Αν. Μεσόγειος, Έβρος και «γκρίζες ζώνες»

του Π.Κ. Ιωακειμίδη*

Όταν ο φαύλος κύκλος της (ελληνοτουρκικής) έντασης συνεχίζεται και καθημερινά οξύνεται η συσκότιση είναι αναπόφευκτη. Η Τουρκία παρανομεί βάναυσα στην Αν. Μεσόγειο με την αναγγελία ερευνών σε ελληνική υφαλοκρηπίδα. Η Ελλάδα αντιδρά με διπλωματική κινητοποίηση και καλά κάνει. Αλλά η Τουρκία θα συνεχίσει να παρανομεί και η Ελλάδα βεβαίως να αντιδρά με τον γνωστό της τρόπο. Το ερώτημα είναι εάν η Ελλάδα θα αποφασίσει κάποια στιγμή να δράσει από θέση ισχύος με πρωτοβουλίες για το σπάσιμο του φαύλου κύκλου της έντασης και το άνοιγμα της διαδικασίας επίλυσης των προβλημάτων πριν φθάσουμε σε εξόχως δυσάρεστες καταστάσεις. Αλλά κάπου φαίνεται ότι μάλλον μας αρέσει να προσθέτουμε αντί να λύνουμε προβλήματα. Χαρακτηριστική περίπτωση αυτή του Έβρου.

Η Τουρκία επιμένει για τον Έβρο ότι «…δεν πρόκειται για μια συνοριακή διαφορά αλλά για ένα τεχνικό ζήτημα το οποίο είναι απολύτως φυσιολογικό για γείτονες που έχουν κοινά χερσαία σύνορα. Αυτό δεν είναι ζήτημα, ας μη το μετατρέψουμε σε ένα ζήτημα». Αυτό δηλώνει ο τούρκος πρέσβης στην Αθήνα σε συνέντευξή του στο Mega (ΒΗΜΑ, ΝΕΑ, in.gr, 25 Μαΐου 2020). Και σε επίσημη ανακοίνωση του τουρκικού υπουργείου Εξωτερικών αναγνωρίζεται ότι το πρωτόκολλο του 1926 που ορίζει τα ελληνοτουρκικά σύνορα στον Έβρο είναι καθ’ όλα έγκυρο (εκτιμώντας βέβαια τις αλλαγές στην κοίτη του ποταμού μέσω σχετικών επιτροπών στη βάση και σχετικών πρωτοκόλλων που έχουν συμφωνηθεί ανάμεσα στις δύο χώρες το 1969). Είναι ειλικρινείς αυτές οι δηλώσεις από πλευράς Τουρκίας; Δεν το ξέρω. Μπορεί να είναι, μπορεί όχι. Αλλά οφείλω να τις αντιμετωπίσω ως ειλικρινείς μέχρις αποδείξεως του αντιθέτου. Και η ελληνική πλευρά γενικώς αυτό θα έπρεπε να κάνει.

Να λάβει τις δηλώσεις αυτές at face value, είτε είναι ειλικρινείς είτε όχι. Και να τονίσει σ’ όλους τους τόνους ότι δεν υπάρχει θέμα συνόρων στον Έβρο. Τελεία και παύλα. Αφού μάλιστα η Τουρκία δεν χρησιμοποίησε τη φράση «γκρίζες ζώνες» όπως απαραδέκτως κάνει για τα νησιά. Τι κάνουμε όμως στην πράξη; Ακριβώς το αντίθετο. Τονίζουμε σε όλους τους τόνους ότι «η Τουρκία γκριζάρει τον Έβρο»! Διάφοροι αναλυτές έχουν βαλθεί να μας πείσουν, παρά τις επίσημες τοποθετήσεις, ότι «το γκριζάρισμα έχει ήδη συντελεσθεί». Κάποιοι εξ αυτών δε θεωρούν τεράστια πρόκληση από πλευράς Τουρκίας ότι ζήτησε τη σύγκληση της σχετικής επιτροπής για τον Έβρο λες και δεν αποτελεί μια προβλεπόμενη διαδικασία που έχει λάβει χώρα πλειστάκις στο παρελθόν.

Τελικά για το συγκεκριμένο ζήτημα κάποιος μπορεί να διερωτηθεί ποιος γκριζάρει, Ελλάδα ή Τουρκία; Δεν ξέρω από ποια λογική βαθέος κράτους (πενταγώνου ή άλλου) εκπορεύεται αυτή η προσέγγιση αλλά οπωσδήποτε δεν εξυπηρετεί τα ελληνικά συμφέροντα και δεν προστατεύει τα ελληνικά σύνορα στον Έβρο. ‘Οπως έγραψε ο Ι. Κ. Πρετεντέρης, «μια τεράστια αρλουμπολογία αναπτύχθηκε με αφορμή τον Β’ Πόλεμο του Έβρου» («ΤΑ ΝΕΑ», 26 Μαΐου 2020) που δυστυχώς συνεχίζεται. Και ενώ στρατηγικός μας στόχος θα έπρεπε να είναι το πώς να ακυρώσουμε τις απαράδεκτα εξωφρενικές θέσεις της Τουρκίας για δήθεν γκρίζες ζώνες, εμείς προσθέτουμε κι άλλες! Εντελώς διαφορετικό είναι βέβαια το ζήτημα των προσφύγων – μεταναστών όπως και το θέμα της Αγ. Σοφίας. Πρόκειται για απαράδεκτη, βάναυση βεβήλωση ιστορικού μνημείου από πλευράς Τουρκίας.

Συμπέρασμα: χρειάζεται η ευρηματική πρωτοβουλία τώρα πριν είναι αργά για την εκτόνωση της έντασης και την επίλυση των προβλημάτων (που πολλαπλασιάζονται εις βάρος μας). Δυνατότητες υπάρχουν…

*ομ. καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών, πρώην πρεσβευτής – σύμβουλος του ΥΠΕΞ