του Ηλία Καραβόλια
Μόλις έπαιξε στα ΜΜΕ η είδηση ότι η Ελλάδα θα πάρει 32 δις από το ευρωπαϊκό Ταμείο Ανάκαμψης (750 δις) δέχθηκα τηλεφώνημα από φίλο που μου είπε ότι πρόκειται για πρωτοφανή ενίσχυση ύψους σχεδόν 17 % του ΑΕΠ ! Ξέρω ότι κάνει -όπως όλοι μας- βιαστικές πρώτες αναγνώσεις των οικονομικών ειδήσεων. Και του έχω επισημάνει ότι όταν διαβάζει και ακούει για δις πάντα να σκέφτεται το εισόδημα και τον μισθό του. Τότε μόνο συνηδειτοποιούμε ως οικονομικά υποκείμενα το γιατί σχεδόν ποτέ δεν καταλαβαίνουμε:
α) πότε και που πάνε αυτά τα δις και β) γιατί δεν έρχεται αυτό που μας αναλογεί και στην δική μας τσέπη! Η εξήγηση έχει να κάνει με ένα νοητικό παίγνιο: την πλάνη των μεγάλων αριθμών που εκμηδενίζουν τον χρόνο και σχετικοποιούν τις αξίες σε ένα καθεστώς ανομοιογένειας μεγεθών και παραδοχών.
Δεν θέλω να σε μπλέξω φίλε αναγνώστη με πολλούς αριθμούς αλλά πρέπει να παραθέσω ένα μόνο δεδομένο: τα λεφτά θα δοθούν από το 2021-2024, λένε οι πρώτες πληροφορίες, με τα 22 δις να είναι επιδοτήσεις και τα 10 δις από δάνεια (σημ.: μην εκπλαγούμε όμως αν η περίοδος θα είναι τελικά 2021-2027 αφού αυτό είναι το διάστημα του Πολυετούς Δημοσιονομικού Πλαισίου της ΕΕ από το οποίο θα δοθούν οι επιδοτήσεις). Αυτά είναι τα πρώτα ψιλά γράμματα της εντυπωσιακής είδησης. Λεφτά φυσικά και θα έλθουν αλλά σε βάθος χρόνου και πάντα ανάλογα με την ικανότητα μας σαν χώρα να τα απορροφήσουμε σωστά. Δηλαδή με δίκαιη κατανομή τόσο σε πολλούς κλάδους όσο και γεωγραφικά. Κάπως βελτιωθήκαμε πέρυσι σε αυτό το σημείο. Άλλο είναι όμως το ζητούμενο μου στο παρόν κείμενο.
Η οικονομία έχει παγκοσμιοποιηθεί και μαζί με αυτό το φαινόμενο έχουν εκτροχιαστεί τα μεγέθη. Οι κεντρικές τράπεζες κόβουν τρις, η ΕΕ και οι κυβερνήσεις μοιράζουν δις, τα χρέη εκτινάσσονται σε αστρονομικά ποσά, τα ποσοστά χρέους ξεπερνούν το 100%- και σε πολλές περιπτώσεις το 200% -του πραγματικού πλούτου που παράγεται στις χώρες. Ο ανθρώπινος νους δεν μπορεί να χωρέσει τα μεγέθη αυτά. Πείτε σε κάποιον απλό άνθρωπο ότι η ΕΕ και το ΔΝΤ μας έδωσαν 300 δις περίπου την προηγούμενη δεκαετία. Θα δείτε την απλή απάντηση που θα δώσει: μα εδώ έκλεισαν χιλιάδες μαγαζιά, ο μισθός έπεσε, η σύνταξη κόπηκε, η ανεργία αυξήθηκε, και τελικά έχουμε μεγαλύτερο δημόσιο χρέος από ότι πριν μπούμε στα μνημόνια! Και αυξήθηκε το ιδιωτικό χρέος σε τράπεζες και κράτος!
Υπάρχει λοιπόν ένα τεράστιο χάσμα μεταξύ μικροοικονομικής καθημερινότητας και μακροοικονομικής πραγματικότητας. Ένα μεγάλο κενό μεταξύ χρόνου και κεφαλαίου. Δεν μπορεί να ενισχυθεί πλέον το ατομικό εισόδημα τόσο γρήγορα από μια αύξηση του εθνικού εισοδήματος. Όσες μελέτες και βιβλία αποδεικνύουν το αντίθετο εμείς πολύ απλά δεν το βλέπουμε στην τσέπη μας. Αντιθέτως αυτό που ζήσαμε εδώ στην Ελλάδα ήταν καθίζηση αγοραστικής δύναμης, απαξίωση εργασίας, περιουσίας, βιοτικού επιπέδου. Και μόλις πήραμε μια απλή ανάσα, ξαναμπαίνουμε λόγω της πανδημίας σε εσωτερική υποτίμηση (περί αυτού πρόκειται αφού θα δουλεύουμε λιγότερο, θα πληρωνόμαστε λιγότερο, θα ξοδεύουμε λιγότερα. Απλά θα χρωστάμε περισσότερα)
Ξέρετε οι οικονομολόγοι πρέπει να ’’λαϊκίζουμε’’ ενίοτε. Να απλουστεύουμε τα πράγματα. Οφείλουμε να εξηγούμε στους γονείς μας το γιατί ο μισθός μας σήμερα δεν φθάνει να μας καλύψει μέχρι τέλος του μήνα, ενώ στα χρόνια της δικής τους εργασίας τους περίσσευαν λεφτά και μας έχτισαν σπίτια. Εμείς πρέπει να τους εξηγούμε γιατί πλήρωναν τόσες πολλές εισφορές στα ταμεία τους και σήμερα παίρνουν πολύ χαμηλές συντάξεις. Και όταν ακούνε στις ειδήσεις ότι έρχονται δισεκατομμύρια σε αυτό τον τόπο πρέπει να τους εξηγούμε ότι στην τσέπη μας αυτό θα φανεί αμυδρά-αν φανεί ποτέ- κάποια στιγμή στο μέλλον και ανάλογα με την ικανότητα της πολιτικής ηγεσίας να κατανείμει δίκαια αυτό το χρήμα.
Είναι μεγάλη η απόσταση από την τσέπη του καθενός μέχρι την λογική ανάλυση των πραγμάτων. Πεισματικά αρνούμαστε να δεχθούμε - ενώ υποσυνείδητα το ξέρουμε- ότι τα δις δεν αφορούν άμεσα εμάς, αλλά μας ενθουσιάζει να το ακούμε από τον δημοσιογράφο ή τον υπουργό. Η καθημερινότητα στον επιχειρηματικό στίβο και στον εργασιακό βίο απέχει πολύ από τις παγκόσμιες προσπάθειες για οικονομική ενίσχυση των κοινωνιών. Διότι το ζητούμενο είναι να ενισχυθεί η κοινωνία στο σύνολο της. Εκεί είναι που πρέπει οι κυβερνήσεις να νικήσουν τις αγορές. Και εκεί είναι που πρέπει να ξέρουμε τις διαφορές. Ότι δηλαδή τα κανάλια του χρήματος ήταν ανέκαθεν διαφορετικά. Άλλο ο τραπεζικός τομέας άλλο το Κράτος. Ότι οι επιδοτήσεις είναι άλλο φαινόμενο από τα δάνεια. Τα νοικοκυριά είναι άλλο πράγμα από τις επιχειρήσεις. Ο μικρός ελεύθερος επαγγελματίας είναι κάτι διαφορετικό από τον μεγάλο εργοδότη. Και ο μισθός είναι διαφορετικό μέγεθος από το κέρδος γιατί μεσολαβεί η ρημάδα η υπεραξία. Και σε αυτές τις εποχές αυτό που κυρίως κάνει η πλάνη των μεγάλων αριθμών είναι να μας αποσπά την προσοχή από την ασυνείδητη εξόρυξη υπεραξίας που συντελείται στην ζωή μας...
