του Λάμπρου Γ. Ροϊλού*
Εφαρμόζεται το άρθρο 5 του ΝΑΤΟ;
Την 4-10-2019, προετοιμαζόμενος για την 3η εισβολή του στην Συρία ο Ερντογάν, μιλώντας σε δημοσιογράφους προτού αναχωρήσει για το Αζερμπαϊτζάν, υποστήριξε ότι η Τουρκία απειλείται και δέχεται επιθέσεις από «τρομοκράτες», όπως χαρακτηρίζει η Άγκυρα τους Κούρδους μαχητές της YPG. Για να αναρωτηθεί στην συνέχεια κατά πόσον οι νατοϊκοί εταίροι θα σταθούν στο πλευρό της Τουρκίας ή των «τρομοκρατών», αποδίδοντας τις επικρίσεις τους εν μέρει σε παραπληροφόρηση από Δυτικά ΜΜΕ.
«Βλέπουν την αλήθεια εδώ; ή προσπαθείτε να μας κρύψετε κάτι; Είμαστε σύμμαχοι στο ΝΑΤΟ. Όλες αυτές οι χώρες είναι μέλη του ΝΑΤΟ. Δεχόμαστε πίεση από μια τρομοκρατική οργάνωση. Βάσει του Άρθρου 5 [της Συνθήκης του ΝΑΤΟ] θα έπρεπε να είναι στο πλευρό μας. Θα είστε στο πλευρό μας ή με τους τρομοκράτες; Ποιο είναι το νόημα όσων κάνουν, είναι αδύνατο να το καταλάβουμε», είπε ο Τούρκος πρόεδρος.
Εν συνεχεία στις 21-10-19 ο Γάλλος πρόεδρος Μακρόν με μια συνέντευξη του στον Economist (που δημοσιεύτηκε όμως στις 7-11-19), σόκαρε τους πάντες δηλώνοντας ότι θεωρεί το ΝΑΤΟ «εγκεφαλικά νεκρό».
Παρά τις επικρίσεις της κας Μέρκελ και πολλών άλλων, η συνέντευξη Μακρόν ήταν ένα απαραίτητο ηλεκτροσόκ, μήπως συνέλθουν οι Ευρωπαίοι ηγέτες και οι λοιποί Αμερικανοί (πλην Τραμπ).
Θεωρεί αυτός ότι ο άμεσος βασικός σύγχρονος στόχος του ΝΑΤΟ ήταν η πάταξη της τρομοκρατίας.
Ειδικώτερα λέει: «Έχουμε δεσμευθεί να πολεμήσουμε κατά του Ισλαμικού Κράτους. Το παράδοξο είναι ότι η Αμερικανική απόφαση και η Τουρκική επίθεση και στις δύο περιπτώσεις έχουν ένα και το αυτό αποτέλεσμα: θυσιάζουν τους επί του πεδίου εταίρους μας που πολέμησαν κατά του Ισλαμικού Κράτους. Τις Συριακές Δημοκρατικές Δυνάμεις (SDF-YPG)».
«Πρέπει τώρα να αποσαφηνισθεί ποιοι είναι οι στρατηγικοί στόχοι του NATO», προσθέτει ο πρόεδρος της Γαλλίας επαναλαμβάνοντας την ανάγκη ενίσχυσης της Άμυνας της Ευρώπης, καθώς πλησιάζει η σύνοδος κορυφής της Ατλαντικής Συμμαχίας, η οποία θα διεξαχθεί στο Λονδίνο στις αρχές του Δεκεμβρίου
Υπό τις συνθήκες αυτές, ο Εμμανουέλ Μακρόν αναρωτιέται ιδιαιτέρως για το μέλλον του Άρθρου 5 της Ατλαντικής Συνθήκης, το οποίο προβλέπει στρατιωτική συνδρομή μεταξύ των χωρών μελών της Συμμαχίας, εάν ένας από τους συμμάχους δεχθεί επίθεση.
«Τι θα είναι αύριο το Άρθρο 5; Εάν το καθεστώς του Μπασάρ αλ-Ασαντ αποφασίσει να απαντήσει στην Τουρκία, θα τη συνδράμουμε; Αυτό είναι μία πραγματική ερώτηση», λέει.
Η απάντηση στο ερώτημα:
Όσον αφορά το ενδεχόμενο επίθεσης σε Τουρκικά στρατεύματα εντός της Συρίας από τον Άσαντ,-πράγμα που δεν θα αφήσει να γίνει ο Πούτιν-(χωρίς βέβαια να ξέρουμε ως που θα το τραβήξει ο Σουλτάνος). Δύο τινά:
(α) Αν γίνει κατά μισθοφόρων που χρησιμοποιεί κυρίως ο Ερντογάν στην εισβολή, δεν τίθεται καν θέμα.
(β) Αν κατά Τούρκων εντός της Συρίας ως εισβολέων δεν νοείται πως μπορεί να τεθεί σε εφαρμογή το άρθρο 5 της συνθήκης του ΝΑΤΟ, αφού αυτό αναφέρεται κατ΄ουσίαν σε επίθεση στην επικράτεια κράτους μέλους και στα πλαίσια συνδρομής του ως αμυνόμενου, όχι ως εισβολέως σε ξένη χώρα.
Αυτό προκύπτει τόσο από το ίδιο το άρθρο 5 που ομιλεί περί συνδρομής των μελών του Συμφώνου στην άσκηση «του υπό του άρθρου 51 του Χάρτου των Ηνωμένων Εθνών αναγνωριζομένου δικαιώματος της ατομικής ή συλλογικής αυτοαμύνης, υπό του ή των υφιστάμενου/νων την επίθεσιν μέρους/ων». Όσο και από το άρθρο 6 που ερμηνεύει το άρθρο 5 :«…Προς τον σκοπόν της εφαρμογής του άρθρου 5, η ένοπλος επίθεσις εναντίον ενός ή πλειόνων Μερών λογίζεται ότι περιλαμβάνει ένοπλον επίθεσιν εναντίον του εδάφους οιουδήποτε των Μερών…»
Όλα αυτά βέβαια πρέπει να ερμηνευθούν και στα πλαίσια του άρθρου 1 και του σκοπού της Β.Ατλαντικής συμμαχίας.
Λέει λοιπόν το άρθρο 1:«Τα Μέρη αναλαμβάνουν, ως καθορίζεται εν τω Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών, όπως διακανονίζουν πάσαν διεθνή διαφοράν εις ην ήθελον ευρέθη εμπεπλεγμένα, δι’ ειρηνικών μέσων, κατά τρόπον ώστε η διεθνής ειρήνη και ασφάλεια και η δικαιοσύνη να μη εκτεθούν εις κινδύνους, και όπως εις τας διεθνείς αυτών σχέσεις απέχουν της απειλής ή της χρησιμοποιήσεως βίας καθ’ οιονδήποτε τρόπον απάδοντα προς τους σκοπούς των Ηνωμένων Εθνών».
Επομένως δεν μπορεί να θεωρεί σώφρων άνθρωπος ότι η εισβολή στην Συρία από τους Τούρκους προάγει τους πιο πάνω σκοπούς των άρθρων του συμφώνου αυτού, (εξαιρουμένων βεβαίως Σουλτάνων και πλανηταρχών).
Ο δε «φόβος» δημιουργίας αυτόνομου Κουρδικού κράτους στο μέλλον στην Συρία, πως μπορεί αφ’ εαυτού να θεωρηθεί στρατιωτική επιθετική ενέργεια, του μελλοντικού «κράτους φαντάσματος» εκ μέρους του κατά της Τουρκίας;!
Με αυτή την λογική η Τουρκία θα έπρεπε να δικαιούται να εισβάλλει και στην αυτόνομη Κουρδική περιοχή του Ιράκ (υφιστάμενης στα πλαίσια Ιρακινής ομοσπονδίας) στα πλαίσια Ιρακινής ομοσπονδίας) που συνορεύει επίσης με την Τουρκία όπου δρα το «τρομοκρατικό» PKK.
Ακόμα και με τις προδιαγραφές που δημιούργησε στην διεθνή εθιμική πρακτική η «προληπτική επίθεση» του Μπους στο Ιράκ, με την εμφάνιση μέσων μαζικής καταστροφής και της εκδηλωμένης κατά τους Αμερικανούς προθέσεως του Σαντάμ να τους επιτεθεί. Ούτε με αυτές δεν θα μπορούσε να ευσταθήσει σαννόμιμη κατά το διεθνές δίκαιο εισβολή στην Συρία, πολλώ μάλλον τέτοια επίκληση του άρθρου 5 του ΝΑΤΟ εκ μέρους του Σουλτάνου, στην περίπτωση στρατιωτικών ενεργειών αυτοάμυνας του Άσαντ εντός της Συρίας κατά Τουρκικών στρατευμάτων.
Να σημειωθεί ότι επίσημη επίκληση του άρθρου αυτού μόνον μία φορά έγινε μέχρι σήμερα, στις 4 Οκτωβρίου του 2001, μετά τις τρομοκρατικές επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου κατά των ΗΠΑ. Μετά από την οποία μέλη του ΝΑΤΟ απέστειλαν δυνάμεις στο Αφγανιστάν, όπου έδρευε η Αλκάϊντα.
Παρ’όλα αυτά όμως, ο υπουργός Εξωτερικών του Λουξεμβούργου (μέλους του ΝΑΤΟ), Άσελμπορν, (15-10-2019) (αφήνοντας άφωνους διπλωματικούς κύκλους στις Βρυξέλες) δήλωσε ότι το ΝΑΤΟ μπορεί να βρεθεί προ εκπλήξεων λόγω της εισβολής της Τουρκίας στη Συρία: «Φανταστείτε να απαντήσει η Συρία ή σύμμαχοί της και να επιτεθούν κατά της Τουρκίας. Είναι κράτος μέλος του ΝΑΤΟ και σύμφωνα με το άρθρο 5 ισχύει το σύμφωνο αλληλεγγύης, δηλαδή όλα τα κράτη μέλη θα πρέπει να εμπλακούν για να συνδράμουν την Τουρκία, αν δεχθεί επίθεση», τόνισε.
«Πόσο ρεαλιστικό είναι ένα τέτοιο σενάριο;», διερωτάται η εφημερίδα DieWelt, κρίνοντας ότι «αν η Τουρκία δεχθεί ως εκ τούτου προσεχώς μια επίθεση από τις δυνάμεις της Συρίας, δεν αποκλείεται κατόπιν αιτήματος της Άγκυρας να γίνουν διαβουλεύσεις βάσει του Άρθρου 4 της Συνθήκης του ΝΑΤΟ, κι εκεί θα πρέπει να αιτιολογήσει σαφώς η Τουρκία με ποιο τρόπο απειλείται η «ασφάλειά» της». Θεωρεί όμως και η εφημερίδα ανεδαφική την εφαρμογή του άρθρου 5 εδώ.
H μεγάλη πλειοψηφία των μελών του ΝΑΤΟ είχε ζητήσει ήδη από την έναρξη της εισβολής της Τουρκίας στη Συρία από την Άγκυρα να αποχωρήσει, και πολλοί νατοϊκοί εταίροι επεσήμαναν τον κίνδυνο αποσταθεροποίησης ολόκληρης της περιοχής. Ενώ παράλληλα και ο ΓΓ του ΝΑΤΟ Γενς Στόλτενμπεργκ δήλωσε ότι η Συμμαχία περιμένει από την Τουρκία να επιδείξει αυτοσυγκράτηση «έστω κι αν έχει σοβαρές ανησυχίες για την ασφάλειά της».
Συμπέρασμα και η απειλή για 2ο Αττίλα:
Μετά τα πιο πάνω το λογικό συμπέρασμα είναι, ότι δεν θα ήταν δυνατόν τα μέλη του ΝΑΤΟ να συνδράμουν τον Ερντογάν σε περίπτωση σύρραξης εντός της Συρίας των Συριακών με Τουρκικές δυνάμεις. Βέβαια κάτι τέτοιο κανένα από τα εμπλεκόμενα μέρη δεν θα το ήθελε και ο Πούτιν δεν θα το επέτρεπε. Αλλά όπου μαζεύονται στρατιωτικές δυνάμεις με το δάκτυλο στη σκανδάλη, η εμπλοκή είναι πάντα πιθανή.
Και αν υποτεθεί ότι ο Ερντογάν με την δικαιολογία προασπίσεως των συμφερόντων των Τουρκοκυπρίων και της ΑΟΖ τους, πραγματοποιούσε την πρόσφατη απειλή του επανάληψης του Αττίλα, εισβάλλοντας στη νότια πλευρά της Κύπρου; Κι΄αν εύρισκε σθεναρή αντίσταση και εβάλλετο από τον Κυπριακό στρατό; Θα μπορούσε πάλι να επικαλεστεί το άρθρο 5;
Ρητορική υπόθεση και ερώτηση, θα λέγαμε.
Έλα όμως που όπως απέδειξε ο Σουλτάνος με τα γεωτρύπανα στο Αιγαίο και την εισβολή στην Συρία, δεν φαίνεται να αρκείται σε ρητορικές δηλώσεις. Όταν μάλιστα η θέση σε εφαρμογή των δηλώσεων αυτών παραμένει ανεμπόδιστη.
Ποια θέση θα έπαιρνε τότε τον ΝΑΤΟ; Όπου η Τουρκία είναι μέλος, ενώ η Κύπρος δεν είναι; Όταν επιπροσθέτως η Τουρκία θεωρείται εγγυήτρια δύναμη για την Κύπρο;
Η τελευταία βέβαια είναι μέλος της Ε.Ε. Αλλά τι έκανε και αυτή μέχρι τώρα, για την κατάφωρη παραβίαση από την Τουρκία της κυπριακής ΑΟΖ και του Διεθνούς Δικαίου;
Κατ’ αναλογίαν λοιπόν των ανωτέρω που ελέχθησαν για την εισβολή στην Συρία, και η τοποθέτηση του ΝΑΤΟ θα πρέπει να είναι σύμφωνη με αυτά και στην περίπτωση της επανάληψης ενός Αττίλα.
Αλλά μήπως έκανε τίποτα και το 1974 επί Αττίλα το ΝΑΤΟ; Προκαλώντας ακόμα και τον εχέφρονα πρωθυπουργό Κωνσταντίνο Καραμανλή σε τέτοιο βαθμό ώστε να βγάλει την Ελλάδα από το Βορειοατλαντικό Σύμφωνο κατά το διάστημα 1974-1983.
*Συντ. δικηγόρος παρ’ Αρείω Πάγω-συγγραφέας-ερευνητής
