"Η Εθνοσωτήριος" της 21ης Απριλίου 1967

του Φάνη Ζουρόπουλου*

Τα ξημερώματα της 21ης Απριλίου 1967, δυο συνταγματάρχες και ένας ταξίαρχος έκαναν πραξικόπημα και ανέτρεψαν την υπηρεσιακή κυβέρνηση του Π. Κανελλόπουλου που οδηγούσε την χώρα προς εκλογές που ήταν σίγουρο ότι θα κέρδιζε η Ένωση Κέντρου υπό τον Γ. Παπανδρέου. Ήσαν οι συνταγματάρχες Γεώργιος Παπαδόπουλος και Νικόλαος Μακαρέζος επιτελικοί αξιωματικοί στο ΓΕΣ, στα χέρια των οποίων βρισκόταν τα σχεδία πολιτικής εκτροπής, με την ονομασία σχέδιο «Περικλής» που είχε εκπονήσει το ’’βαθύ κράτος’’ της δεξιάς για παν ενδεχόμενο και ο ταξίαρχος Στυλιανός Παττακός εκτελεστικός βραχίονας μιας και έλεγχε τα τανκς στο Γουδή. Έχουν περάσει 53 χρόνια από τότε και τα περισσότερα ιστορικά ερωτήματα έχουν βρει τις απαντήσεις τους. Απομένουν μερικές μικρές ιστορίες και λεπτομέρειες που όμως ίσως άλλαζαν την ιστορία:

Ο Γ. Παπαδόπουλος από το Ελαιοχώριο Αχαΐας γιος δασκάλου [φανατικού οπαδού της Ε.Κ...] και σύμφωνα με κάποιες μαρτυρίες βαφτιστήρι του Γ. Παπανδρέου, πράκτορας της Ιντελιντζες Σέρβις στην κατοχή στην Πάτρα, μέλος των Ταγμάτων Ασφαλείας, γνωστός συνωμότης του Β’ Γραφείου αντικατασκοπίας, της ΚΥΠ και του Πενταγώνου είχε στα χέρια του το απόρρητο σχέδιο «ΠΕΡΙΚΛΗΣ» μαζί με τον Μακαρέζο που ήταν επικεφαλής του ’’ψυχολογικού πολέμου’’ και ετοίμαζε την κοινή γνώμη για την προοπτική πραξικοπήματος. Δεν έκαναν τίποτα άλλο από το να εφαρμόσουν τον «ΠΕΡΙΚΛΗ», με την πολύτιμη βοήθεια του Παττακού που κινητοποίησε τα τεθωρακισμένα...

Το εμπόδιο των στρατηγών που ετοίμαζαν δικό τους κίνημα με τον βασιλιά, το ξεπέρασαν παίρνοντας το ρίσκο να ξεγελάσουν τους νομιμόφρονες αξιωματικούς, ότι ο Κωνσταντίνος ήταν ενήμερος, ο οποίος κατάλαβε πολύ αργά ότι τελικά δεν έλεγχε τίποτα. Η τριανδρία προχώρησε μόνη της, δεν υπήρξε καμία σοβαρή αντίδραση και πολύ γρήγορα επιβλήθηκαν και εδραιώθηκαν.... Ένας άπειρος μονάρχης, μια άβουλη ανώτατη στρατιωτική ηγεσία και ένα απορυθμισμένο κι άπνοο πολιτικό σύστημα υπέκυψαν πολύ γρήγορα. Η πρεσβεία των ΗΠΑ στην Αθήνα, οι πράκτορες μάλλον της CIA είχαν κάποιες επαφές, σίγουρα πληροφορίες, δεν επενέβησαν όμως. Κρίθηκε ότι κάτι τέτοιο θα βόλευε όλους μια και κίνδυνος για αυτούς ήταν ο Ανδρέας Παπανδρέου που θα έσπρωχνε τον ’’Γέρο’’ που θα σάρωνε στις εκλογές, προς τον αντιαμερικανισμό. Οι Αμερικανοί αξιωματικοί της στρατιωτικής αποστολής έγιναν έτσι οι καλύτεροι συνήγοροι της Χουντικής κυβέρνησης. Ο σταθμάρχης Τζακ Μορι μόλις διάβασε το τηλεγράφημα που του έστειλε ο πρέσβης Φιλιπ Ταλμποτ με τίτλο ’’ο βιασμός της Ελληνικής Δημοκρατίας’’ σχολίασε: ’’Και πως μπορείς να βιάσεις μια πόρνη;’’... Τόσο απαξιωμένο ήταν το πολιτικό σύστημα. Οι ΗΠΑ πλήρωσαν αργότερα βέβαια το τίμημα της άκριτης στήριξης της δικτατορίας.

Οι Μικρές λεπτομέρειες που μπορεί να είχαν αποτρέψει το πραξικόπημα

Ο Παπαδόπουλος αποδεδειγμένα ήταν ο οργανωτής του περίφημου σαμποτάζ στον Έβρο το 1965, με την βενζίνη στα στρατιωτικά οχήματα. Ο σάλος έφτασε στην Βουλή όπου ο υφυπουργός Άμυνας Μιχ. Παπακωνσταντίνου επέμενε ότι έπρεπε να αποστρατευτεί γιατί ήταν σαφές ότι ήταν ένας συνωμότης με ηγετικές φιλοδοξίες. Ο Ηλίας Ηλιού της ΕΔΑ ζήτησε το ίδιο από το βήμα της Βουλής λέγοντας την ιστορική φράση: ’’Αποστρατεύστε τον Παπαδόπουλο γιατί μια ημέρα θα μας δέσει’’!.... Όπερ και εγένετο. Ο Γ. Παπανδρέου όμως είχε αντίθετη άποψη. Όπως είπαμε το Ελαιοχώρι είναι κοντά στο Καλέντζι ο γέρο- Παπαδόπουλος οπαδός του γέρου, κουμπαριά, μέτρησαν περισσότερο και ο μικροκομματισμός επεκράτησε. Ο Παπαδόπουλος γλύτωσε από την αποστρατεία, μυαλό βέβαια δεν έβαλε…Ο αείμνηστος Μιχάλης Παπακωνσταντίνου πολλά χρόνια μετά, σε μια τυχαία μεσημεριανή συνάντηση με δημοσιογράφους στο ξενοδοχείο ’’Μεγάλη Βρετανία’’ μας είχε διηγηθεί ότι σε μια σύσκεψη για την τύχη του μετέπειτα δικτάτορα, ο Γ. Παπανδρέου δήχθηκε ένα τηλεφώνημα και ζήτησε από όλους να βγουν από το δωμάτιο.

Όταν επέστρεψαν τους ανακοίνωσε ότι δεν θα πειραχθεί ο Παπαδόπουλος. Χωρίς να έχει στοιχεία ο Παπακωνσταντίνου πίστευε ότι το τηλεφώνημα έγινε από το παλάτι. Βέβαια κανείς δεν μπορεί να μαντέψει τι μπορεί να γινόταν με τον αρχισυνωμότη εκτός στρατεύματος, πάντως η αρχηγική του παρουσία θα αποδυνάμωνε την κίνηση, μπορεί και να την ανέβαλε. Ένα άλλο περιστατικό ήταν ένα μυστηριώδες τηλεφώνημα στις 20 Απριλίου στην σύζυγο του Λάζαρη υπασπιστή του Σπαντιδάκη αρχηγού του ΓΕΣ, που ένας άγνωστος προειδοποιούσε ότι την επομένη θα γινόταν πραξικόπημα. Ειδοποιήθηκε ο επικεφαλής του Α2 Πανουργιάς οποίος κάτι είχε ακούσει περί Παττακού και τον κάλεσε αμέσως. Ο Παττακός του έδωσε τον λόγο της στρατιωτικής του τιμής ότι οι πληροφορίες δεν είχαν βάση ο Πανουργιάς τον πίστεψε και δεν δόθηκε συνέχεια. Το τρίτο περιστατικό έχει αποκαλύψει ο Μακαρέζος στον Α. Παπαχελά. Ο ταγματάρχης Μάκης Αρναούτης στενός συνεργάτης του Κωνσταντίνου πήγε στο Α2 να μάθει τι ετοιμαζόταν γιατί είχε κάποιες πληροφορίες και κατά σύμπτωση στο γραφείο του αρμόδιου αξιωματικού υπήρχε η λίστα με τα ονόματα των αξιωματικών που θα συλλαμβάνοντο, μεταξύ των οποίων και το δικό του!... Ο Κωνσταντίνος πολύ αργότερα δήλωσε ότι δεν ενημερώθηκε ποτέ για αυτό, ο Αρναούτης πέθανε πριν ρωτηθεί, ενώ ο Μακαρέζος είπε ότι μετά από αυτό επίσπευσαν το πραξικόπημα για να μην αποκαλυφθούν. Τρεις μικρές λεπτομέρειες που θα μπορούσαν να εξελιχτούν διαφορετικά. Όπως και η ιστορία της χώρας. Και κλείνω με μια άλλη λεπτομέρεια, που δείχνει τα βαθειά μεσάνυχτα που βρισκόταν η πολιτική ηγεσία, αλλά και ο τύπος της εποχής: Στις 12 τα μεσάνυχτα τις 21ης Απριλίου που κυκλοφόρησαν οι πρωινές εφημερίδες στην Ομόνοια , το πρωτοσέλιδο της ’’Αυγής’’ επίσημου οργάνου της Αριστεράς έγραφε: ’’Δεν υπάρχει καμία περίπτωση πραξικοπήματος’’!... Τα τεθωρακισμένα την ίδια στιγμή ήσαν ήδη έξω από την Βουλή...

Όσον αφορά την ιδεολογία ή τις απόψεις για την μορφή του καθεστώτος που ήθελαν να εγκαθιδρύσουν οι συνταγματάρχες, μόνο ο Παπαδόπουλος εξέφρασε κάποια στίγματα αλλά και αυτά νεφελώδη.... Αφού εξασφάλισε την προσωπική του εξουσία έβαλε σε εφαρμογή ένα... φιλόδοξο πρόγραμμα ανανέωσης της χώρας. Σύμφωνα με αυτό η Ελλάδα έπρεπε να εξαγνιστεί από την παρακμή της δύσης την οποία θεωρούσε υπεύθυνη για την εξάπλωση της αναρχίας στην Ελληνική κοινωνία, αλλά και απειλή για τα θεμέλια του ’’ελληνοχριστιανικού πολιτισμού’’. Σύμφωνα με την αυτοσχέδια αυτή ουτοπία του Παπαδόπουλου οι κοινωνικές τάξεις θα καταργούνταν και γενική σύγκληση ως προς τα ζωτικά ζητήματα θα γινόταν με συστηματική κατάρτιση σε τομείς που θα κρίνονταν εθνωφελείς. Η αλήθεια είναι ότι το σχέδιο ανέλαβαν να εφαρμόσουν νεαροί αξιωματικοί κυρίως λοχαγοί, που ήσαν παθιασμένοι με την ’’επανάσταση’’ και πίστευαν τις ουτοπίες του Παπαδόπουλου. Μετά από κάποιο διάστημα όμως και αφού το σλόγκαν ’’Ελλάς Ελλήνων Χριστιανών’’ έγινε η κυρίαρχη ιδεολογία της Χούντας, τα πράγματα ατόνησαν, οι εσωτερικές ίντριγκες υπερίσχυσαν και το ιδεολόγημα πήγε περίπατο. Όπως μου είχε εκμυστηρευτεί κορυφαίος παράγοντος της δικτατορίας το 1970 ’’από τότε που ο Γιώργης, κατέβηκε από το τζιπ και μπήκε στην προεδρική Μερσεντές, τέλειωσε και η επανάσταση’’.

Ο δημοσιογράφος Νίκος Κακαουνάκης σε ένα βιβλίο που έβγαλε στην μεταπολίτευση με τίτλο ’’2650 μερόνυχτα συνωμοσίας’’ περιγράφει με λεπτομέρειες τις εσωτερικές κόντρες του ’’επαναστατικού συμβουλίου’’ και των σκληρών αξιωματικών, που πολλές φορές έφταναν στα όρια του γελοίου. Η τελευταία πράξη του Παπαδόπουλου να μεταβιβάσει κάποιες αρμοδιότητες σε μια μεταβατική κυβέρνηση πολιτικών με επικεφαλής τον Μαρκεζίνη προκάλεσε την οργή του Ιωαννίδη ισχυρού παρασκηνιακού άνδρα της στρατιωτικής αστυνομίας που τον ανέτρεψε και έδωσε τέλος στην εξουσία του. Ο ίδιος ο Μαρκεζίνης άλλωστε όταν δέχθηκε να γίνει πρωθυπουργός, δήλωσε στο αεροδρόμιο του Ελληνικού, γυρίζοντας από την Γενεύη που είχε πάει για να δει την κόρη του, μια ημέρα πριν ορκιστεί: ’’Μετά από μένα ο Καντάφι’’ υπονοώντας ότι αν δεν κατορθώσει να πολιτικοποιήσει το καθεστώς από μέσα, το επόμενο βήμα θα ήταν μια προσωπική δικτατορία τύπου Λιβύης... Όλη η επταετία ήταν μια κακή παρένθεση της νεώτερης πολιτικής ιστορίας που απάλλαξε την δεξιά από τους σκληρούς εμφυλιακούς ιδεολόγους και από την άλλη ξανάφερε την αριστερά στο προσκήνιο ως ’’δοκιμαζόμενη’’ προοδευτική δύναμη, με τις γνωστές μεταπολιτευτικές ακρότητες των ’’επαναστατημένων νιάτων’’. Η Ελλάδα όμως δεν έφταιγε σε τίποτα να πάει τόσα χρόνια πίσω και να παλεύει ακόμα να ξεπεράσει τα δεινά μιας ’’αστείας δικτατορίας’’ που η ιδεολογία της ήταν μια καφενειακού τύπου συζήτηση στο Ελαιοχώριο Αχαΐας!...

*Επ. εκτελεστικός Πρόεδρος της Ένωσης Ευρωπαίων Δημοσιογράφων και Τ. Πρόεδρος της Ένωσης Επαρχιακού Τύπου