της Σώτης Τριανταφύλλου
Πριν από λίγες μέρες ακυρώθηκε μια ομιλία στο πανεπιστήμιο του Μπορντό και μια άλλη στη Σορβόνη. Στο Μπορντό θα μιλούσε η φιλόσοφος Σιλβιάν Αγκασενκί και στη Σορβόνη ο δημοσιογράφος Μοχαμέτ Σιφαονί.
Δεν είναι πρώτη φορά που εμποδίζονται να μιλήσουν διανοούμενοι σε γαλλικά πανεπιστήμια. Εξάλλου, το ίδιο συμβαίνει στα περισσότερα αμερικανικά και βρετανικά, όπου οργανωμένες αριστερές ομάδες λειτουργούν ως καθημερινοί λογοκριτές και ευκαιριακοί τρομοκράτες. Το φαινόμενο δεν είναι καινούργιο κι όποιος έχει περάσει από πανεπιστήμια μπορεί να αφηγηθεί ιστορίες αυταρχισμού, βίας, ενιαίας σκέψης, οστρακισμού διαφωνούντων, καχεκτικής ή απούσας ανταλλαγής ιδεών, έγνοιας και καθαρής ανοησίας. Το 2015, μετά την επίθεση στο chaurlie Hebdo στο Παρίσι, άκουσα με τα αυτιά μου στο πανεπιστήμιο Μπέρμπεκ του Λονδίνου πως, εκτός του το περιοδικό άξιζε την τύχη του, όποιος δήλωνε Je suis Charlie δεν θα έπρεπε να έχει θέση στο αμφιθέατρο: έγραψα στη διοίκηση η οποία «αναγνώρισε» ότι, πράγματι, είχα «αγεφύρωτες διαφορές» με τον εν λόγω καθηγητή. Κοντολογίς, ήμουν δύστροπη. Τις ίδιες εκείνες μέρες στο πανεπιστήμιο του Ρέντιγκ μιλούσε, ως προσκεκλημένος στο πλαίσιο της εβδομάδας «Ανακαλύψτε το Ισλάμ», ο Abu Usamah at- Thahabi, ο οποίος αφού εξήγησε στους φοιτητές τη Σαρία τους προέτρεψε να «σκοτώσουν τους γκέι». Δεν μπορώ να φανταστώ τι θα επακολουθούσε αν ένας ακροδεξιός χριστιανός ξεστόμιζε «σκοτώστε τους γκέι». Εν πάση περιπτώσει, όχι μόνο ο Abu Usamah at- Thahabi είχε επιτυχία, αλλά η Ένωση Μουσουλμάνων του πανεπιστημίου προχώρησε στον διορισμό ιερωμένου, ονόματι Javed Kachhalia, ο οποίος συμβουλεύει τους μουσουλμάνους φοιτητές πώς να λύνουν τα προβλήματά τους βάσει της Σαρία και φροντίζει ώστε να τιμωρούνται ενδεχόμενα επεισόδια «ισλαμοφοβίας» στον χώρο του πανεπιστημίου.
Η ομιλία της Σιλβιάν Αγκασενκί ακυρώθηκε λοιπόν εξαιτίας απειλών ότι οι ενώσεις ομοφυλοφίλων και διεμφυλικών θα επετίθοντο βιαίως: η πανεπιστημιακή διοίκηση δεν μπορούσε να εγγυηθεί την ασφάλεια της προσκεκλημένης και του κοινού. Ποιο είναι το πρόβλημα με την Αγκασενκί: έχει εκφραστεί εναντίον της απόκτησης τέκνων μέσω παρένθετης μητέρας και υποβοηθούμενης αναπαραγωγής, αμφισβητώντας ότι «το δικαίωμα στη μητρότητα/ πατρότητα» αποτελεί αναφαίρετο ανθρώπινο δικαίωμα. Σημειωτέον ότι, αν και δεν θα έπρεπε να έχει σημασία, η Αγκασενκί είναι από τους πρωτοπόρους της ισότητας ανδρών- γυναικών και του γάμου μεταξύ ομοφυλοφίλων. Η αντίρρησή της στην τεχνολογική αναπαραγωγή στηρίζεται στο επιχείρημα της εμπορευματοποίησης του ανθρώπινου σώματος και των παιδιών.
Όσο για τον Μοχαμέτ Σιφαονί, εμποδίστηκε να μιλήσει στη Σορβόνη διότι οι αριστερές και οι ισλαμιστικές φοιτητικές οργανώσεις απείλησαν ότι θα τα κάνουν λίμπα και έβγαλαν ανακοίνωση ότι θα αποτρέψουν «με κάθε μέσο» τα πανεπιστήμια από το να γίνουν «εργαστήρια κατασταλτικής πολιτικής και ισλαμοφοβίας». Ο αλγερινής καταγωγής Μοχαμέτ Σιφαονί έχει τοποθετηθεί εναντίον του εξισλαμισμού και υπέρ της κοσμικής δημοκρατίας.
Κάπως έτσι, αν και σε διαφορετικό κοινωνικό συγκείμενο, ήταν το ακαδημαϊκό άσυλο από τη δεκαετία του 1960- 70. Η κατάσταση επιδεινώνεται επειδή έχει κωδικοποιηθεί ολοκληρωτικά: εκτός του δεν υπάρχουν ρωγμές για να περάσει μια διαφορετική γνώμη, η οπτική του κόσμου έχει συρρικνωθεί στα ζητήματα του φύλου, της ταυτότητας και των πολλαπλών διαχωρισμών. Αυτοί οι διαχωρισμοί απορρέουν από μορφές συμπεριφοράς που χαρακτηρίζονται σεξιστικές, ομοφοβικές, μισογυνικές, ρατσιστικές, τρανσφοβικές και τα τοιαύτα. Στη μια πλευρά τοποθετείται ο θύτης και στην άλλη το θύμα: στις περισσότερες περιπτώσεις, αμφότεροι συνιστούν φαντασιακές οντότητες. Ο αυταρχισμός που προκύπτει είναι απείρως χειρότερος από τον παλιό διότι ο παλιός- πειθαρχία, κύρος του καθηγητή, στοιχειώδεις αξίες ευπρέπειας- εξασφάλιζε τρόπον τινά την κοινωνική σταθερότητα, ενώ αυτός την υπονομεύει. Την ποικιλομορφία των ιδεών έχει αντικαταστήσει μια ποικιλομορφία τεχνητών ταυτοτήτων: η εξερεύνηση της «ταυτότητας» καταλήγει στην αποθέωση του ναρκισσισμού και του κομφορμισμού, ο οποίος διαχέεται σε όλο τον ακαδημαϊκό χώρο. Στο πανεπιστήμιο Άμχερστ της Μασαχουσέτης είκοσι υπάλληλοι επιτηρούν τη γλώσσα που χρησιμοποιούν 1800 φοιτητές οι οποίοι οφείλουν να σέβονται ένα γλωσσικό κώδικα ο οποίος αποκλείει ορισμένες λέξεις και εκφράσεις, ενώ επιβάλλει νεολογισμούς από τις gender studies. Οι grievance studies έίναι το καινούργιο φρούτο που ασχολείται με τους θύτες και τα θύματα στο παρόν και στο παρελθόν. Με αυτή τη λογική, στο πανεπιστήμιο Όμπερλιν του Οχάιο, φοιτητές ζήτησαν να καλυφθεί τοιχογραφία με έναν μαύρο σαξοφωνίστα (σαν τον Τζον Κολτρέιν, ας πούμε): η εικόνα, την οποία είχαν φιλοτεχνήσει στον χώρο της καντίνας φοιτητές του μουσικού τμήματος, θεωρήθηκε «στερεοτυπική» και ενδεικτική της ιδιοποίησης του πολιτισμού των Αφροαμερικανών εκ μέρους των λευκών.
Είναι γνωστό ότι στα περισσότερα ευρωπαϊκά και αμερικανικά πανεπιστήμια οι καθηγητές που δεν θεωρούνται «αριστεροί» υφίστανται εκφοβισμό (και παρ’ όλα αυτά, η περίπτωση του Νικόλα Χρηστάκη στο Γέιλ με εντυπωσίασε). Ωστόσο, προσωπικότητες της αριστεράς, όπως ο Φρανσουά Ολάντ, δεν έχουν καλύτερη τύχη: ποτέ δεν είσαι επαρκώς αριστερός. Τον περασμένο Νοέμβριο, φοιτητές στο πανεπιστήμιο της Λιλ, έσχισαν αντίτυπα του τελευταίου του βιβλίου και η ομιλία του ακυρώθηκε. Ως αποτέλεσμα του γενικού κλίματος, οι περισσότεροι καθηγητές αυτολογοκρίνονται ή κολακεύουν τις ριζοσπαστικές ομάδες για να αποφύγουν βιαιοπραγίες: η βία εμφανίζεται ως αυτοάμυνα έναντι της δήθεν λεκτικής βίας που ασκούν όσοι δεν είναι ριζοσπάστες. Στο ιδεολογικό κοκτέιλ προστίθενται η κατάργηση της ασυμμετρίας μεταξύ καθηγητών και φοιτητών (τουτέστιν κατάρρευση της έννοιας της διδασκαλίας), ακτιβιστική καταδήλωση διαφοράς και ταυτότητας, υπερευαισθησία ως προς τη «διαφορετικότητα» και την ταυτότητα, αυταρχική παραπομπή της συμπεριφοράς στους νόμους (πολλαπλασιάζονται οι μηνύσεις κατά υποτιθέμενων σεξιστών, ομοφοβικών, ισλαμοφοβικών), δυσανεξία στη διαφωνία, εκμετάλλευση των ηλεκτρονικών δικτύων για character assasinations, για ξεμαλλιάσματα και λιντσαρίσματα.
Πολλοί Ευρωπαίοι πιστεύουν ότι αυτός ο ασφυκτικός περιορισμός της ελευθερίας του λόγου έχει εισαχθεί από τα αμερικανικά πανεπιστήμια: θα επανέλθω σε αυτό. Είτε πρόκειται για εισαγόμενο, είτε για εγχώριο προϊόν, καταδεικνύει παρηκμασμένο πολιτισμό εύθραυστων και επιθετικών θυμάτων, όχι αξιοπρεπών ατόμων και πολιτών. (Θα επανέλθω και σε αυτό).
