Του Κώστα Χριστίδη*
“Όχι Δάνεια, επειδή κάθε δάνειο μειώνει πάντα τα ελεύθερα έσοδα και υποχρεώνει, στο τέλος ενός ορισμένου χρόνου, είτε σε πτώχευση είτε σε αύξηση των φόρων. Σε περιόδους ειρήνης είναι αποδεκτός ο δανεισμός μόνο για τη ρευστοποίηση παλαιών χρεών ή για την εξόφληση άλλων δανείων που συνήφθησαν με λιγότερο ευνοϊκούς όρους.
Για να ικανοποιήσουμε αυτά τα τρία σημεία υπάρχει μόνον ένας τρόπος. Να μειώσουμε τις δαπάνες κάτω από τα έσοδα, και αρκετά κάτω ώστε να εξοικονομούμε κάθε χρόνο είκοσι εκατομμύρια για την εξόφληση των παλαιών χρεών. Χωρίς αυτό, ο πρώτος πυροβολισμός θα οδηγήσει το κράτος σε χρεοκοπία.
Το ερώτημα που θα τεθεί με δυσπιστία είναι: “Και τί θα περικόψουμε; Ο καθένας, μιλώντας για τον τομέα του, θα υποστηρίξει ότι σχεδόν κάθε συγκεκριμένη δαπάνη είναι απαραίτητη. Θα μπορέσουν να επικαλεστούν πολύ καλούς λόγους αλλά όλοι πρέπει να υποκύψουν στην απόλυτη ανάγκη της οικονομίας”
Τα παραπάνω περιλαμβάνονται σε υπόμνημα που παρέδωσε στον Λουδοβίκο ΙΣΤ΄ τον Αύγουστο 1774 ο τότε διορισθείς από τον βασιλιά ως Γενικός Ελεγκτής (Controlleur General, δηλ. με σημερινούς όρους, Υπουργός Οικονομικών) φιλελεύθερος πολιτικός και οικονομολόγος Αν Ρομπέρ Ζακ Τυργκό (Anne Robert Jacques Turgot). Ο Τυργκό στα δύο περίπου χρόνια που διατήρησε την υποστήριξη του βασιλιά κατήργησε πολλούς φόρους και δασμούς, περιόρισε κρατικές και βασιλικές δαπάνες, καταπολέμησε συντεχνίες και μονοπώλια, με αποτέλεσμα ευγενείς, κληρικοί, κρατικοδίαιτοι επιχειρηματίες, και, ίσως το σημαντικότερο, η βασιλική σύζυγος Μαρία Αντουανέτα, να συνωμοτούν εναντίον του. Στις 12 Μαΐου 1776 απολύθηκε, προειδοποιώντας τον Λουδοβίκο ΙΣΤ΄ ως εξής: “Θυμηθείτε, Κύριε, ότι η αδυναμία (να εφαρμόσει συνεπή οικονομική πολιτική) ήταν εκείνη που οδήγησε τον βασιλιά της Αγγλίας Κάρολο Α΄ στο ικρίωμα”. Μετά την εξουδετέρωση του Τυργκό, η οικονομία επανήλθε σε έναν φαύλο κύκλο αύξησης δαπανών και φόρων, με τα γνωστά δραματικά (και για την βασιλική οικογένεια) αποτελέσματα.
Η χαρακτηριστική αυτή περίπτωση δεν έγινε μάθημα παγκοσμίως στα 250 χρόνια περίπου που έκτοτε παρήλθαν. Αντιθέτως, τόσο σε αυταρχικά όσο και σε δημοκρατικά καθεστώτα παραγνωρίζεται το γεγονός ότι είναι οι δημόσιες δαπάνες που καθορίζουν την πραγματική επιβάρυνση των πολιτών. Η επιβάρυνση αυτή καταβάλλεται είτε διά των φόρων, οπότε γίνεται άμεσα αισθητή, είτε διά δανεισμού, οπότε μετατίθεται σε επόμενα έτη ή και σε επόμενες γενεές.
Υπάρχουν δύο ακόμη μέθοδοι κάλυψης των δημοσίων δαπανών: η πρώτη είναι καταστρεπτική ενώ η δεύτερη αποτελεί την βέλτιστη λύση. Καταστρεπτική είναι η εκτύπωση χρήματος από την κρατική μηχανή σε ρυθμούς πολύ μεγαλύτερους από τους ρυθμούς αύξησης της παραγωγής αγαθών και υπηρεσιών σε μία συγκεκριμένη χώρα. Δημιουργείται έτσι κύμα πληθωρισμού, δηλ. σημαντική αύξηση του γενικού επιπέδου των τιμών, που πλήττει τους πάντες και ιδίως τα φτωχότερα στρώματα.
Η μόνη ορθή λύση είναι η διατηρήσιμη ανάπτυξη, η οποία επέρχεται μέσω παραγωγικών επενδύσεων πραγματοποιουμένων με σκοπό το κέρδος μέσα σε σταθερό πολιτικό και οικονομικό περιβάλλον. Μέσω της αύξησης του ΑΕΠ αυξάνονται και τα δημόσια έσοδα και αντιμετωπίζονται έτσι οι δημόσιες δαπάνες. Τα παραπάνω είναι απλές οικονομικές αλήθειες που καλό είναι να διατηρούμε ζωντανές στη μνήμη μας.
* Νομικός – Οικονομολόγος
