του Γεώργιου Δ. Καψάλη*
Θα μπορούσε να υποστηρίξει κανείς ότι είναι χρήσιμο, είτε σε προσωπικό είτε ακόμη περισσότερο σε κοινωνικό επίπεδο, αποφάσεις, κρίσεις, επιλογές, πρακτικές να υποβάλλονται, σε τακτά χρονικά διαστήματα εφαρμογής τους, σε μια διαδικασία αξιολόγησης και ανάδειξης τόσο των θετικών συμπερασμάτων και διαπιστώσεων που προκύπτουν όσο και των παραμέτρων εκείνων που πρέπει, ενδεχομένως, να ακολουθήσουν μια διαφορετική πορεία, επιδιώκοντας πάντοτε το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα.
Είναι, μάλιστα, γεγονός ότι η διαδικασία αυτή έχει μεγαλύτερη, αν όχι πρώτιστη, σημασία, όταν αναφέρεται σε έναν ευαίσθητο και ουσιαστικό τομέα της κοινωνικής μας ζωής και λειτουργίας, όπως είναι η παιδεία. Επισημαίνεται, επίσης, και δικαίως, ότι στις περιπτώσεις αυτές είναι απαραίτητη η όσο το δυνατόν μεγαλύτερη πολιτική, επιστημονική και κοινωνική συναίνεση, ώστε πράγματι να επιτευχθεί το δυνατόν καλύτερο αποτέλεσμα, το οποίο θα αποβεί χρήσιμο και ωφέλιμο για ολόκληρη την κοινωνία σε βάθος χρόνου. Θα τόνιζε κανείς ακόμη ότι οι όποιες προτάσεις για αλλαγές και «βελτιώσεις» δεν πρέπει να γίνονται εν θερμώ, αλλά, αφού πρώτα μελετηθούν με ειλικρίνεια, με αντικειμενικότητα, με καθαρότητα και γενικότερα χωρίς κανενός είδους σκοπιμότητες.
Ως εκ τούτου, η επιδίωξη του συγκεκριμένου κειμένου δεν είναι η υποβολή, αυτή τη στιγμή, προτάσεων για όσα δεν πήγαν ενδεχομένως καλά, κατά τις πρόσφατες πανελλήνιες εισαγωγικές εξετάσεις στα Ανώτατα Εκπαιδευτικά Ιδρύματα, αλλά επιδιώκουμε το κείμενο αυτό να αποτελέσει, σε πρώτη φάση, μια σύντομη και περιεκτική παρουσίαση του γενικότερου πλαισίου, εντός του οποίου πραγματοποιήθηκαν οι εξετάσεις.
Μια πρώτη καθοριστική παράμετρος ήταν ασφαλώς η ίδια η πανδημία, καθώς από τη μία στιγμή στην άλλη δημιουργήθηκαν νέα δεδομένα και στον χώρο της εκπαίδευσης και ασφαλώς και στη λειτουργία του Λυκείου, με τα μαθήματα να έχουν διακοπεί και αντικατασταθεί με εξ αποστάσεως διδασκαλία, με αρχική αβεβαιότητα για την ημερομηνία των εισαγωγικών εξετάσεων, με το άγχος των υποψηφίων να μεγαλώνει κ.λπ. Ωστόσο, είναι αρκετοί εκείνοι που υποστηρίζουν ότι το γεγονός αυτό δεν στάθηκε ουσιαστικό εμπόδιο για την προετοιμασία των μαθητών, αφού αυτοί, έτσι, είχαν στη διάθεσή τους περισσότερο χρόνο προετοιμασίας. Αλλωστε, επισημαίνεται ότι πολλοί μαθητές της τρίτης Λυκείου δεν είναι ιδιαίτερα τακτικοί στην παρακολούθηση των μαθημάτων τους στο σχολείο, κατά το χρονικό διάστημα που προηγείται των εισαγωγικών εξετάσεων.
Μια άλλη βασική παράμετρος αποτελεί, επίσης, η ένταξη των Τμημάτων των πρώην Τεχνολογικών Εκπαιδευτικών Ιδρυμάτων στα ΑΕΙ της χώρας, μεταφέροντας, σε έναν βαθμό, ζητήματα επιδόσεων που αυτά αντιμετώπιζαν, στις αντίστοιχες βάσεις εισαγωγής των υποψηφίων στα πανεπιστημιακά τμήματα. Ωστόσο, και το συγκεκριμένο ζήτημα πρέπει να αντιμετωπιστεί με σύνεση και περισυλλογή, και όχι να οδηγήσει σε μια εύκολη ερμηνεία της όλης κατάστασης που έχει διαμορφωθεί. Και τούτο, γιατί υπάρχει μεγάλη πτώση των βάσεων και σε Τμήματα με μεγάλη παράδοση και με μεγάλη προσφορά, ώστε να μην επιτρέπεται να ερμηνεύσει κανείς τη συγκεκριμένη πτώση των βάσεων με την ποιότητα γενικότερα του εκπαιδευτικού έργου που παράγουν τα συγκεκριμένα Τμήματα.
Μάλιστα, παρατηρεί κανείς ακόμη ότι συναντούμε πολύ χαμηλές βάσεις σε Τμήματα που το γνωστικό τους αντικείμενο αναφέρεται στον πρωτογενή τομέα και τα οποία, σύμφωνα με τα σημερινά οικονομικά και κοινωνικά δεδομένα, θα έπρεπε κανονικά να ανήκουν στις πρώτες επιλογές των υποψηφίων. Στο ίδιο πλαίσιο πρέπει κανείς να δει με ειλικρίνεια κατά πόσο όλα αυτά τα Τμήματα που εντάχθηκαν στα Πανεπιστήμια απέκτησαν πράγματι μια νέα δυναμική, γεγονός που βρίσκεται σε συνδυασμό με νέο επιπρόσθετο διδακτικό και λοιπό προσωπικό, με ανάλογο εξοπλισμό κ.λπ. ή αν τα Τμήματα αυτά προσπαθούν ακόμη, με πολλές δυσκολίες, να διαμορφώσουν την επιστημονική τους ταυτότητα και πληρότητα.
Ενα ακόμη ζήτημα που προβληματίζει στην όλη διαδικασία είναι οι ίδιες οι εξετάσεις στα αντίστοιχα μαθήματα των εισαγωγικών εξετάσεων. Φαίνεται ότι συχνά οι εξετάσεις σε ένα ή και σε δύο μαθήματα είναι αυτές που προσδιορίζουν, σε μεγάλο βαθμό, το τελικό αποτέλεσμα. Η σωστή επιλογή των θεμάτων αναδεικνύεται σε έναν δύσκολο και απρόβλεπτο παράγοντα που προϋποθέτει υποχρεωτικά ανάλογη υπευθυνότητα και σωστή αντιμετώπιση.
Ωστόσο, το πλέον καθοριστικό θέμα είναι η ίδια η Επαγγελματική Εκπαίδευση. Μία Επαγγελματική Εκπαίδευση που πιστεύουμε πως δεν έχει αναδειχτεί στον βαθμό που θα όφειλε, πως δεν έχει αποδοθεί σε αυτήν ο κοινωνικός ρόλος που της αρμόζει, πως θεωρείται ακόμη κατώτερη και υποδεέστερη, παρά τις επαγγελματικές προοπτικές που μπορεί να προσφέρει. Θεωρούμε σχεδόν βέβαιο πως βελτιώνοντας και αναδεικνύοντας το επίπεδο της Επαγγελματικής Εκπαίδευσης, θα μπορέσουμε να βελτιώσουμε και να αναδείξουμε το γενικότερο επίπεδο της εκπαίδευσής μας.
Δηλώνουμε όλοι ότι στα μεγάλα εθνικά θέματα πρέπει να επιδεικνύουμε πνεύμα συναίνεσης και συνεννόησης. Το θέμα της παιδείας που συμπεριλαμβάνει και το θέμα των εξετάσεων είναι ένα από τα σημαντικά εθνικά θέματα. Οφείλουμε όλοι με νηφαλιότητα και εμπιστοσύνη να επιδείξουμε ένα ισχυρό πνεύμα συνεργασίας προς όφελος των παιδιών μας και προς όφελος της ελληνικής κοινωνίας γενικότερα.
*πρώην πρύτανης του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων
**πρώτη δημοσίευση: www.tovima.gr
