του Χρίστου Αλεξόπουλου
Τα προβλήματα, που καταγράφονται τόσο σε εθνικό όσο και σε πλανητικό επίπεδο, θέτουν επιτακτικά σύνθετα ερωτήματα σε σχέση με το μοντέλο, πάνω στο οποίο στηρίζεται η παγκοσμιοποίηση, ενώ ταυτοχρόνως αναπτύσσεται προβληματισμός ως προς τις επιπτώσεις του, κοινωνικές και πολιτικές.
Οι πλανητικής εμβέλειας διαπλοκές σε διάφορους τομείς κοινωνικής δραστηριοποίησης (οικονομία,πολιτική, κουλτούρα, περιβάλλον κ.λ.π.), οι οποίες οικοδομούνται μεταξύ ατόμων (με αφετηρία οικονομικά συμφέροντα), κοινωνιών, θεσμών και κρατών δημιουργούν κλίμα υψηλού βαθμού ρευστότητας, διότι η πραγματικότητα, που διαμορφώνεται, δεν είναι ελεγχόμενη ως προς την κατεύθυνση της εξέλιξης της σε βάθος χρόνου, ούτε αντιπροσωπεύει το συμφέρον της παγκόσμιας κοινωνίας, ενώ δεν εγγυάται την βιωσιμότητα τόσο της ανθρώπινης οντότητας όσο και του οικοσυστήματος.
Παράλληλα δημιουργείται κλίμα ανασφάλειας στους πολίτες και στις κοινωνίες, ενώ οι κοινωνικές ανισότητες αυξάνονται, με αποτέλεσμα να συρρικνώνεται η κοινωνική συνοχή.
Συγκεκριμένα στο ισχύον μοντέλο παγκοσμιοποίησης κυρίαρχο ρόλο παίζει το οικονομικό σύστημα, το οποίο λειτουργεί ως δομικό σημείο προσανατολισμού της δραστηριοποίησης των πολιτών και των κοινωνιών στους διάφορους τομείς, από την υγεία και τον πολιτισμό μέχρι τον ελεύθερο χρόνο. Εάν η ανάπτυξη δραστηριότητας δεν συνεπάγεται και οικονομική απόδοση, τότε περιθωριοποιείται και δεν ενισχύεται.
Ταυτοχρόνως στο πλαίσιο της κοινωνίας του θεάματος και του καταναλωτισμού, ως βασικών κριτητίων (αναγνωρισιμότητα και υλική ευημερία) για την κοινωνική αποδοχή και την απόκτηση κοινωνικού στάτους, εργαλειοποιούνται οι πολίτες και μαζοποιούνται οι κοινωνίες, ενώ δεν παράγονται κοινωνικές αξίες στις τοπικές κοινωνίες, ούτε οικοδομείται ένα πλαίσιο ηθικών κανόνων σύμφωνα με την ανθρωπιστική οπτική προσέγγισης της πραγματικότητας. Ο άνθρωπος μετατρέπεται σε συστημικό εργαλείο και αξιολογείται ανάλογα, με μέτρο την πραγματιστική και οικονομική οπτική διαχείρισης των τομέων δραστηριοποίησης των κοινωνιών.
Δεν υπάρχει λειτουργική ισορροπία μεταξύ των κοινωνικών συστημάτων. Γι? αυτό σταδιακά ισοπεδώνεται ο παγκόσμιος πολυπολιτισμικός πλούτος. Κυριαρχούν τα πρότυπα, που υπηρετούν την καταναλωτική κουλτούρα ανεξάρτητα από την βίωση της καθημερινότητας στις τοπικές κοινωνίες.
Εάν δε ληφθεί υπόψη και ο τρόπος αξιοποίησης της ψηφιακής τεχνολογίας σε συνδυασμό με τα έντονα καταναλωτικά πρότυπα, που διοχετεύονται από τα Μέσα Μαζικής Επικοινωνίας στο πλαίσιο της λογικής του θεάματος ως μέσου αυτοπαρουσίασης του ατόμου, τότε η εικονικά πλουραλιστική κοινωνία μετατρέπεται σε μονοδιάστατο μαζικό μόρφωμα και ενεργούμενο (πολιτικό, καταναλωτικό κ.λ.π.), με αποτέλεσμα να διευκολύνεται ο στοχευμένος έλεγχος της δυναμικής της εξέλιξης σε πλανητικό επίπεδο.
Επίσης η παγκοσμιοποιημένη παραγωγική διαδικασία, σύμφωνα με το ισχύον μοντέλο οργάνωσης, έχει ως επίπτωση τον «τεμαχισμό» της εργασίας και την διασπορά των «τεμαχίων» σε πλανητικό επίπεδο σε διαφορετικές χώρες ανάλογα με το κόστος παραγωγής και την διασφάλιση της υψηλής κερδοφορίας των επενδυτών.
Σε αυτό το πλαίσιο η εργασιακή ασφάλεια αποδυναμώνεται λόγω της κινητικότητας των κεφαλαίων σύμφωνα με την λογική της παγκοσμιοποίησης, σε συνδυασμό βέβαια με την αυτοματοποίηση της παραγωγής (αξιοποίηση της τεχνητής νοημοσύνης) και την αδυναμία ελέγχου από τους διαχειριστές της κυβερνητικής εξουσίας, οι οποίοι έχουν πολιτική νομιμοποίηση να νομοθετούν και να δεσμεύουν την αναπτυσσόμενη δυναμική μόνο μέσα στα εθνικά όρια. Ακόμη και η Ευρωπαϊκή Ένωση, ως υπερεθνικό μόρφωμα, δεν διαθέτει ευρωπαϊκή κυβέρνηση.
Αυτές οι συνθήκες συμβάλλουν στην συρρίκνωση της εμπιστοσύνης των πολιτών στα κόμματα και στο πολιτικό προσωπικό. Σε συνδυασμό μάλιστα με τον δομικού χαρακτήρα μετασχηματισμό της εργασίας λόγω της συνεχούς εξέλιξης της τεχνολογίας και την αξιοποίηση της στο πλαίσιο της αυτοματοποίησης της παραγωγής δεν μειώνονται μόνο οι θέσεις εργασίας ή δημιουργούνται νέες με διαφορετικά ποιοτικά χαρακτηριστικά και ειδικές γνώσεις, αλλά επηρεάζονται αρνητικά και άλλοι τομείς δραστηριοποίησης του ατόμου, από την κοινωνική του θέση μέχρι τον καθημερινό τρόπο της ζωής του (π.χ. όταν χάσει κάποιος την δουλειά του), οπότε αυξάνονται η κοινωνική και η πολιτική ρευστότητα.
Παράλληλα ο υψηλός βαθμός ειδίκευσης της οικονομίας της κάθε χώρας στο πλαίσιο του παγκόσμιου καταμερισμού εργασίας αυξάνει την αλληλεξάρτηση μεταξύ τους και τον κυρίαρχο ρόλο των ισχυρών οικονομικά και πολιτικά κρατών, στο μέτρο που δεν προωθείται μια λειτουργική και ισορροπημένη μορφή παγκόσμιας διακυβέρνησης και ανάλογης οικονομικής πολιτικής.
Μπορεί το πολιτικό σύστημα να διαχειρισθεί αυτές τις επιπτώσεις, οι οποίες σε βάθος χρόνου θα λειτουργήσουν αποσταθεροποιητικά σε σχέση με την οικοδόμηση ενός συστήματος ασφάλειας πλανητικών διαστάσεων, με λογική κοινωνικής δικαιοσύνης σε παγκόσμιο επίπεδο;
Η μέχρι τώρα πρακτική, που ακολουθείται τόσο από τις ισχυρές οικονομικά και πολιτικά χώρες όσο και από τις περιφερειακές και αδύναμες, δεν δείχνει, ότι είναι εφικτή η υπέρβαση της λογικής του «έθνους» και της γεωπολιτικής ισχύος σε λειτουργικό χρονικό διάστημα.
Η κατάσταση δε αποκτά πολύ επικίνδυνες διαστάσεις, διότι οι κοινωνίες αδυνατούν να λειτουργήσουν ως συλλογικά υποκείμενα, τα οποία γνωρίζουν την πραγματικότητα και είναι σε θέση να διαμορφώσουν βιώσιμες συνθήκες για το μέλλον με την πολιτική τους στάση.
Ακόμη και τα διάφορα κοινωνικά κινήματα, που δημιουργούνται με αφετηρία τις παγκόσμιες διαστάσεις των ανισορροπιών λόγω της αλληλεξάρτησης, που δρομολογούν η παγκοσμιοποίηση και τα προβλήματα από την μη βιώσιμη πορεία της ανθρωπότητας μέχρι τώρα (π.χ. προστασία του κλίματος), δεν είναι καθόλου εύκολο να αποκτήσουν πολιτική προοπτική και μαζική κοινωνική αποδοχή πλανητικών διαστάσεων.
Όμως η ροή του χρόνου είναι ταχύτατη και ο μετασχηματισμός της πραγματικότητας διαρκής. Παράλληλα οι επιπτώσεις της δραστηριότητας της παγκόσμιας κοινότητας θέτουν σε κίνδυνο την βιωσιμότητα τόσο του ανθρώπου όσο και του οικοσυστήματος, εάν δεν αντιμετωπισθεί αποφασιστικά και άμεσα η κλιματική αλλαγή και η ρύπανση του περιβάλλοντος με βαθιές τομές στο μοντέλο κοινωνικής οργάνωσης.
Αυτό σημαίνει, ότι η παγκοσμιοποίηση, όπως οικοδομήθηκε μέχρι τώρα, δεν λειτουργεί θετικά για τους πολίτες και τις κοινωνίες, ενώ ο διαθέσιμος χρόνος εξαντλείται και πρέπει να αναλάβουν δράση τόσο οι κοινωνίες με τις δομές της κοινωνίας πολιτών όσο και το πολιτικό σύστημα με στόχο την οικοδόμηση ενός λειτουργικού μοντέλου οργάνωσης των κοινωνιών σε πλανητικό επίπεδο.
Η λειτουργικότητα του είναι συνάρτηση από το ένα μέρος του μακροπρόθεσμου σχεδιασμού της δυναμικής της εξέλιξης, ο οποίος βασίζεται στην γνώση και έλεγχο των επιπτώσεων του σε βάθος χρόνου και από το άλλο μέρος της εργαλειοποίησης των κοινωνικών συστημάτων (οικονομικού, πολιτικού, υγείας κ.λ.π.) για την πραγμάτωση του πλανητικής εμβέλειας κοινωνικού συμφέροντος, χωρίς ανισότητες και διακινδύνευση της βιωσιμότητας του ανθρώπου και του οικοσυστήματος.
*πρώτη δημοσίευση: metarithmisi.gr
