του Χρίστου Αλεξόπουλου*
Στο πρώτο 15θήμερο του Δεκέμβρη 2019 ο Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών διοργάνωσε την παγκόσμια Διάσκεψη για το Κλίμα στην Μαδρίτη. Ήταν μια ευκαιρία για να αναλάβουν τόσο το πολιτικό σύστημα σε πλανητικό επίπεδο όσο και οι κοινωνίες, που συνθέτουν την παγκόσμια κοινότητα, τις ευθύνες τους για την προστασία του κλίματος και την διασφάλιση της βιωσιμότητας του ανθρώπου και του οικοσυστήματος.
Η επιστημονική κοινότητα έχει περιγράψει και αναλύσει με σαφήνεια τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής, εάν δεν αντιδράσουν άμεσα οι κυβερνήσεις και τα κοινωνικά συστήματα σε παγκόσμιο επίπεδο με την λήψη των αναγκαίων μέτρων.
Πολύ χαρακτηριστικές είναι οι επισημάνσεις του Potsdam-Institut fur Klimafolgenforschung (Ινστιτούτο Έρευνας των επιπτώσεων του Κλίματος του Potsdam στην Γερμανία) για τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής.
Σύμφωνα με το Ινστιτούτο η γη θα μπορούσε σε βάθος χρόνου να υπερθερμανθεί γύρω στους 4 με 5 βαθμούς Κελσίου και η στάθμη της θάλασσας να ανέβει από 10 έως 60 μέτρα, εάν δεν ληφθούν άμεσα μέτρα για την προστασία του κλίματος και την μη άνοδο της θερμοκρασίας πάνω από 1 έως 1,5 βαθμούς Κελσίου (Συμφωνία για το Κλίμα, Παρίσι, 2015).
Επίσης θα μπορούσε να ξεπαγώσει το μόνιμα παγωμένο έδαφος (Permafrost) στην Αλάσκα, στο Βόρειο Καναδά και σε μεγάλα τμήματα της Σιβηρίας (23 εκατομ. τετραγωνικά χιλιόμετρα). Αυτό θα σήμαινε, ότι θα απελευθερωθούν στην ατμόσφαιρα διοξείδιο του άνθρακα και μεθάνιο, ενώ τα παγωμένα υπόλοιπα φυτών θα αποσυντεθούν με την ανάπτυξη βακτηριδίων. Ήδη τα μόνιμα παγωμένα εδάφη έχουν μειωθεί κατά 100 χιλιόμετρα.
Εάν η θερμοκρασία αυξηθεί πάνω από 2 βαθμούς Κελσίου, το τροπικό δάσος του Αμαζονίου θα υποστεί θερμοκρασιακό στρες. Αυτό θα προκαλούσε την καταστροφή του και την απόδοση στην ατμόσφαιρα τεράστιων ποσοτήτων διοξειδίου του άνθρακα. Επίσης θα συνέβαλε στην άνοδο της θερμοκρασίας κατά 0,3 βαθμούς Κελσίου.
Βέβαια «η άνοδος της θερμοκρασίας σημαίνει την αύξηση του κινδύνου πυρκαγιών, ξηρασίας και πολύ ισχυρών ανέμων» (Potsdam-Institut fur Klimafolgenforschung).
Οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής είναι πολύ περισσότερες. Ο Βόρειος Πόλος δεν θα παγώνει, ενώ το νερό θα θερμαίνεται περισσότερο και θα επιταχύνει την εξαφάνιση των πάγων.
Εάν σε παγκόσμιο επίπεδο αυξηθεί η θερμοκρασία πάνω από 2 βαθμούς Κελσίου, θα αποκτήσει μεγάλη αστάθεια ο ινδικός Monsun (Μουσώνας) και ή θα σταματήσει η βροχή, από την οποία εξαρτάται η ζωή 500 εκατομ. ανθρώπων ή θα αυξηθούν υπέρμετρα οι βροχοπτώσεις.
Σύμφωνα με τον Mojib Latif, μετεωρολόγο και μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου του Deutsches Klima-Konsortium, εάν η αύξηση της θερμοκρασίας δεν υπερβεί τους 1,5 βαθμούς Κελσίου σε παγκόσμιο επίπεδο, τότε η πορεία του κλίματος θα είναι ελεγχόμενη ως προς την πιθανότητα κατάρρευσης του.
Ο ίδιος βέβαια δεν είναι αισιόδοξος. Για να επιτευχθεί αυτός ο στόχος θα πρέπει τα επόμενα 20 χρόνια να αλλάξει πλήρως το μοντέλο κοινωνικής και οικονομικής οργάνωσης. Είναι δε σκόπιμο να επισημανθεί, ότι προς το παρόν η ανθρωπότητα βρίσκεται σε τροχιά ανόδου της θερμοκρασίας κατά 3 βαθμούς Κελσίου.
Η κατάσταση είναι πολύ χειρότερη, αν ληφθεί υπόψη το σύνολο των αρνητικών παραμέτρων, όπως είναι, για παράδειγμα, το ρεύμα του κόλπου του Μεξικού (Golfstream), που επηρεάζει τις καιρικές συνθήκες στο βορειοδυτικό τμήμα της γης.
Η επιστημονική κοινότητα συνεχώς και με έντονο τρόπο επισημαίνει την αδιέξοδη πορεία της ανθρωπότητας. Δυστυχώς οι θεσμοί (π.χ. κυβερνήσεις) και ο τρόπος ζωής σε παγκόσμιο επίπεδο και κυρίως στον ανεπτυγμένο Βορρά, δείχνουν, ότι δεν συνειδητοποιούνται το μέγεθος του προβλήματος και η ευθύνη για την λήψη μέτρων, τα οποία θα συμβάλλουν στην αποφυγή της επερχόμενης καταστροφής.
Η κορύφωση της ανεύθυνης στάσης αυτών, που, υποτίθεται, είναι επιφορτισμένοι με την πραγμάτωση του κοινωνικού και του ανθρώπινου συμφέροντος σε πλανητικό επίπεδο, έγινε στην Διάσκεψη για το Κλίμα στο πλαίσιο του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών, που πραγματοποιήθηκε το πρώτο 15θήμερο Δεκεμβρίου 2019 στη Μαδρίτη.
Μετά από διαρκείς αντιπαραθέσεις η Διάσκεψη «ολοκληρώθηκε» με μια «υπενθύμιση» στις 200 περίπου χώρες, που συμμετείχαν, ότι πρέπει να «αυστηροποιήσουν» τους στόχους για την προστασία του κλίματος έως το 2030. Μόνο που δεν μπόρεσαν να συνεννοηθούν και να συμφωνήσουν σε συγκεκριμένα μέτρα.
Δυστυχώς ο διαθέσιμος χρόνος έχει σχεδόν εξαντληθεί. Όμως η λήψη αποφάσεων και μέτρων από τις κυβερνήσεις για τις δομικού χαρακτήρα αλλαγές στο μοντέλο κοινωνικής και οικονομικής οργάνωσης δεν πραγματοποιείται, ενώ στις κοινωνίες δεν αναπτύσσεται προβληματισμός και η απαραίτητη δυναμική για την αποδοχή των αναγκαίων αλλαγών ακόμη και στον τρόπο ζωής (π.χ. κάλυψη ενεργειακών αναγκών με την αξιοποίηση των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας και όχι με ορυκτά καύσιμα, αλλαγή τρόπου μετακίνησης και οργάνωσης της διάθεσης τροφίμων σε πλαστικές συσκευασίες κ.λ.π.).
Ακόμη πιο έντονη είναι η ανάγκη απαλλαγής του ανθρώπου από την λογική του βιολογικού χρόνου στο ατομικό επίπεδο ως αποκλειστικού κριτηρίου για την αξιολόγηση των συνθηκών ζωής. Η ζωή δεν τελειώνει με την ολοκλήρωση του ατομικού βίου. Υπάρχει και συνέχεια με τις νεώτερες γενιές και αυτές, που ακόμη δεν έχουν εμφανισθεί. Η ευθύνη απέναντι τους είναι πολύ μεγάλη. Το ίδιο ισχύει και για το οικοσύστημα.
Η καθυστέρηση στη λήψη των αναγκαίων αποφάσεων και μέτρων «δυναμιτίζει» την βιωσιμότητα της ανθρώπινης οντότητας. Ο τρόπος βίωσης της πραγματικότητας πρέπει να αλλάξει άμεσα. Η μέχρι τώρα πορεία διαμόρφωσε αδιέξοδες συνθήκες και πρέπει να «πληρωθεί το ανάλογο τίμημα» για να διασφαλισθεί η προοπτική των κοινωνιών.
Είναι προτιμότερο να υπάρξουν κοινωνικές αντιδράσεις και αναταράξεις στο εσωτερικό των κοινωνιών λόγω των αλλαγών στον τρόπο ζωής, παρά να «γιγαντωθεί» ένα μη ελεγχόμενο κύμα μαζικής μετακίνησης πληθυσμών λόγω μη βιώσιμων συνθηκών ζωής, οι οποίες οφείλονται στην κλιματική αλλαγή.
Η ευθύνη βαρύνει όχι μόνο το πολιτικό σύστημα και την κυβερνητική του εκδοχή αλλά και την κοινωνία πολιτών και πρέπει να αναληφθεί άμεσα. Την κατεύθυνση της πορείας προς το μέλλον «δείχνουν» τα κοινωνικά κινήματα των νέων (Fridays for Future, Extinction Rebellion) και ακόμη περισσότερο οι ορατές πλέον επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής.
Απομένει μόνο η διαμόρφωση ενός ρεαλιστικού και αξιόπιστου σχεδιασμού της μετάβασης στις νέες βιώσιμες συνθήκες ζωής και η επίδειξη αποφασιστικότητας από τις κυβερνήσεις και τις κοινωνίες. Δύσκολο, αλλά αναγκαίο.
*ερευνητής Κοινωνιολόγος
**πρώτη δημοσίευση: metarithmisi.liberal.gr
