του Αθαν. Χ. Παπανδρόπουλου
Την 20η Μαρτίου 2012, ήτοι σε τρεις μήνες, λήγει ένα ομόλογο 14.5 δισεκατ. ευρώ, το οποίο θα πρέπει απαραιτήτως να πληρωθεί αν οι υπεύθυνοι της χώρας θέλουν να αποφευχθεί η άτακτη χρεοκοπία της και, βεβαίως, η αναπόφευκτη έξοδός της από την ευρωζώνη –πιθανότατα δε και από την Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ). Και για να επιτευχθεί αυτός ο στόχος της πληρωμής των 14,5 δισεκατ. ευρώ, η υπό τον πρωθυπουργό κ. Λουκά Παπαδήμο κυβέρνησις θα πρέπει να φέρει τα επάνω κάτω από πλευράς λήψεως μέτρων.
Είναι πλέον κατεπείγουσα ανάγκη να σταματήσουν οι λήψεις οριζόντιων φοροεισπρακτικών μέτρων και να ξεκινήσει μία πολύ γενναία προσπάθεια συρρικνώσεως του δημοσίου τομέα και όλων των πηγών του παραγωγής διαφθοράς και εγκληματικής στασιμότητος σε επενδύσεις.
Όπως πολύ σωστά επεσήμανε σε πρόσφατη ομιλία του ο πρώην υφυπουργός Οικονομικών κ. Πέτρος Δούκας, το ελληνικό πρόβλημα δημοσίου χρέους δημιουργήθηκε επειδή, πολύ χονδρικά, κάθε χρόνο το Δημόσιο εισπράττει 55 δισεκατ. ευρώ και ξοδεύει 80-90 δισεκατ. ευρώ. Χρόνο με τον χρόνο, το χρέος μαζεύτηκε και έφθασε στα 370 δισεκατ. ευρώ, χωρίς να υπολογίζουμε τουλάχιστον 45 δισεκατ. ευρώ εγγυήσεις που έχει εκδώσει το Δημόσιο για να μην κλείσουν οι κρατικές και οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις. Από τα 370 δισεκατ. χρέους, τα 225 δισεκατ. ευρώ είναι δάνεια που πήραμε για να πληρωθούν οι τόκοι όλα αυτά τα χρόνια! Το χρέος ανατροφοδοτείται από τους τόκους και καταβροχθίζει την οικονομία. Έτσι, οι αγορές τρόμαξαν, το έβαλαν στα πόδια, υπέστησαν τεράστιες ζημίες από την κατάρρευση της αξίας των ομολόγων που είχαν αγοράσει και σταμάτησαν να μάς δανείζουν.
Είναι πολύ σωστή η παρατήρηση του πρώην υφυπουργού, που είναι και έμπειρος τραπεζίτης. Οι περίφημες αγορές έχουν ήδη χάσει τεράστια ποσά από τις επενδύσεις τους στην Ελλάδα. Όχι μόνον όσα επένδυσαν στο Χρηματιστήριο και σε ακίνητα, αλλά κυρίως όσα επένδυσαν σε ομόλογα του ελληνικού Δημοσίου. Αυτός είναι και ο λόγος που η ιστορία του «κουρέματος» του ελληνικού χρέους δεν θα είναι διόλου εύκολη υπόθεση.
Ωστόσο, αν το δύσκολο αυτό πρόβλημα –που είναι και εξαιρετικά περίπλοκο– δεν βρει σύντομη και θετική λύση, ίσως η 20η Μαρτίου 2012 γίνει η μοιραία ημέρα για την ελληνική οικονομία και την χώρα μας σε αυτά τα πρώτα χρόνια του 21ου αιώνα. Συνεπώς, το τρίμηνο που ακολουθεί είναι αδιανόητο να γίνουν εκλογές. Όσο γι αυτούς που για δημαγωγικούς λόγους ποντάρουν στο άλογο αυτό, στην ουσία φιλοδοξούν να παίξουν τον ρόλο του νεκροθάφτη.
Ένα άλλο, επίσης πολύ σοβαρό, πρόβλημα της ελληνικής οικονομίας στο τρίμηνο που έρχεται είναι αυτό των τραπεζών. Πρόκειται δηλαδή για το πρόβλημα της καρδιάς της ελληνικής οικονομίας, πέρα από κάποιες ηλιθιότητες που εκστομίζονται. Όπως τόνισε προσφάτως ο διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος κ. Γιώργος Προβόπουλος, το Μνημόνιο δεν εφαρμόστηκε σωστά. Τί σημαίνει, όμως, αυτή η «μη σωστή εφαρμογή» για τις ελληνικές τράπεζες;
Δεδομένου ότι έχουν στα χαρτοφυλάκιά τους ομόλογα περίπου 50 δισεκατ. ευρώ, η απομείωση της αξίας τους κατά 50% δημιουργεί απώλειες περίπου 25 δισεκατ. ευρώ –πολύ μεγαλύτερες από την καθαρή τους θέση– οδηγώντας τις στο Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας για κεφαλαιακή ενίσχυση αν δεν καταφέρουν να αντλήσουν κεφάλαια από τους μετόχους και την αγορά. Αυτό ουσιαστικά σημαίνει την κρατικοποίησή τους για ένα διάστημα, αν δεν αλλάξει ο νόμος που προβλέπει έκδοση κοινών μετοχών στα χέρια του Δημοσίου (οι ευρωπαϊκές μπορούν να εκδώσουν προνομιούχες αν προσφύγουν στο EFSF, που σημαίνει ότι οι παλαιοί μέτοχοι διατηρούν τον έλεγχο).
Για να έχουμε μία τάξη μεγέθους, η χρηματιστηριακή αξία των τεσσάρων μεγαλύτερων τραπεζών (Εθνική, Eurobank, Alpha και Πειραιώς) βρίσκεται σήμερα στα 2,6 δισεκατ. ευρώ, από 60 δισεκατ. ευρώ προ τετραετίας. Ποιες θα είναι οι επιπτώσεις στην λειτουργία τους; Το «κούρεμα» των ομολόγων θα οδηγήσει σε μεγαλύτερη πιστωτική ασφυξία την αγορά, καθώς οι τράπεζες, στην προσπάθειά τους να επιτύχουν / διατηρήσουν υψηλό δείκτη κεφαλαιακής επάρκειας, θα οδηγηθούν σε μεγαλύτερο περιορισμό των χορηγήσεων, εντείνοντας την ύφεση. Στην ίδια κατεύθυνση οδηγεί και η άνοδος των δανείων σε καθυστέρηση στο 12,8% των συνολικών, από 10,5% το 2010. Αν δε στους αριθμούς αυτούς προσθέσουμε τις κυκλοφορούσε μεταχρονολογημένες επιταγές και το ύψος αυτών που δεν εξυπηρετούνται, το τοπίο γίνεται θεοσκότεινο.
Γι αυτό οι Ευρωπαίοι εταίροι μας επιδιώκουν την δραστηριοποίηση του ΕΣΠΑ, μέσω του οποίου η ελληνική αγορά θα μπορούσε να δεχθεί σωτήριες δόσεις οξυγόνου. Δυστυχώς, όμως, στο επίπεδο αυτό προβάλλει το δύσμορφο τέρας της ελληνικής γραφειοκρατίας, που με τόσο ζοφερά χρώματα περιγράφεται στην τελευταία έκθεση του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Αναπτύξεως (ΟΟΣΑ). Αν αυτό το τέρας στην κυριολεξία δεν εξοντωθεί, οι περί αναπτύξεως προσδοκίες θα παραμείνουν επικίνδυνες αερολογίες για τηλεοπτικά παράθυρα και εμποροπανηγύρεις.
Στην παρούσα εξαιρετικά δύσκολη συγκυρία, με την ζήτηση στην οικονομία να συρρικνώνεται, μόνη διέξοδος είναι η τόνωση των επενδύσεων. Ποιος, όμως, θα αποφασίσει να επενδύσει σε μιαν Ελλάδα όπου, για να ολοκληρωθεί η μεγαλύτερη τουριστική επένδυση που έγινε τα τελευταία χρόνια, χρειάστηκαν 20 έτη –και ακόμη αμφισβητείται;
