Το οικονομικό κόστος του εγκλήματος σε μια κοινωνία

του Τάκη Μίχα 

Ενώ είναι γεγονός ευπρόσδεκτο ότι με την άνοδο της ΝΔ στην εξουσία το θέμα της εγκληματικότητας ήρθε στο προσκήνιο, εν τούτοις η συζήτηση παραμένει στο επίπεδο ηθικολογίας, αφορισμών και ευχολογίων. Αυτό που απουσιάζει από τη συζήτηση είναι η συνειδητοποίηση ότι το βίαιο έγκλημα είναι επίσης ένα οικονομικό φαινόμενο με σοβαρές οικονομικές επιπτώσεις.

Το βίαιο έγκλημα έχει συνέπειες που επιδεινώνουν την φτώχεια και την ανισότητα υποστηρίζει πρόσφατη έρευνα του ΔΝΤ («Crime and Output: Theory and Application to the Northern Triangle of Central America»). Ετσι αφαιρεί θέσεις εργασίας από την κοινωνία, οδηγεί μεγάλες πληθυσμιακές ομάδες στην μετανάστευση, μειώνει τους πόρους που είναι διαθέσιμοι στα κοινωνικά προγράμματα κλπ.

Η έρευνα επικεντρώθηκε στην περιοχή του Τριγώνου του Βορρά της Κεντρικής Αμερικής -Γουατεμάλα, Ελ Σαλβαντόρ και Ονδούρες –που πλήττεται ιδιαίτερα από το βίαιο έγκλημα.

«Τα τελευταία έτη», αναφέρει έκθεση της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες, «η βία στην Κεντρική Αμερική έχει φτάσει σε πρωτόγνωρα επίπεδα. Στις χώρες του Τριγώνου του Βορρά, αναγκάζει χιλιάδες άτομα να δραπετεύουν από τη χώρα τους». Στις χώρες αυτές εδρεύουν συμμορίες που εκβιάζουν καταστήματα και άτομα πουλώντας «προστασία», στρατολογούν ανηλίκους, χρησιμοποιούν γυναίκες ως «σεξουαλικές σκλάβες», διαχειρίζονται τη διακίνηση ναρκωτικών και δολοφονούν όποιον αντιστέκεται. Έτσι η περιοχή αυτή συγκεντρώνει το 4,5% των δολοφονιών του κόσμου, ενώ έχει μόλις το 0,4% του παγκόσμιου πληθυσμού.

Στις Ονδούρες οι οικονομικές συνέπειες της βίας ισοδυναμούν με απώλεια 16% του ΑΕΠ -το 13% είναι η άμεση απώλεια και το 3% είναι η έμμεση. Στο Ελ Σαλβαντόρ η απώλεια ισοδυναμεί με 25% του ΑΕΠ -19% άμεσες απώλειες και 6% έμμεσες. Στην Γουατεμάλα οι οικονομικές απώλειες ισοδυναμούν με 7% του ΑΕΠ εκ των οποίων οι 6% άμεσες και 1% έμμεσες.

Η εγκληματικότητα λοιπόν έχει άμεσο και έμμεσο κόστος. Το άμεσο κόστος αφορά πρωτίστως το κλείσιμο των επιχειρήσεων και την απώλεια θέσεων εργασίας και παραγωγής. Αφορά επίσης τους πόρους (χρόνο και μισθοί των θυμάτων και των εγκληματιών) που χάνονται ως συνέπεια των εγκληματικών δραστηριοτήτων και τους πόρους που δαπανώνται σε υπηρεσίες ασφαλείας και θα μπορούσαν να είχαν χρησιμοποιηθεί για παραγωγικούς σκοπούς.

Όσον αφορά το έμμεσο κόστος της εγκληματικής δραστηριότητας η ανάλυση τονίζει ότι «έμμεσα η εγκληματικότητα μειώνει τις οικονομικές δραστηριότητες, στο βαθμό που τα άτομα εσωτερικοποιούν τις επιζήμιες επιπτώσεις της εγκληματικότητας. Στα παράπλευρα κόστη θα πρέπει να συμπεριληφθούν η μείωση των ευκαιριών εργασίας, η αύξηση της μετανάστευσης, η διάβρωση των θεσμών και η διαφθορά. Από την πλευρά τους, όλες αυτές οι συνέπειες επιδεινώνουν την εγκληματικότητα δημιουργώντας έτσι έναν φαύλο κύκλο».

Σύμφωνα με την ανάλυση, μία αύξηση του 1% του ΑΕΠ συνεπάγεται μείωση της εγκληματικότητας κατά 0,5%, ενώ μείωση του 5% της εγκληματικότητας σηματοδοτεί αύξηση του 1% του ΑΕΠ.

Σύμφωνα με την ανάλυση του ΔΝΤ μια επιτυχημένη αντιμετώπιση της εγκληματικότητας θα πρέπει να στηρίζεται στους εξής τρεις πυλώνες:

Α) Προληπτικές παρεμβάσεις που θα αυξάνουν τα προσδοκώμενα οφέλη από νόμιμες και μη βίαιες δραστηριότητες (π.χ. αξιοπρεπείς θέσεις εργασίας για τους νέους).

Β) Βελτίωση της ποιοτικής αστυνόμευσης μιας περιοχής.

Γ) Ενίσχυση του ποινικού δικαστικού συστήματος της χώρας με ιδιαίτερη έμφαση στην ταχεία ρύθμιση των υποθέσεων έτσι ώστε αφ’ ενός να αυξηθεί το κόστος της εκτέλεσης ενός εγκλήματος και αφ’ ετέρου να προωθείται η επαναφορά των ποινικών κρατουμένων στην παραγωγική κοινωνική διαδικασία.

Και καταλήγει η έρευνα: «Mε δεδομένη την σπανιότητα των πόρων είναι πολύ σημαντικό να γίνουν επενδύσεις στην συλλογή των δεδομένων και την παρατήρηση. Οι παρεμβάσεις θα πρέπει να στοχεύουν τις περιοχές που τεκμηριωμένα τις χρειάζονται περισσότερο. Έτσι π.χ. είναι σημαντικό να στοχεύουν στις πιο ευάλωτες ομάδες και ιδιαίτερα τους νέους, προσφέροντας τους επαγγελματικά και κοινωνικά προγράμματα. Μεσοπρόθεσμα αυτά τα προγράμματα θα πρέπει να επενδύουν στην επαγγελματική εκπαίδευση και στην Παιδεία. Και εδώ ο ρόλος του ιδιωτικού τομέα είναι πολύ σημαντικός».