του Θανάση Φροντιστή*
Ένας περαστικός κατέγραψε στο κινητό του, μαζί με τη φωτογραφία, κι αυτή την σπαρακτική κραυγή του Τζορτζ Φλόιντ, του μαύρου Αμερικανού στη Μινεάπολη, που είχε κυριολεκτικά πατήσει στον λαιμό ο λευκός αστυνομικός, με αποτέλεσμα να πεθάνει από ασφυξία….
Δεν είναι πρωτοφανές αυτό το απεχθές γεγονός της αστυνομικής βίας και δεν συμβαίνει μόνο στις ΗΠΑ. Συμβαίνει και σε πολλές άλλες χώρες, όπως και η δική μας. Aς θυμηθούμε τις κραυγαλέες περιπτώσεις του νεαρού Γρηγορόπουλου και πιο πρόσφατα, του άτυχου Ζακ, ανάμεσα σε πολλές άλλες. Σ’ όλες αυτές τις περιπτώσεις αστυνομικής βίας και εδώ και παντού, τα αστυνομικά όργανα δεν δρουν βεβαίως αυθόρμητα και αυτόβουλα, χωρίς και αυτό να αποκλείεται. Εκτελούν εντολές της πολιτικής ηγεσίας, που επιδεικνύει «μηδενική ανοχή» στην παραβατική συμπεριφορά, απόρροια του δόγματος «Νόμος και Τάξη» που έχουν υιοθετήσει όλες οι νεοφιλελεύθερες κυβερνήσεις.
Νόμοι υπήρχαν πάντα, από την αρχαιότητα, στις οργανωμένες κοινωνίες. Περισσότερο ή λιγότερο αυστηροί. Μια σύντομη επιλεκτική αναδρομή στην ιστορία θα φωτίσει την επιχειρηματολογία μου στο τέλος του σημειώματος αυτού.
Εν αρχή λοιπόν ην ο Δράκων και οι νόμοι του, οι γνωστοί ως Δρακόντειοι νόμοι, ή μέτρα, πριν από 2600 χρόνια. Ο χαρακτηρισμός Δρακόντεια μέτρα που χρησιμοποιείται μέχρι και σήμερα, σηματοδοτεί την ακραία αυστηρότητα των μέτρων αυτών. Για τους νόμους του Δράκοντα, ο Πλούταρχος είχε πει ότι δεν γράφτηκαν με μελάνι, αλλά με το αίμα όσων τους είχαν παραβεί. Ο Αριστοτέλης είχε πει ότι δεν υπάρχει τίποτα το ιδιαίτερο ή το αξιομνημόνευτο στους νόμους αυτούς πλην της σκληρότητας της ποινής σε σχέση με το μέγεθος της ζημίας. Ένα δείγμα της σκληρότητας αυτής ήταν η ποινή του θανάτου για την κλοπή ενός μήλου! Δυστυχώς, η σκληρότητα των νόμων του Δράκοντα βρίσκει μιμητές ακόμα και σήμερα σε πολλές χώρες.
Ύστερα ήρθε ο Σόλων. Ο εκλεγμένος από τον Δήμο της Αθήνας Άρχων. Ο Νομοθέτης, ο Ποιητής, ο Ιατρός, ο Μυημένος από το Μαντείο των Δελφών και μαθητής του Επιμενίδη, ένας από τους Εφτά Σοφούς της αρχαιότητας. Ως Νομοθέτης, εισήγαγε τολμηρά μέτρα, βασιζόμενος βέβαια στην Αρχή της Ανισότητας και όχι στην Αρχή της Ισότητας, σ’ όλους τους τομείς του Δημόσιου, του Ιδιωτικού και του Ποινικού Δικαίου. Θεωρείται Πατέρας του Αστικού Δικαίου, ιδρυτής του Λαϊκού Δικαστηρίου Ηλιαία και πατέρας επίσης του μέτρου της Σεισάχθειας, της απαλλαγής δηλ. όλων από τα χρέη προς ιδιώτες ή προς το δημόσιο.
Ο Ξενοφών, στο βιβλίο του «Οικονομικός» θεμελιώνει την Διοικητική Επιστήμη. Ανάμεσα στις πτυχές του διοικητικού έργου αναφέρεται και στις συνέπειες της παραβατικής συμπεριφοράς κατά την εργασία αλλά και γενικότερα. Από τους Νόμους του Δράκοντα και του Σόλωνα όμως φαίνεται ότι δίνει προτίμηση στους Περσικούς Νόμους, γιατί δίνουν μεγάλη σημασία στο να παρέχεται στους πολίτες μια τέτοια αγωγή, ώστε να μη θέλουν να διαπράττουν κακές ή αισχρές πράξεις. Οι Περσικοί νόμοι δηλ. αποσκοπούσαν περισσότερο στην πρόληψη της παραβατικής συμπεριφοράς από όσο στην καταστολή της. Η αγωγή δε αυτή παρέχονταν χωριστά για κάθε ηλικιακή ομάδα, δηλ. για παιδιά, για εφήβους και για ώριμους ανθρώπους. Και για κάθε ηλικιακή ομάδα υπήρχαν ιδιαίτερα και εξαιρετικά λεπτομερή προγράμματα παροχής της αγωγής. Στο βιβλίο του «Κύρου Παιδεία», ο Ξενοφών παρέχει λεπτομέρειες αυτής της αγωγής, ενώ διεξέρχεται διεξοδικά την παιδεία του Κύρου του Α’ του Μεγάλου, από τα παιδικά του χρόνια μέχρι και την εκπαίδευσή του ως στρατηγού από τον βασιλιά πατέρα του Καμβύση.
Από τις παραπάνω τρεις αναφορές συνάγεται ότι στην Ελλάδα, στην πρώιμη περίοδο, οι νόμοι ήταν πιο αυστηροί, πιο κατασταλτικοί. Ο Σόλων εισήγαγε τολμηρές μεταρρυθμίσεις παίρνοντας υπόψη και το συμφέρον της πολιτείας, αλλά και τα δικαιώματα των πολιτών. Στην Ελλάδα όμως, αρχαία και νεώτερη, εξ όσων μπορώ να γνωρίζω μη όντας νομικός, δεν υπήρξε νομοθεσία που διασφάλιζε την αγωγή των πολιτών από τα παιδικά μέχρι και τα ώριμα χρόνια τους με στόχο να αποφεύγουν τις κακές και τις αισχρές πράξεις. Μια νομοθεσία που όμως, όπως είδαμε, είχαν οι «βάρβαροι» Πέρσες.
Οι κοινωνίες της ακραίας ανισότητας που έχει επιβάλει ο καπιταλισμός, ιδιαίτερα με την πιο ακραία του μορφή τον νεοφιλελευθερισμό από τη δεκαετία του ’80, η αποδόμηση του Κράτους Πρόνοιας και η αύξουσα ανεργία έχουν πλέον ξεπεράσει κάθε όριο. Με αποτέλεσμα να αντιδρούν οι άνεργοι και πιο γενικά οι αναξιοπαθούντες πολίτες. Από την άλλη μεριά, η τεράστια ανισοκατανομή του πλούτου, το συνεχές άνοιγμα της ψαλίδας του και η φτωχοποίηση ευρύτερων στρωμάτων της κοινωνίας είναι αληθινή πρόκληση. Η επιδημία του κορονοϊού επιδείνωσε παραπέρα την κατάσταση των φτωχότερων αλλά και των μεσαίων στρωμάτων του πληθυσμού διεθνώς και οι κοινωνικές εκρήξεις βρίσκονται ίσως προ των πυλών. Οι συντηρητικές όμως κυβερνήσεις, αντί της λήψης μέτρων κοινωνικής ανακούφισης, φοβάμαι ότι επενδύουν στο δόγμα «Νόμος και Τάξη», που αυτή την εποχή και σε συνδυασμό και με την επιδημία, έχει αναστατώσει τις ΗΠΑ μετά την εν ψυχρώ δολοφονία του Τζορτζ Φλόιντ, ενώ στην Ελλάδα, ο Υπουργός (της δήθεν) Προστασίας του Πολίτη δεν χάνει ευκαιρία να υπενθυμίζει την σταθερή του προσήλωση στη θέση «μηδενική ανοχή» στην παραβατικότητα.
Τα Δρακόντεια μέτρα, σ’ όλες τις κοινωνίες στις οποίες κυριαρχεί ο νεοφιλελευθερισμός, έχουν γραφτεί όπως θα έλεγε ο Πλούταρχος όχι με μελάνι αλλά με αίμα, όπως με αίμα έχουν γραφτεί και οι οδηγίες προς τις δυνάμεις καταστολής. Προσωπικά, δεν βλέπω στον διεθνή ορίζοντα έναν νέο Σόλωνα που να πραγματοποιήσει όλες τις αναγκαίες μεταρρυθμίσεις και να εισαγάγει μια σεισάχθεια, ώστε να επανέλθει μια κάποια ισορροπία στις κοινωνίες των ανθρώπων. Αντίθετα, οι νάνοι ηθικού αναστήματος πολιτικοί που κυβερνάνε τον κόσμο, υποχείρια όντες των ελίτ, μέχρι και θεσμοθετούν την απληστία τους, με όπλο τους…τα Δρακόντεια μέτρα! Δείτε τι γίνεται αυτή τη στιγμή στις ΗΠΑ, όπου καταστέλλονται βίαια οι αντιρατσιστικές εκδηλώσεις τις οποίες πυροδότησε η δολοφονία του Τζορτζ Φλόιντ αλλά και άλλων. Ο θεός λοιπόν να βάλει το χέρι του…
*Δρ Οικονομολόγος-Συγγραφέας
