του Αθανάσιου Χ. Παπανδρόπουλου
Τον θεωρώ από τους κορυφαίους της οικονομικής και πολιτικής φιλοσοφίας, αλλά στην πράξη κάπου έκανε κάποια λάθη και αυτός, ευτυχώς όχι αιματηρά και καταστροφικά όπως αυτά κάποιων άλλων στοχαστών. Η περί «δημιουργικής καταστροφής» θεωρία του όμως παραμένει ολοζώντανη και σχεδόν καθημερινά επαληθεύεται. Ο λόγος για τον Αυστριακό οικονομολόγο Γιόζεφ Αλοϊς Σουμπέτερ (1883-1950), που είναι από τους λίγους που κατάλαβε ποιά είναι η φύση του καπιταλιστικού συστήματος παραγωγής, αυτό ακριβώς που οι επιχειρηματίες μετατρέπουν σε πλούτο προς διανομή. Συγγραφέας του περίφημου «Καπιταλισμός, Σοσιαλισμός και Δημοκρατία», ο Γιόζεφ Σουμπέτερ, παραφράζοντας εν μέρει τον Κάρολο Μαρξ, πίστευε ότι «καπιταλισμός και στασιμότητα είναι δύο ασυμβίβαστες καταστάσεις. Υπό αυτή την έννοια, ένας σταθερός καπιταλισμός αποτελεί αντίφαση και άρα δεν μπορεί να υπάρξει...».
Στο πλαίσιο αυτής της λογικής, απόρροια των παρατηρήσεων και της λατρείας του οικονομολόγου για τους αριθμούς, ο Γιόζεφ Σουμπέτερ -που το 1919 υπήρξε ο πρώτος υπουργός Οικονομικών της νεοσύστατης τότε Αυστριακής Δημοκρατίας, υπό τους σοσιαλδημοκράτες Καρλ Ρέννερ και Όττο Μπάουερ- πίστευε ότι η πολιτική έπρεπε να ακολουθεί και αυτή τους καινοτόμους ρυθμούς της οικονομίας. Έπρεπε, δηλαδή, να προσαρμόζεται τόσο στους νέους τρόπους παραγωγής, οσο και στις κοινωνικές συνθήκες που αυτοί δημιουργούν κάθε φορά. Έτσι, ο Αυστριακός οικονομολόγος, ο οποίος είχε επίσης ισχυρές γνώσεις κοινωνιολογίας και ψυχολογίας, υπήρξε από τους πρώτους που αναφέρθηκαν στην «επανανακάλυψη της πολιτικής και του κράτους», όταν αυτό υπαγορευόταν από μεταβαλλόμενες συνθήκες.
Και σήμερα, όλες οι πιο πάνω συνθήκες, μεταβάλλονται παγκοσμίως, φαινόμενο κοσμογονικό, που μόνον όσοι έχουν συρματοπλέγματα στον εγκέφαλό τους δεν καταλαβαίνουν. Αν συνεπώς προεκτείνουμε τη θεωρητική σκέψη του Γ. Σπουμπέτερ, μπορούμε να πούμε ότι η περίφημη διαδικασία της δημιουργικής καταστροφής δεν έχει εφαρμογή μόνον στις οικονομικές πλευρές. Ισχύει σε σημαντικό βαθμό και στην πολιτική διαδικασία. Σε χώρες, έτσι, όπως η Γαλλία, η Ιταλία, η Ισπανία, αλλά και η Ελλάδα, βλέπουμε διαδικασίες πολιτικών μεταβολών, οι οποίες μπορούν να καταλήξουν είτε με τρόπο δημιουργικό είτε και ολέθριο όμως.
Συμφωνώντας με παλαιότερο άρθρο του μηνιαίου περιοδικού Αthens review of books, που διαβάζει ο πρωθυπουργός κ. Κυρ. Μητσοτάκης, «από καιρό τώρα, το πρόβλημα της Ελλάδας δεν ήταν ποτέ σχεδόν πρόβλημα οικονομίας- ήταν πάντα πρόβλημα πολιτικής. Η πολιτική οδήγησε την χώρα στην χρεοκοπία. Αν η ίδια διαμορφώθηκε από την κοινωνία ή αν την διαμόρφωσε κατ’ εικόνα και ομοίωσή της, μικρή σημασία έχει. Το βέβαιο είναι ότι η πολιτική πρέπει να αλλάξει άρδην προς το καλύτερο για να έχει η χώρα κάποια ελπίδα να βγει από αυτήν την εξουθενωτική δοκιμασία».
Ως εκ τούτου, για λογαριασμό του μεγάλου Αυστριακού στοχαστή, θα θέταμε ένα ερώτημα που ο ίδιος έθετε πολλές φορές. Αν στη χώρα μας πρέπει να υπάρξει «δημιουργική καταστροφή», προέχει το περιβάλλον μέσα στο οποίο αυτή μπορεί να πραγματοποιηθεί, ώστε να αποβεί επιτυχής. Υπάρχει σήμερα στην Ελλάδα τέτοιο περιβάλλον;
Είναι έτοιμη η ελληνική κοινωνία να δεχθεί και να στηρίξει βαθιές μεταρρυθμίσεις, ικανές να την απογειώσουν; Στην σημερινή εικονική πραγματικότητα που έχουν διαμορφώσει τα μέσα μαζικής επικοινωνίας, είναι δυνατόν να εκκολαφτεί και να προωθηθεί μία διαδικασία «δημιουργικής καταστροφής»; Μήπως σ’ ένα αφόρητα ασήμαντο, αλλά πανίσχυρο σε διαπλοκή επικοινωνιακό τοπίο, είναι εξαιρετικά δύσκολο να ακουστεί μια νέα φωνή και ακόμα δυσκολότερο να πείσει; Μήπως η διάχυτη αισιοδοξία που τον τελευταίο καιρό έχει μεταφερθεί στην κοινή γνώμη είναι μια καλοστημένη παγίδα; Μήπως πρόκειται για ένα επικοινωνιακό πυροτέχνημα που γρήγορα θα γίνει καπνός; Και αν τελικά δεν υπάρξει στη χώρα «δημιουργική καταστροφή» ποιος θα εισπράξει τα επίχειρα; Και προς όφελος ποιων;Ας ξαναδιαβασειο πρωθυπουργος έστω και φευγαλέα λίγο Σουμπετερ και ίσως πάρει κάποιες ιδέες.
