίζομαι το μοντέλο της. Έχουμε αποδείξει ότι αυτό που μας είπαν είναι ανέφικτο μιας και η δημιουργία κοινής ευρωπαϊκής άμυνας καθώς και η προστασία των κοινωνικών δικαιωμάτων είναι εφικτά.

Ωστόσο, πρέπει να κάνουμε περισσότερα και πιο γρήγορα, επειδή υπάρχει η άλλη παγίδα: η παγίδα του status quo και η παραίτηση. Αντιμέτωποι με τις μεγάλες κρίσεις στον κόσμο, οι πολίτες συχνά μας ρωτούν, «Πού είναι η Ευρώπη; Τι κάνει η Ευρώπη;». Έχει γίνει όντως μια άψυχη αγορά στα μάτια τους.

Ωστόσο, η Ευρώπη δεν είναι απλώς μια αγορά. Πρόκειται για ένα έργο. Μια αγορά είναι χρήσιμη, αλλά δεν θα πρέπει να θίγει την ανάγκη για τα σύνορα που προστατεύουν και τις αξίες που ενώνουν. Οι εθνικιστές κάνουν λάθος όταν ισχυρίζονται ότι υπερασπίζονται την ταυτότητά μας με την απόσυρση από την Ευρώπη, γιατί ο Ευρωπαϊκός πολιτισμός είναι αυτός που ενώνει, απελευθερώνει και παράλληλα μας προστατεύει.
Αλλά και εκείνοι που δεν θα άλλαζαν τίποτα, κάνουν επίσης λάθος καθώς αρνούνται τους φόβους που αισθάνονται οι λαοί μας, τις αμφιβολίες που υπονομεύουν τις δημοκρατίες μας.

Βρισκόμαστε σε μια κρίσιμη στιγμή για την ήπειρό μας, μια στιγμή, όπου μαζί θα πρέπει, τόσο πολιτικά όσο και πολιτισμικά, να ανακαλύψουμε εκ νέου το σχήμα του πολιτισμού μας σε έναν κόσμο που αλλάζει. Είναι η στιγμή για την ανανέωση της Ευρώπης. Ως εκ τούτου, αντιστεκόμενοι στον πειρασμό της απομόνωσης και στις διασπάσεις, προτείνω να χτίσουμε αυτή την ανανέωση μαζί γύρω από τρεις φιλοδοξίες: την ελευθερία, την προστασία και την πρόοδο.

Υπερασπιστείτε την ελευθερία μας

Το ευρωπαϊκό μοντέλο βασίζεται στην ελευθερία του ανθρώπου, την ποικιλία των απόψεων και τη δημιουργία. Η πρώτη μας ελευθερία είναι δημοκρατική ελευθερία: η ελευθερία να επιλέγουμε τους ηγέτες μας, την ώρα που ξένες δυνάμεις προσπαθούν να επηρεάσουν την ψήφο μας σε κάθε εκλογή.

Προτείνω τη δημιουργία ενός «Ευρωπαϊκού Οργανισμού για την Προστασία της Δημοκρατίας» (European Agency for the Protection of Democracies), ο οποίος θα παρέχει Ευρωπαίους εμπειρογνώμονες σε κάθε κράτος μέλος για την προστασία των εκλογικών διαδικασιών τους απέναντι σε cyber-attacks καθώς επίσης και στη χειραγώγηση. Στο ίδιο πνεύμα ανεξαρτησίας, θα πρέπει επίσης να απαγορευθεί η χρηματοδότηση των ευρωπαϊκών πολιτικών κομμάτων από ξένες δυνάμεις.

Θα πρέπει να έχουμε ευρωπαϊκούς κανόνες για να ‘εξορίσουν’ όλες τις προτροπές μίσους και βίας από το Διαδίκτυο, δεδομένου ότι ο σεβασμός του ατόμου αποτελεί το θεμέλιο του αξιοπρεπούς πολιτισμού μας.

Προστατέψτε την ήπειρό μας

Θεμελιωμένη στην εσωτερική συμφιλίωση, η Ε.Ε. έχει ξεχάσει να κοιτάξει την παγκόσμια πραγματικότητα κατάματα. Ωστόσο, καμία κοινότητα δεν μπορεί να δημιουργήσει την αίσθηση του ανήκειν, αν δεν έχει όρια που προστατεύει. Το όριο είναι η ελευθερία στον τομέα της ασφάλειας. Ως εκ τούτου, πρέπει να επανεξετάσουμε τον χώρο Σένγκεν: όλοι εκείνοι που θέλουν να είναι μέρος της, θα πρέπει να συμμορφωθούν με υποχρεώσεις ευθύνης (αυστηροί συνοριακοί έλεγχοι) και αλληλεγγύης (μια πολιτική ασύλου με τους ίσους κανόνες αποδοχής και άρνησης).

Θα χρειαστούμε κοινή δύναμη φύλαξης των συνόρων και μια Ευρωπαϊκή υπηρεσία ασύλου, αυστηρές υποχρεώσεις ελέγχου και μια Ευρωπαϊκή αλληλεγγύη, με την οποία κάθε χώρα θα συμβάλει, υπό την αιγίδα ενός Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Εσωτερικής Ασφάλειας. Όσον αφορά το ζήτημα της μετανάστευσης, πιστεύω σε μια Ευρώπη που προστατεύει τόσο τις αξίες της όσο και τα σύνορά της.

Οι ίδιοι κανόνες πρέπει να ισχύουν και για την άμυνα. Τα τελευταία δύο χρόνια έχει σημειωθεί σημαντική πρόοδος, αλλά θα πρέπει να χαράξουμε μια νέα πορεία: μια συνθήκη για την άμυνα και την ασφάλεια θα πρέπει να καθορίζει τις θεμελιώδεις υποχρεώσεις μας σε συνεργασία με το ΝΑΤΟ και τους Ευρωπαίους συμμάχους μας: αύξηση των αμυντικών δαπανών, μια πραγματικά λειτουργική ρήτρα αμοιβαίας άμυνας και το Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ασφάλειας με τη συμμετοχή του Ηνωμένου Βασιλείου να προετοιμάσει τις συλλογικές αποφάσεις μας.

Τα σύνορά μας πρέπει επίσης να διασφαλίσουν ένα θεμιτό ανταγωνισμό. Ποια δύναμη στον κόσμο θα δεχόταν να συνεχιστούν οι εμπορικές συναλλαγές με εκείνους που δεν σέβονται κανένα από τους κανόνες τους; Δεν πρέπει να υποφέρουμε άλλο σιωπηλά.

Πρέπει να μεταρρυθμίσουμε τόσο την πολιτική ανταγωνισμού μας όσο και να αναδιαμορφώσουμε την εμπορική πολιτική μας είτε με κυρώσεις είτε με μια απαγόρευση στην Ευρώπη για επιχειρήσεις που θέτουν σε κίνδυνο τα στρατηγικά μας συμφέροντα και τις θεμελιώδεις αξίες μας – όπως είναι τα περιβαλλοντικά πρότυπα, η προστασία των δεδομένων και η δίκαιη πληρωμή των φόρων - καθώς επίσης και την προτίμηση σε Ευρωπαϊκές βιομηχανίες και δημόσιες προμήθειες, όπως άλλωστε κάνουν οι Αμερικανοί και Κινέζοι ανταγωνιστές μας.

Ανακτήστε το πνεύμα της προόδου

Η Ευρώπη δεν είναι δύναμη δεύτερης κατηγορίας. Η Ευρώπη στο σύνολό της είναι μια πρωτοπορία: πάντα καθόριζε τα πρότυπα της προόδου. Βασιζόμενη σε αυτό, πρέπει να προωθήσει ένα σχέδιο σύγκλισης και όχι ανταγωνισμού: η Ευρώπη, όπου δημιουργήθηκε η κοινωνική ασφάλιση, θα πρέπει να εισάγει μια κοινωνική ασπίδα για όλους τους εργαζόμενους, από τα ανατολικά προς τα δυτικά και από τα βόρεια προς τα νότια, εξασφαλίζοντας την ίδια αμοιβή στον ίδιο χώρο εργασίας και ένα ελάχιστο ευρωπαϊκό μισθό κατάλληλο για κάθε χώρα και συλλογικά συζητήσιμο κάθε χρόνο.

Το να έρθουμε και πάλι στο προσκήνιο με την πρόοδο έχει να κάνει επίσης με το να προωθήσουμε την οικολογική ιδέα. Θα είμαστε σε θέση να κοιτάξουμε στα μάτια τα παιδιά μας, αν δεν έχουμε κάνει σαφές το κλιματικό χρέος μας;

Η Ε.Ε. οφείλει να θέσει το στόχο της- μηδενικές εκπομπές άνθρακα μέχρι το 2050 και μείωση στα φυτοφάρμακα κατά το ήμισυ έως το 2025 - και να προσαρμόσει τις πολιτικές της ανάλογα, με μέτρα όπως η δημιουργία μιας European Climate Bank για τη χρηματοδότηση της οικολογικής μετάβασης, μιας ευρωπαϊκής δύναμης για την ασφάλεια και των έλεγχο των τροφίμων καθώς επίσης και μιας ανεξάρτητης επιστημονικής επιτροπής για την αξιολόγηση επικίνδυνων ουσιών τόσο για το περιβάλλον όσο και για την υγεία.

Αυτή η επιτακτική ανάγκη πρέπει να καθοδηγήσει όλες τις δράσεις μας: από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα ως την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, από τον Ευρωπαϊκό προϋπολογισμό ως το Πρόγραμμα Επενδύσεων για την Ευρώπη. Όλα τα θεσμικά μας όργανα πρέπει να έχουν το κλίμα ως αρχή τους.

Η πρόοδος και η ελευθερία θα πρέπει να ‘ζουν’ από την εργασία σας: Η Ευρώπη οφείλει να κοιτάξει μπροστά για τη δημιουργία θέσεων εργασίας.

Γι’ αυτό χρειάζεται όχι μόνο να ρυθμίσουμε τους παγκόσμιους ψηφιακούς γίγαντες με τη θέσπιση ευρωπαϊκής εποπτείας των μεγάλων πλατφορμών (έγκαιρες κυρώσεις για αθέμιτο ανταγωνισμό, διαφανείς αλγόριθμους, κλπ.), αλλά και να χρηματοδοτήσουμε την καινοτομία, δίνοντας στο νέο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Καινοτομίας έναν προϋπολογισμού στο ίδιο επίπεδο με αυτό των Ηνωμένων Πολιτειών προκειμένου να ηγηθεί σε νέες τεχνολογικές καινοτομίες, όπως η τεχνητή νοημοσύνη.

Μία Ευρώπη παγκόσμιου προσανατολισμού πρέπει να κοιτάξει προς την Αφρική, με την οποία θα πρέπει να συνάψουμε μια συνθήκη για το μέλλον, χαράσσοντας κοινό δρόμο. Με φιλοδοξία και διαλλακτικότητα να υποστηρίξουμε την ανάπτυξη της Αφρικής με μέτρα όπως επενδύσεις, ακαδημαϊκές συνεργασίες καθώς επίσης και εκπαίδευση για τα κορίτσια.

Ελευθερία, προστασία και πρόοδος. Πρέπει να ‘χτίσουμε΄ την ανανέωση της Ευρώπης σε αυτούς τους πυλώνες. Δεν μπορούμε να αφήσουμε εθνικιστές χωρίς λύσεις να εκμεταλλευτούν την οργή του λαού. Δεν μπορούμε να υπνοβατούμε μέσα σε μία αδύναμη Ευρώπη. Δεν μπορούμε να βολευτούμε σε ένα «business as usual» και σε ευσεβείς πόθους. Ο Ευρωπαϊκός ανθρωπισμός απαιτεί δράση. Και παντού, οι άνθρωποι στέκονται όρθιοι για να είναι μέρος αυτής της αλλαγής.

Έτσι, μέχρι το τέλος του έτους, ας συσταθεί, με τους εκπροσώπους των ευρωπαϊκών θεσμικών οργάνων και των κρατών μελών, μια Διάσκεψη για την Ευρώπη, προκειμένου να προτείνει όλες τις αλλαγές που χρειάζεται το πολιτικό μας σχέδιο, με ανοιχτό μυαλό, ακόμα και για την τροποποίηση των συνθηκών.

Η Διάσκεψη αυτή θα πρέπει να συνεργαστεί με πάνελ πολιτών και να ακούσει ακαδημαϊκούς, εκπροσώπους εργαζομένων και επιχειρήσεων καθώς επίσης και θρησκευτικούς και πνευματικούς ηγέτες. Να καθορίσει έναν οδικό χάρτη για την Ε.Ε. που ‘μεταφράζει’ αυτές τις βασικές προτεραιότητες σε συγκεκριμένες ενέργειες.

Θα υπάρξουν διαφωνίες, αλλά είναι προτιμότερο να έχουμε μια στατική Ευρώπη ή μια Ευρώπη που προχωρά, μερικές φορές με διαφορετικούς ρυθμούς, και είναι ανοιχτή σε όλους;

Σε αυτή την Ευρώπη, οι λαοί θα πρέπει πραγματικά να πάρουν τον έλεγχο του μέλλοντος τους. Σε αυτή την Ευρώπη, είμαι βέβαιος ότι το Ηνωμένο Βασίλειο θα βρει την αληθινή του θέση .

Το αδιέξοδο Brexit είναι ένα μάθημα για όλους μας. Πρέπει να ξεφύγουμε από αυτή την παγίδα και να κάνουμε τόσο τις επικείμενες εκλογές για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο όσο και το έργο μας να έχει νόημα. Είναι στα χέρια των πολιτών της Ευρώπης να αποφασίσουν αν η Ευρώπη και οι αξίες της προόδου που ενσωματώνει, είναι κάτι περισσότερο από ένα περαστικό επεισόδιο στην ιστορία. Αυτή είναι η επιλογή που προτείνω: να χαράξουμε μαζί το δρόμο για την ανανέωση της Ευρώπης.

*Πρόεδρος της Γαλλίας
** Αναδημοσίευση από weforum.org