του Χρίστου Αλεξόπουλου
Είναι πλέον εμφανές, ότι η δυναμική της εξέλιξης δεν ελέγχεται από τις κοινωνίες με γνώμονα το κοινωνικό και το ανθρώπινο συμφέρον. Το αποτέλεσμα είναι η διαμόρφωση συνθηκών αποσταθεροποίησης (δηλ. μη ελεγχόμενη γενικευμένη ρευστότητα με αρνητικές επιπτώσεις σε βάθος χρόνου), οι οποίες απειλούν όχι μόνο την ασφάλεια και την όποια ευημερία έχουν κατακτήσει οι ανεπτυγμένες κοινωνίες, αλλά και την βιωσιμότητα του ανθρώπου και του οικοσυστήματος, αν δεν γίνουν ριζικές αλλαγές στην λογική της πολιτικής διαχείρισης της πραγματικότητας και οργάνωσης τόσο των επιμέρους κοινωνιών όσο και της παγκόσμιας κοινότητας.
Η προσέγγιση και ανάλυση των συνθηκών στους διάφορους τομείς δραστηριοποίησης του ανθρώπου και ιδιαιτέρως στον ανεπτυγμένο Βορρά, ο οποίος οριοθετεί σε μεγάλο βαθμό την κατεύθυνση της δυναμικής της εξέλιξης, αποτυπώνει με τον καλύτερο τρόπο τον υψηλό βαθμό αποσταθεροποίησης και διακινδύνευσης στην σύγχρονη εποχή.
Σύμφωνα με έρευνα, που δημοσιοποιήθηκε στον Guardian (Revealed: microplastic pollution is raining on city dwellers) και πραγματοποιήθηκε σε τέσσερες πόλεις (Λονδίνο, Αμβούργο, Παρίσι και Ντονγκουάν στην Κίνα) κάθε άνθρωπος καταπίνει 50.000 μικροσωματίδια πλαστικού ετησίως, τα οποία είναι πιθανόν να μεταφέρουν τοξικά χημικά και μικρόβια.
Τα πλαστικά μικροσωματίδια υπάρχουν πλέον παντού, από τα χιόνια της Αρκτικής έως το έδαφος των βουνών, το νερό των ποταμών και τους ωκεανούς. Κάθε χρόνο παράγονται περίπου 335 εκατομ. τόνοι νέου πλαστικού. Το μέγεθος των μικροσωματιδίων είναι από 0,02 έως 0,5 χιλιοστά.
Και ενώ οι επιπτώσεις στην υγεία είναι πλέον διαπιστωμένες, δεν λαμβάνονται μέτρα για την κατάργηση της παραγωγής και χρήσης πλαστικού, διότι αυτό θα απαιτούσε την αλλαγή του τρόπου διάθεσης των προϊόντων και κατ? επέκταση του μοντέλου κοινωνικής οργάνωσης (π.χ. μεγάλα σουπερμάρκετ με ελάχιστο προσωπικό, διότι τα προϊόντα είναι πακεταρισμένα σε πλαστικό).
Ακόμη και οι καταναλωτές χρησιμοποιούν πλαστικές σακούλες για την μεταφορά των προϊόντων και όχι πάνινες. Εξάλλου οι πλαστικές σακούλες χρησιμοποιούνται και για την αποθήκευση των σκουπιδιών και την αποκομιδή τους, οπότε στο πλαίσιο της λογικής του συστημικού πραγματισμού υπηρετούνται και διεκπεραιώνονται και άλλες λειτουργίες. Οι αρνητικές επιπτώσεις στην ανθρώπινη (και όχι μόνο) υγεία δεν θεωρούνται τόσο σημαντικές, ώστε να ληφθούν μέτρα για την αντιμετώπιση των γενεσιουργών τους αιτίων.
Επίσης πολύ κρίσιμη είναι η κατάσταση στον τομέα της προστασίας του κλίματος και στην «αντιστροφή» της αρνητικής πορείας στο πλαίσιο της κλιματικής αλλαγής. Ήδη η Ισπανία απειλείται με ερημοποίηση, ενώ τα αποθέματα νερού στο έδαφος μειώνονται και παράλληλα αυξάνεται η θερμοκρασία.
Στην Αυστραλία, με τις πυρκαγιές να διαρκούν από τον Σεπτέμβριο του 2019 για μερικούς μήνες, σύμφωνα με την ετήσια έκθεση της Μετεορολογικής της Υπηρεσίας για το κλίμα ο μέσος όρος της θερμοκρασίας σε εθνικό επίπεδο το 2019 ήταν 1,52 βαθμούς Κελσίου πάνω από τον μέσο όρο των προηγούμενων ετών.
Επίσης ο μέσος όρος της ποσότητας των βροχοπτώσεων το 2019 ήταν ανά 277 millimeter 40% κάτω από τον μέσο όρο των προηγούμενων ετών.
Η κλιματική αλλαγή είναι πλέον παρούσα με πολύ αρνητικές επιπτώσεις. Οι κοινωνίες όμως και οι πολιτικές τους ηγεσίες ακόμη δεν αντιδρούν αποφασιστικά, διότι οι απαιτούμενες αλλαγές στο μοντέλο κοινωνικής οργάνωσης θα είναι επώδυνες για όλους.
Αντιπροσωπευτική αυτής της λογικής είναι δήλωση του προέδρου του Ευρωκοινοβουλίου David Sassoli, ο οποίος προειδοποίησε, ότι δεν πρέπει να υπάρξουν υπερβολικές απαιτήσεις από τους πολίτες για την προστασία του κλίματος (Zeit online, EU-Parlamentsprasident will Burger beim Klimaschutz nicht uberfordern, 26.12.2019).
Το ερώτημα όμως είναι, εάν οι πολίτες ως ατομικά υποκείμενα ή το μοντέλο οικονομικής και κοινωνικής οργάνωσης είναι οι καταλύτες της δρομολόγησης της κλιματικής αλλαγής και ποιές ευθύνες πρέπει να αναληφθούν από όλους; Επίσης ποιά είναι η σχέση της ροής του χρόνου και της αντιμετώπισης της κλιματικής αλλαγής στην πράξη; Οι απαντήσεις σε αυτά τα ερωτήματα θα οριοθετήσουν και την αξιοπιστία ή μη της πολιτικής διαχείρισης της προστασίας του κλίματος και των αναγκαίων μέτρων για την διασφάλιση της βιωσιμότητας του ανθρώπου και του οικοσυστήματος.
Μόνο έτσι θα επιτευχθεί ο στόχος της κλιματικής ουδετερότητας ανεξάρτητα από την επικοινωνιακή διαχείριση της ακολουθούμενης πολιτικής, η οποία κατά τον πρόεδρο του Ευρωκοινοβουλίου «πρέπει να οριοθετηθεί ως εκσυγχρονισμός και ανάπτυξη, νέες δουλειές και μια πιο υγιεινή ζωή».
Ο βαθμός αποσταθεροποίησης και διακινδύνευσης αυξάνεται ιδιαιτέρως από τον τρόπο αξιοποίησης της ψηφιακής τεχνολογίας (τεχνητή νοημοσύνη), όταν δεν λαμβάνεται υπόψη το ανθρώπινο συμφέρον και δεν υπηρετείται η έκφραση της ελεύθερης βούλησης του πολίτη.
Είναι ζωτικής σημασίας ανάγκη η ψηφιακή τεχνολογία να κινείται στα όρια του ανθρωπισμού, του οποίου οι αρχές και οι ιδέες είναι συνδεδεμένες με την κριτική σκέψη, την ικανότητα λήψης αποφάσεων και την ανάληψη και διαχείριση ευθύνης, η οποία είναι ανθρώπινη δυνατότητα και βασίζεται σε ηθικές αξίες και σε αντικειμενικά και επαληθεύσιμα δεδομένα της πραγματικότητας και δεν μεταβιβάζεται σε μηχανές (στο πλαίσιο της τεχνητής νοημοσύνης).
Γι΄ αυτό η ψηφιακή εκδοχή της δημοκρατικής λειτουργίας στο πλαίσιο των μέσων κοινωνικής δικτύωσης συρρικνώνει την ευθύνη για την διαμόρφωση πολιτικής στάσης και την μετατροπή της σε πολιτικές επιλογές, διότι είναι ουσιαστικά «απρόσωπη» (ως προς την ανάληψη ευθύνης) και βασίζεται σε μη ελεγχόμενες ως προς την αξιοπιστία τους πληροφορίες και «δεδομένα» της πραγματικότητας.
Αλλά και στο επίπεδο της αξιοποίησης της για την εξυπηρέτηση πολιτικών συμφερόντων και σκοπιμοτήτων με στόχο την διατήρηση της διαχείρισης της κυβερνητικής εξουσίας διαμορφώνονται αδιέξοδες συνθήκες για την πραγμάτωση του κοινωνικού συμφέροντος και της ελεύθερης βούλησης των πολιτών. Η χρησιμοποίηση της ψηφιακής τεχνολογίας για την παρακολούθηση των πολιτών (π.χ. στην Κίνα) αποτελεί το καλύτερο παράδειγμα.
Επίσης σημαντικές παράμετροι στην διαμόρφωση συνθηκών αποσταθεροποίησης στις σύγχρονες κοινωνίες είναι η μεγάλη ρευστότητα στο παγκόσμιο σύστημα ασφαλείας και η μαζική μετακίνηση πληθυσμών προς τις ταχύτατα γηράσκουσες ανεπτυγμένες κοινωνίες του Βορρά.
Σε σχέση με το παγκόσμιο σύστημα ασφαλείας και την διατήρηση της ειρήνης σε πλανητικό επίπεδο με την προώθηση του αφοπλισμού διαπιστώνεται, ότι αντιθέτως αυξάνονται οι πωλήσεις οπλικών συστημάτων και οι εξοπλισμοί.
Σύμφωνα με το σουηδικό Ινστιτούτο Έρευνας για την Ειρήνη SIPRI το 2018 αυξήθηκαν οι εξαγωγές όπλων παγκοσμίως κατά 4,6%. Πρώτες σε εξαγωγές είναι οι Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής καλύπτοντας το 59% των εξαγωγών. Σε σχέση με το 2017 η αύξηση το 2018 ήταν 7,2%.
Σε παγκόσμιο επίπεδο οι πωλήσεις όπλων από το 2002 έως το 2018 αυξήθηκαν κατά 47%. Για την Ευρωπαϊκή Ένωση έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον, ότι στην Γερμανία το 2019 αυξήθηκαν οι εξαγωγές όπλων κατά 65% σε σχέση με το 2018.
Οι μαζικές μετακινήσεις πληθυσμών δρομολογούν μεγάλη κοινωνική ρευστότητα στις ανεπτυγμένες χώρες υποδοχής, στις οποίες οι κοινωνίες γηράσκουν με ταχύτατους ρυθμούς, ενώ ευδοκιμεί η υπογεννητικότητα, διότι τα γενεσιουργά αίτια αυτού του φαινομένου συμπορεύονται με κοινωνικές αξίες, που οριοθετούνται από την υλική ευημερία και την διεύρυνση των ορίων του διαθέσιμου ελεύθερου χρόνου με την μείωση των υποχρεώσεων, που προκύπτουν από την οικογένεια με πολλά παιδιά. Σημαντικό ρόλο παίζει επίσης και η οικονομική κατάσταση.
Πολύ χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η υπογεννητικότητα στην Ελλάδα. Το 2018 κατεγράφησαν 33.857 περισσότεροι θάνατοι (120.297) από τις γεννήσεις (86.440). Ανά 10ετία η πορεία των γεννήσεων είναι καθοδική. Την 10ετία του 50 ήταν 155.000, το 1981 ήταν 141.000, το 2001 ήταν 102.000 και 86.500 το 2018. Ταυτόχρονα μετά το 1950 αυξάνεται ο αριθμός των θανάτων λόγω γήρανσης του πληθυσμού.
Αιτίες της υπογεννητικότητας είναι, εκτός από το σύστημα κοινωνικών αξιών σε σχέση με την βίωση της ευημερίας, η άνοδος της μέσης ηλικίας απόκτησης του πρώτου παιδιού και η πτώση των δεικτών γονιμότητας. Ενώ η αναλογία αναπαραγωγής σε κοινωνικό επίπεδο υπολογίζεται σε 2,2 παιδιά ανά γυναίκα, στην Ελλάδα είναι 1,35 παιδιά ανά γυναίκα (Εργαστήριο Δημογραφικών και Κοινωνικών Αναλύσεων, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας).
Αυτές οι δημογραφικές συνθήκες σε συνδυασμό με τις συνεχείς ροές των μετακινούμενων πληθυσμών δημιουργούν κλίμα ρευστότητας και συρρίκνωσης της συνοχής στις κοινωνίες υποδοχής, ενώ δρομολογούν φαινόμενα ρατσισμού και ξενοφοβίας με παράλληλη ενίσχυση του εθνικισμού και της εσωστρέφειας, χωρίς να αντιμετωπίζονται από την παγκόσμια κοινότητα τα γενεσιουργά αίτια στις χώρες αποστολής, ενώ δεν σχεδιάζονται ούτε υλοποιούνται ολοκληρωμένες πολιτικές κοινωνικής ενσωμάτωσης των προσφύγων στις χώρες υποδοχής.
Συνοψίζοντας είναι εμφανές, ότι η εξουσία, η στρατιωτική ισχύς, η αξιοποίηση της ψηφιακής τεχνολογίας χωρίς έλεγχο των επιπτώσεων της στην λειτουργία του πολίτη, οι κοινωνικές αξίες χωρίς αναφορά στις ανάγκες της ανθρώπινης υπόστασης, η αποφυγή αντιμετώπισης των γενεσιουργών αιτίων πλανητικής εμβέλειας προβλημάτων (μαζική μετακίνηση πληθυσμών) και η διαμόρφωση συνθηκών χωρίς βιωσιμότητα σε βάθος χρόνου (π.χ. ρύπανση περιβάλλοντος και κλιματική αλλαγή) είναι τα κυρίαρχα δομικά στοιχεία στην διαχείριση της δυναμικής της εξέλιξης
.Αυτά όμως δεν διασφαλίζουν την προοπτική της παγκόσμιας κοινότητα
ς σε συνθήκες ειρήνης και κοινωνικής δικαιοσύνης στο πλαίσιο ουσιαστικής δημοκρατίας, στην οποία οι πολίτες λειτουργούν με σημείο αναφοράς την έκφραση της ελεύθερης βούλησης και το κοινωνικό και ανθρώπινο συμφέρον. Αντιθέτως αποσταθεροποιούν την συνοχή και την ισορροπία του κόσμου.
*πρώτη δημοσίευση: metarithmisi.gr
