των Αντώνη Ζαΐρη και Γιώργου Σταμάτη*
Από τις αρχές του χρόνου, η πατρίδα μας βιώνει μια σπάνια στα χρονικά, τόσο έντονη, πολυεπίπεδη, πολυπαραγοντική και μεγάλης διάρκειας κρίση. Όποια πρόβλεψη γίνει για τη διάρκεια, την εξέλιξη και τις συνέπειες αυτής της κρίσης, θα είναι παρακινδυνευμένη.
Παρ’ όλα αυτά, η κρίση φαίνεται να συνοδεύεται από κάποια δώρα μεγάλης αξίας! Τα δώρα αυτά μάλιστα, μας τα προσέφεραν οι εν δυνάμει γενεσιουργές αιτίες της κρίσης. Ποιες είναι αυτές οι αιτίες; Μα, ο Ερντογάν, η πανδημία του COVID-19 και η… Μόρια.
Παράλληλα, υπάρχει και ένα άλλο δώρο, που μας έρχεται από το πρόσφατο παρελθόν, και που δεν είναι άλλο από την ίδια τη δεκαετία της μεγάλης οικονομικής, κοινωνικής και πολιτικής κρίσης, της εποχής των Μνημονίων. Γιατί το αποκαλούμε δώρο; Διότι αφ’ ενός μας όπλισε με «αντοχή» επιβίωσης σε δύσκολους καιρούς και αφ’ ετέρου μας έμαθε ότι εύκολες, μαγικές και ανέξοδες λύσεις δεν υπάρχουν.
Μπορεί να ακούγονται παράδοξα όλα αυτά, όμως η ιστορία μας έχει διδάξει ότι οι μεγάλες αλλαγές (ιδιαίτερα στη χώρα μας) προκύπτουν και προέρχονται μέσα από έκτακτα γεγονότα και κρίσεις. Ας μην ξεχνάμε ότι το δώρο της «αποκατάστασης» της Δημοκρατίας και η εδραίωση της πιο σταθερής, αδιαμφισβήτητης και μακρόχρονης λειτουργίας της (με τα τόσα εθνικά, πολιτικά, κοινωνικά και οικονομικά οφέλη που συνακολούθησαν), προήλθε όχι απλά από μία κρίση, αλλά από κάτι πολύ μεγαλύτερο, από την εθνική καταστροφή του 1974.
Τα δώρα
Ας δούμε τώρα ποια είναι αυτά τα δώρα. Τα δώρα του Ερντογάν αφορούν πρώτα την κρίση στον Έβρο και μετά την κρίση στο Αιγαίο και στη Νοτιοανατολική Μεσόγειο. Ο κορωνοϊός με τη σειρά του μας έφερε την τεράστια αυτή υγειονομική κρίση. Η πυρκαγιά τέλος που κατέστρεψε τον καταυλισμό της Μόριας, μας υποχρέωσε να αρχίσουμε να αντιμετωπίζουμε κάπως πιο σοβαρά αυτό το τεράστιο ανθρωπιστικό, ηθικό, πολιτικό, διεθνές και εθνικό φυσικά, θέμα!
Όπως είχε πει ο Φ. Ρούζβελτ, «υπάρχουν τριών ειδών αποφάσεις για να λυθεί ένα πρόβλημα : Η καλύτερη είναι η σωστή απόφαση, η δεύτερη καλύτερη είναι η λάθος απόφαση και σίγουρα η χειρότερη είναι η μη απόφαση», η απόφαση δηλαδή που δεν λαμβάνεται. Στην Ελλάδα έχουμε μια μακρά παράδοση στην τρίτη περίπτωση… Γι’ αυτό και μία από τις πιο συνήθεις εκφράσεις στην καθομιλουμένη μας είναι: «ουδέν μονιμότερον του προσωρινού». Δικαιολογίες όπως: «δεν είμαστε ακόμη ώριμοι» και «είναι ορατός ο φόβος ενός ανυπέρβλητου πολιτικού κόστους» μας στοιχειώνουν . Η δύναμη της αδράνειας είναι τεράστια. Γι’ αυτό και οι πιο μεταρρυθμιστικές κοινωνικές ομάδες, πολιτικές παρατάξεις και κυβερνήσεις, πολύ σύντομα χαλαρώνουν, επιβραδύνουν, συνηθίζουν, συμβιβάζονται ή σταματούν!...
Αν και προς το τέλος της περιόδου των μνημονίων και μετά την έξοδο από αυτά, οι ενδείξεις ήταν θετικές όσον αφορά την ανάπτυξη και τις αναγκαίες μεταρρυθμίσεις, τα σημάδια της «χαλάρωσης» άρχισαν γρήγορα να γίνονται ορατά!
Γι’ αυτό και η πρακτική ωφέλεια των τριών αυτών «δώρων», είναι τριπλή:
Πρώτον, αναγκαστήκαμε να τα αντιμετωπίσουμε ΑΜΕΣΑ.
Δεύτερον, αναγκαστήκαμε να τα δούμε ΚΑΤΑΜΑΤΑ, γιατί ήταν σχεδόν αδύνατον να τα κρύψουμε κάτω από το χαλί.
Τρίτον, φαίνεται ότι επιτέλους άρχισαν να θίγονται ΤΑΜΠΟΥ πολλών δεκαετιών.
Μακάρι όλα αυτά τα δώρα να σηματοδοτούν «Το τέλος της εθνικής μας ουτοπίας»!
Τα αντιδώρα
Όταν λοιπόν δέχεσαι ένα δώρο, συνήθως αισθάνεσαι υποχρεωμένος και για το αντίδωρο, την έμπρακτη δηλαδή ανταπόδοση σε εκείνον που σου το προσέφερε. Ποια είναι λοιπόν τα αντίδωρα, που «εισέπραξαν» με τη σειρά τους οι ιδιότυποι δωρητές μας;
Πρώτον, η ανάδειξη της τεράστιας σημασίας που έχει η διαδικασία της ηγεσίας. Δεύτερον, η ανάδειξη της ανάγκης για μια αποτελεσματική και ταχείας αντίδρασης κρατική μηχανή. Προς ευχάριστη έκπληξη όλων μας, φαίνεται ότι και τα δύο, σε γενικές γραμμές στάθηκαν στο ύψος των περιστάσεων, τουλάχιστον μέχρι το Σεπτέμβριο. Τρίτον, η ευχάριστη έκπληξη που έχει προκαλέσει η θετική στάση του μεγαλύτερου μέρους της ελληνικής κοινωνίας, τόσο απέναντι στην τουρκική απειλή, όσο και απέναντι στην πανδημία.
Αυτά τα αντίδωρα μπορεί να στάλθηκαν προς τους δωρητές μας ως ανταπόκριση στα δικά τους δώρα, καθώς έφεραν απτά αποτελέσματα και στην ίδια τη χώρα μας, λύνοντας ή δρομολογώντας θέματα άλυτα ή και ανέγγιχτα για πολλά χρόνια, όπως:
1. Την ενίσχυση του Εθνικού Συστήματος Υγείας.
2. Την ψηφιοποίηση του κράτους και την απλούστευση πολλών γραφειοκρατικών διαδικασιών.
3. Την εξ αποστάσεως εργασία και εκπαίδευση.
4. Την κινητοποίηση για εκσυγχρονισμό και ενίσχυση των Ενόπλων Δυνάμεων, που συνοδεύτηκε από μια έντονη εμπροσθοβαρή διπλωματική κινητοποίηση.
5. Ακόμη και το Καρατεπέ, ήταν ένα βήμα μπροστά μετά το αίσχος της Μόριας.
Είναι ενθαρρυντικό το γεγονός ότι ασκείται έντονη κριτική σε φαινόμενα παλαιοκομματισμού, προχειρότητας, ανικανότητας, και πολιτικής παρακμής, όπως:
1. Τα «σκόιλ ελικικού» των προγραμμάτων επιμόρφωσης με voucher.
2. Οι υπερμεγέθεις μάσκες στα σχολεία.
3. Η αβελτηρία και αδράνεια στα θέματα του μεταναστευτικού-προσφυγικού.
4. Η ασυνέπεια λόγων και πράξεων προσώπων που θα έπρεπε να αποτελούν υποδείγματα ως προς την προστασία από τον κορωνοϊό.
5. Η είσοδος στις Ανώτατες Σχολές με βαθμολογίες σχεδόν μηδενικές.
6. Οι μεγάλες καθυστερήσεις σε δικαστικής και ελεγκτικής φύσης αποφάσεις, ανεξάρτητα αν αφορούν ακόμα και θέματα εθνικής ασφάλειας. Ας μην ξεχνάμε και την επταετή καθυστέρηση στη δίκη της Χρυσής Αυγής.
7. Νόμοι, ορισμένοι των οποίων ψηφίστηκαν πολύ πρόσφατα (π.χ. πορείες), που είτε δεν τηρούνται , είτε τηρούνται επιλεκτικά.
8. Οι εθιμικώ δικαίω καταλήψεις σχολείων, δείγμα της επί τόσα χρόνια μοιρολατρικής στάσης αδιαφορίας και αδράνειας.
Μακάρι αυτή η έκφραση δυσαρέσκειας, που δείχνει υπερκομματική, να αποτελεί μια πρώτη σοβαρή ένδειξη ότι αρχίζει να διαμορφώνεται η κρίσιμη μάζα ενεργών πολιτών και των (κατά Γκράμσι) «οργανικών διανοουμένων», προκειμένου να αρχίσουν να αποδυναμώνονται έστω κάποια από τα εθνικά μας ταμπού…
Τα ταμπού
1. Υγεία
Δεν θα κουράσουμε με μακροσκελή ανάλυση σε αυτόν τον τομέα, καθώς ιδιαίτερα και λόγω της πανδημίας λέγονται και γράφονται τόσα πολλά. Θα σταθούμε μόνον σε τρείς τομείς:
Ο πρώτος αφορά την ορθολογιστικοποίηση του Εθνικού Συστήματος Υγείας, προκειμένου να μπορεί να προσφέρει μια αξιοπρεπή, έγκαιρη και αξιόπιστη περίθαλψη στο σύνολο του πληθυσμού.
Ο δεύτερος αφορά τον εκσυγχρονισμό του πρωτοβάθμιου τομέα περίθαλψης, όπου οι πολίτες αντιμετωπίζουν προβλήματα πρόσβασης, με μεγάλες καθυστερήσεις, καθώς και συντονισμού των προσφερόμενων υπηρεσιών. Η οργάνωση της πρωτοβάθμιας περίθαλψης είχε πάντα δεύτερη προτεραιότητα σε σχέση με τη νοσοκομειακή περίθαλψη, με αποτέλεσμα οι προσφερόμενες υπηρεσίες να έχουν μεγάλες ελλείψεις στην πρόληψη, στην προαγωγή της υγείας, στις κοινωνικές υπηρεσίες και τις υπηρεσίες αποκατάστασης. Το γεγονός αυτό επιβαρύνει μάλιστα σε μεγάλο βαθμό τη δευτεροβάθμια νοσοκομειακή περίθαλψη, αλλά και την υγεία των Ελλήνων πολιτών, ιδιαίτερα των ασθενέστερων.
Ο τρίτος τέλος, αφορά τη συμμετοχή του Ιδιωτικού Τομέα, ως ένας δεύτερος πυλώνας περίθαλψης σε ένα ενιαίο Εθνικό Σύστημα Υγείας, που θα μπορεί να καλύπτει όλους τους Έλληνες!
2. Εθνικά Θέματα – Εθνική Άμυνα
Ο Ταλεϋράνδος είχε πει: «Μπορείς να κάνεις πολλά πράγματα με τις ξιφολόγχες, αλλά όχι να καθίσεις πάνω τους». Γι’ αυτό θα έπρεπε να ευχαριστήσουμε τον Ερντογάν, που μας βοήθησε να ανακτήσουμε σε κάποιο βαθμό την πληγωμένη μας υπερηφάνεια, να δούμε τι είμαστε ικανοί να κάνουμε και φυσικά μας προετοίμασε για το απρόβλεπτο μέλλον.
Είναι καιρός να πετάξουμε τα παλιά κιάλια με τα οποία βλέπαμε τον κόσμο. Η Τουρκία δεν είναι αυτή που ξέραμε 20 χρόνια πριν. Απ’ ό,τι φαίνεται, δεν ενδιαφέρεται για την ευρωπαϊκή της προοπτική, αντίθετα μάλιστα επιδιώκει να μετατρέψει την Τουρκία ως την αναθεωρητική ηγετική δύναμη της ευρύτερης περιοχής, αλλά και του σουνιτικού Ισλάμ. Απέναντι, λοιπόν, σε αυτή τη διαρκή πρόκληση, λύση δεν είναι ούτε οι εθνικιστικές πολεμοχαρείς κραυγές, ούτε η φοβική υποχωρητικότητα, αλλά η πολιτική, διπλωματική, οικονομική και στρατιωτική ενίσχυση της χώρας, με το ειδικό βάρος που της προσδίδει η συμμετοχή της στην Ε.Ε. και στο ΝΑΤΟ!
Όλα αυτά συνεπάγονται μια δραστήρια, εξωστρεφή και ευφάνταστη εξωτερική πολιτική, που θα κλείνει εκκρεμότητες με τους γείτονες (όπως έγινε με τις συμφωνίες για την ΑΟΖ με Αίγυπτο και Ιταλία) και θα δημιουργεί συμμαχίες και συμπράξεις. Αυτονόητο επίσης, όπως μας διδάσκει η ιστορία, ότι η στρατιωτική ισχύς δεν έχει υποκατάστατο. Ακόμα και στην περίπτωση μελλοντικών διαπραγματεύσεων. Στρατιωτική ισχύς, σημαίνει τρία πράγματα: Αξιόμαχο των Ενόπλων Δυνάμεων, ορθολογικά και ευφυώς σχεδιασμένοι εξοπλισμοί και αμυντική βιομηχανία.
Εξίσου σημαντική για την άμυνα και τα εθνικά μας συμφέροντα, είναι η ναυτιλία μας, σε συνδυασμό με την βιομηχανική ναυπηγοεπισκευαστική βάση για την εξυπηρέτηση του ελληνόκτητου στόλου, που δίνει παράπλευρες δυνατότητες στον πολεμικό τομέα. Και φυσικά, θα πρέπει να αξιοποιήσουμε επιτέλους τη Διασπορά, ιδιαίτερα χρήσιμη σε πολλά επίπεδα, όπως π.χ. την Ανώτατη Εκπαίδευση, την Έρευνα, τις Διεθνείς Σχέσεις, τον Πολιτισμό, την Εικόνα της χώρας, και φυσικά την Πολιτική επιρροή σε σημαντικά κέντρα αποφάσεων.
3. Παιδεία
Από Παιδείας άρξασθαι, (ανεξάρτητα αν λόγω των σημερινών έκτακτων περιστάσεων ξεκινήσαμε με την Υγεία και τα Εθνικά θέματα), γιατί πράγματι από εκεί ξεκινούν όλα, καθώς όχι μόνον οι γνώσεις και οι δεξιότητες, αλλά και η στάση ζωής, από το σχολικό περιβάλλον ξεκινούν. Όπως είπε και ο Αλέξανδρος, «στον πατέρα μου οφείλω το ζην και στον δάσκαλό μου το ευ ζην». Η πολύπαθη Παιδεία μας με τις πολλαπλές μεταρρυθμίσεις και αλλαγές, δεν λέει με τίποτε να στρώσει! Μήπως έφτασε ο καιρός; Ενδεικτικά και όχι περιοριστικά, θα αναφέρουμε κάποιους τομείς κρίσιμης σημασίας για το μέλλον της χώρας μας.
Πρώτον, προσχολική ηλικία, τόσο αδικημένη αλλά και πόσο σημαντική. Από εδώ ξεκινά η ανάπτυξη δεξιοτήτων και η ανάδειξη ταλέντων. Η παιδαγωγική αξιοποίηση των ταλέντων και κλίσεων των μικρών παιδιών είναι καθοριστική για το μέλλον τους. Η κατά τον Γκάρντνερ πολλαπλή νοημοσύνη, που διακρίνεται σε 9 κατηγορίες που αλληλοσυμπληρώνονται, (λογικομαθηματική, γλωσσολογική, μουσικο -ρυθμική, χωροταξική, κιναισθητική, νατουραλιστική, υπαρξιακή, ενδοπροσωπική και διαπροσωπική), αλλά και η κατά τον Γκόλεμαν συναισθηματική νοημοσύνη και η συνδυαστική αξιοποίησή τους, αποτελούν ένα καθοριστικό παράγοντα ανάπτυξης δεξιοτήτων τόσο χρήσιμων για τη ζωή. Ας αναλογιστούμε ότι τα παιδιά καθώς δεν έχουν προκαθορισμένες αντιλήψεις για τον κόσμο, μπορούν να ακολουθήσουν εύκολα νέους και πολύ δημιουργικούς τρόπους να βλέπουν τα πράγματα!
Δεύτερον, ας προβληματιστούμε τι φταίει και οι Έλληνες μαθητές έχουν τόσο χαμηλές επιδόσεις στην κατάταξη PISA(κατανόηση κειμένου, μαθηματικά, φυσικές επιστήμες). Μήπως, μεταξύ άλλων, και το γεγονός ότι το σχολείο επικεντρώνεται στην καλλιέργεια δύο µόνο ευφυϊών - γλωσσικής και λογικομαθηματικής - αφήνοντας σε δεύτερη μοίρα τις υπόλοιπες;
Τρίτον, σεξουαλική αγωγή, ουσιαστικά ανύπαρκτη, αλλά και πόσο χρήσιμη για μια ασφαλή, ισότιμη, υγιή, και πολιτισμένη ζωή.
Τέταρτον, γιατί τόση ανισότητα μεταξύ Δημοσίου και Ιδιωτικού Σχολείου; Γιατί τέτοια απαξίωση σε όλα τα επίπεδα του Δημόσιου Σχολείου; Τι πιο κοινωνικά άδικο να διευρύνονται, και με τη βούλα μάλιστα, οι ανισότητες και οι δυνατότητες ευκαιριών!
Πέμπτον, τριτοβάθμια εκπαίδευση. Πότε επιτέλους θα αποκτήσουν αυτοτέλεια τα Ακαδημαϊκά Ιδρύματα; Πώς θα μπορέσει να προχωρήσει στον απαιτητικό πλέον επαγγελματικό βίο (αλλά και να μην εμποδίζει τη συλλογική εκπαίδευση), κάποιος που με λευκή κόλλα περνάει τόσο εύκολα στο Πανεπιστήμιο; Πώς θα μπορέσουν τα Πανεπιστήμια να συνδεθούν επιτέλους με την Αγορά Εργασίας; Και πότε επιτέλους θα γίνει πραγματικότητα η επιτομή της σύγχρονης εκπαίδευσης: Ο φοιτητής να «μάθει να μαθαίνει», απαραίτητο στοιχείο για την κοινωνική και οικονομική επιβίωση του ίδιου και της χώρας, καθώς όλοι ξέρουμε πια ότι, με τα δεδομένα της εποχής, η επαγγελματική του δραστηριότητα επιβάλλει την επανεκπαίδευσή του αρκετές φορές κατά τη διάρκεια της ζωής του.
Έκτον, πότε επιτέλους θα αναπτυχθεί η τόσο απαραίτητη εθνικά και κοινωνικά Επαγγελματική Εκπαίδευση, η βάση της ανάπτυξης και της κοινωνικής ισορροπίας των πιο προχωρημένων χωρών.
Και Έβδομον, ας μην ξεχνάμε και την πολύ σημαντική πλέον, ακόμη καιμετά τη σύνταξη, διά βίου εκπαίδευση.
4. Δημογραφικό
Σε τρείς άξονες:
• Κίνητρα για τις νέες οικογένειες
• Οργανωμένη ενσωμάτωση μεταναστών
• Ανακοπή του braindrain
5. Δημόσια Διοίκηση
Η αντιμετώπιση των τεσσάρων προβλημάτων:
• «Απογαλακτισμός» από την φεουδαρχία του πολιτικού συστήματος (λειτουργική στελέχωση, αξιολόγηση απόδοσης και outsourcing).
• Απαλλαγή από τον «λαϊκισμό» ασήμαντων, σπάταλων και άχρηστων δράσεων, που επιβαρύνουν το κράτος και καθυστερούν ή ακυρώνουν άλλες αναγκαίες δράσεις, λόγω σπατάλης χρημάτων, χρόνου και ενέργειας. Από τον ίδιο λαϊκισμό δημιουργείται εθισμός στους πολίτες, που θεωρούν σχεδόν αυτονόητη την κάθε αβελτηρία.
• Διαρκής μάχη για τη μείωση (μακάρι και εξαφάνιση) της γραφειοκρατίας, ιδιαίτερα μέσω της μετάβασης στην ψηφιακή εποχή.
• Αποτελεσματικότητα της κρατικής μηχανής, που εμποδίζεται από αυτοματισμούς, καχυποψία, ευθυνοφοβία, συγκεντρωτισμό, έλλειψη πρωτοβουλίας, αναξιοκρατία και ισοπέδωση.
6. Δικαιοσύνη
Κύριος στόχος η ταχεία έκδοση αποφάσεων, με ό,τι αυτό συνεπάγεται (ψηφιοποίηση, παράταση χρόνου λειτουργίας δικαστηρίων, θεσμικές αλλαγές στην Δικονομία, εξειδίκευση δικαστών κλπ.).
7. Εργασία – Ασφαλιστικό
Ελπίζουμε να γίνεται συνείδηση πλέον το ότι, ενώ όλοι πρέπει να έχουν λεφτά για να ζουν αξιοπρεπώς, ο εργαζόμενος όμως θα πρέπει να βγάζει περισσότερα χρήματα από αυτόν που δεν εργάζεται. Γι’ αυτό θα πρέπει να υποχωρήσει (και να εξαλειφθεί κάποτε) η μάστιγα που διώχνει ή εξαθλιώνει τη νεολαία μας, η μαύρη εργασία.
Σημαντικά όπλα σε αυτήν την κατεύθυνση, είναι η επιδότηση της εργασίας και όχι της ανεργίας, μέσω εξορθολογισμού του Ασφαλιστικού Συστήματος και μείωσης του απαράδεκτα υψηλού μη μισθολογικού κόστους (φορολογία και ασφαλιστικές εισφορές). Εδώ «κουμπώνει» και το θέμα του Συνταξιοδοτικού, καθώς με τον τρόπο που λειτουργεί σήμερα το αναδιανεμητικό σύστημα (με φθίνουσα μάλιστα πορεία του πληθυσμού), αποτελεί κατάρα, ιδιαίτερα για τους νέους, τους φτωχούς και τους ευάλωτους πολίτες. Με αυτό το σύστημα, οι σημερινοί εργαζόμενοι πληρώνουν τις συντάξεις των σημερινών συνταξιούχων μέσω των εισφορών τους. Όταν οι εργαζόμενοι μειώνονται και οι συνταξιούχοι αυξάνονται, είναι λογικό, είτε να μειώνονται οι συντάξεις, είτε να πληρώνουν περισσότερα οι εργαζόμενοι.
Έτσι, το μόνο που επιτυγχάνεται είναι η όλο και μεγαλύτερη φτωχοποίηση των εργαζομένων, με τον χαρακτήρα των αυξημένων εισφορών, αλλά και την αύξηση της έμμεσης φορολογίας. Από την άλλη, τα πράγματα γίνονται όλο και πιο δύσκολα και μειώνεται η ανταγωνιστικότητα της οικονομίας. Φαύλος κύκλος δηλαδή!
Ας μην ξεχνάμε, ότι το 1/3 του Δημόσιου Χρέους και μια από τις βασικότερες αιτίες της πρόσφατης μας «πτώχευσης», οφείλεται στο τέρας του Ασφαλιστικού. Ας μην ξεχνάμε επίσης, ότι το σύστημα αυτό ευθύνεται για μεγάλες αδικίες, καθώς είναι πολύ ευάλωτο στην επιρροή ισχυρών ομάδων συμφερόντων και φυσικά ότι η συντριπτική πλειοψηφία των συνταξιούχων λαμβάνει πολύ περισσότερα χρήματα από αυτά που έβαλε στο δημόσιο ταμείο, ακόμη και μετά τις περικοπές των Μνημονίων. Ας μην ξεχνάμε φυσικά και τις «ρουσφετολογικές» πρόωρες συντάξεις…
Γι’ αυτό, η σταδιακή εισαγωγή του κεφαλαιοποιητικού συστήματος καθίσταται μονόδρομος. Ίδωμεν…
8. Μεταναστευτικό
Τέσσερις είναι οι κομβικοί παράγοντες:
• Διεθνοποίηση ενός ευρωπαϊκού και όχι μόνο ενός ελληνικού προβλήματος.
• Ξεκαθάρισμα στην πράξη των όρων, για το ποιοι προστατεύονται και ποιοι όχι, αλλά και το πώς αντιμετωπίζονται στη συνέχεια όλες αυτές οι ανθρώπινες υπάρξεις.
• Ταχύτατες διαδικασίες που θα οδηγούν στην αξιοπρεπή και λειτουργική ενσωμάτωση όσων θα μείνουν στη χώρα.
• Αποτελεσματική φύλαξη των συνόρων.
9. Οικονομία
Αυτονόητο, αλλά και απόλυτα καθοριστικό, είναι το να παράγουμε ως χώρα, να μπορούμε να πουλήσουμε την παραγωγή μας και να εισπράξουμε χρήμα. Για να γίνει αυτό, πρέπει να δημιουργούμε διεθνώς εμπορεύσιμα προϊόντα, με ελληνικό branding, μέσω καινοτομίας και επενδύσεων, προσελκύοντας παράλληλα ξένους επενδυτές υψηλών απαιτήσεων.
Αισιόδοξο, αλλά όχι ακόμη αρκετό, είναι το βήμα που για πρώτη φορά φαίνεται να γίνεται, όσον αφορά την υποστήριξη του Ιδιωτικού Τομέα της οικονομίας, αλλά και τη διαφαινόμενη ίση αντιμετώπιση της μεσαίας τάξεως, η επιβίωση και ανάπτυξη της οποίας είναι καθοριστική για την κοινωνική, πολιτική, πολιτιστική και οικονομική ανάπτυξη της χώρας! Ας ελπίσουμε ότι πέραν του προσανατολισμού της οικονομίας προς ένα νέο παραγωγικό μοντέλο, θα αλλάξει ο κλειστός χαρακτήρας της οικονομίας, με προστατευόμενες αγορές, που νοθεύει την ελεύθερη λειτουργία του ανταγωνισμού.
Απαιτείται όμως (για να μην πάνε άλλη μια φορά χαμένες ευκαιρίες όπως τώρα, με τα περίπου 70 δις ευρώ από την ΕΕ, μέσω χαμηλότοκων δανείων, στοχευμένων επιδοτήσεων και το νέο Ταμείο Ανάκαμψης), η υλοποίηση του επονομαζόμενου και «Σχεδίου Πισσαρίδη», όχι ως άσκηση επί χάρτου, αλλά με δύο σιδηράς πειθαρχίας προϋποθέσεις, τόσο λόγω την ανεπάρκειας της Δημόσιας Διοίκησης, όσο και γιατί τα 32 δις που προέρχονται από το Ταμείο Ανάπτυξης θα πρέπει να αξιοποιηθούν μέσα σε τρία μόνον χρόνια! Ποιες είναι αυτές οι προϋποθέσεις: Πρώτον, θέτοντας ξεκάθαρους και χρονικά οριοθετημένους στόχους και δεύτερον, υιοθετώντας διαδικασίες σκληρής εποπτικής και ελεγκτικής δουλειάς, υπό τη δαμόκλειο σπάθη αυστηρών ποινών σε περιπτώσεις εκτροπής και ασυνέπειας!
Υπάρχει και ένας άλλος λόγος που επιβάλλει την επιτυχία του γιγάντιου επιχειρήματος του μετασχηματισμού του παραγωγικού μας μοντέλου και των υποδομών σε καθοριστικούς τομείς, όπως η πράσινη οικονομία και ο ψηφιακός μετασχηματισμός: Ότι όλα αυτά θα πρέπει να γίνουν μέσα σε 10-12 χρόνια! Γιατί;
Μα διότι η Ελλάδα, μέχρι το 2032 περίπου, δεν υποχρεούται να δίνει αβάσταχτα ποσά για την αποπληρωμή των χρεών της (πράγμα που ξέρουν και οι Αγορές και γι’ αυτό μπορούμε τώρα να δανειζόμαστε ως χώρα με σχετικά χαμηλά επιτόκια). Αυτό σημαίνει ότι έχουμε περίπου 12 χρόνια περιθώριο να λύσουμε δύσκολα και διαχρονικά προβλήματα που μας κοστίζουν πολλά (όπως το Ασφαλιστικό, όπου το 17% του ΑΕΠ πηγαίνει σε συντάξεις, όπου 1,4 εργαζόμενοι συντηρούν 1 συνταξιούχο και όπου ως το 2050, 1 στους 3 πολίτες θα είναι ηλικίας άνω των 65), και να μεταρρυθμίσουμε την δυσλειτουργική μας οικονομία, έτσι ώστε να παράγει περισσότερο πλούτο.
Πώς θα φτιαχτούν μεγάλες κερδοφόρες επιχειρήσεις που θα δίνουν εκατοντάδες χιλιάδες καλές, καλοπληρωμένες δουλειές, στη χώρα με το μεγαλύτερο ποσοστό αυτοαπασχολούμενων και πολύ μικρών επιχειρήσεων στην Ε.Ε.; Πως θα αναπτυχθεί η εξωστρεφής, εξαγωγική επιχειρηματικότητα, σε μία οικονομία που για δεκαετίες βασίζεται στις εισαγωγές και την πώληση υπηρεσιών στη μικρή εγχώρια αγορά;
Για να γίνει αυτό, θα πρέπει να γίνουν πράξη όλες αυτές οι απαραίτητες μεταρρυθμίσεις, που δεν θα επιτρέπουν πια στην Ελλάδα να ανήκει στις χώρες με χαμηλή οικονομική ελευθερία (92η στις 162) και στις 15 χώρες με το μεγαλύτερο μέγεθος κράτους στον κόσμο. Αυτό όμως, απαιτεί μια διαρκή πολιτική σταθερότητα 12 ετών, όπου ακόμα και στην φυσιολογική για μια Δημοκρατία εναλλαγή κυβερνήσεων σε αυτή την περίοδο, όλες θα πρέπει να ακολουθήσουν μια (τουλάχιστον ως προς τα βασικά) κοινή γραμμή, πράγμα πολύ σπάνιο στην ελληνική πολιτική ιστορία!
10. Περιβάλλον – Ενέργεια
Οι πρόσφατες θεομηνίες και στη χώρα μας αλλά και σε όλο τον κόσμο, που επιβεβαιώνουν πλέον την κλιματική αλλαγή, μακάρι να αποτελέσουν την αφορμή για μέτρα και όχι ημίμετρα. Τα μέτρα αυτά αποτελούν ένα τετράγωνο με τέσσερις γωνίες: Απεξάρτηση από ορυκτά καύσιμα (πετρέλαιο, λιγνίτης), ΑΠΕ (Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας), Βιολογική Διαχείριση Απορριμμάτων (που έχει και οικονομικό αντίκρισμα) και Ανάπτυξη Περιβαλλοντικής Συνείδησης και Αισθητικής.
Αισιόδοξα μηνύματα ευτυχώς υπάρχουν, όπως πρώτον το γεγονός ότι οι ΑΠΕ καλύπτουν ήδη το 57% της ζήτησης ηλεκτρικού ρεύματος και δεύτερον το σταδιακό κλείσιμο των λιγνιτικών μονάδων. Δεν πρέπει πια να απαλλαγούμε από το ρεκόρ του να έχουμε την ακριβότερη (και ίσως την πιο «βρώμικη») Ενέργεια στην Ευρώπη;
11. Πτωχευτικό
Αν και δεν είναι στην πρώτη γραμμή της επικαιρότητας, η επίλυση ενός θέματος που κρατάει όμηρο ένα μεγάλο μέρος του δυναμικού της οικονομίας και όχι μόνο, ελπίζουμε ότι θα πάψει να είναι ταμπού. Αντί η αποτυχία και το ρίσκο να γίνονται αφορμές για μάθημα από λάθη και κακές επιλογές, αντίθετα η «δεύτερη ευκαιρία» απαγορεύεται διά βίου, κάτι που δεν βοηθά κανέναν, ούτε τους πτωχεύσαντες, ούτε τους πιστωτές, ούτε την οικονομία.
12. Χωροταξία
Η αναρχία, η παρανομία, η υποβάθμιση του περιβάλλοντος και η καταστροφή δασών και ακτών, θα πρέπει να περιορισθούν, αν όχι να εξαφανισθούν διά μιας. Οι χρήσεις γης πρέπει να αποτελέσουν πια παράγοντα οικιστικής και οικονομικής ανάπτυξης και τα συγκοινωνούντα δοχεία που λέγονται Πολεοδομία και Δασαρχεία, να σημαίνουν αυτό ακριβώς που συμβολίζει το όνομά τους.
13. Ποιότητα Ζωής στο Δημόσιο Χώρο
Εγκαταλελειμμένοι ελεύθεροι χώροι, ερειπωμένα ακίνητα (ορισμένα με μεγάλη αισθητική ή και ιστορική αξία), ιδιωτική περιουσία και δημόσιοι χώροι, στο έλεος της εγκατάλειψης, της μετατροπής τους σε χωματερές, σε πεδίο εξάσκησης ακαλαίσθητου γκράφιτι ή μουτζούρας, του παραεμπορίου, της διακίνησης ναρκωτικών και πάσης φύσεως καταλήψεων, δεν θα έπρεπε πια να «αντικατασταθούν» από μια νέα προοπτική; Μια προοπτική που θα συμβολίζεται με όσα η Πολιτεία και οι Δήμοι θα έπρεπε να προσφέρουν στους πολίτες: Λειτουργικότητα, χρηστικότητα, ασφάλεια, διευκόλυνση της κυκλοφορίας, πρόσβαση στους ανάπηρους, καθαριότητα, περιβάλλον, πολιτισμό και αισθητική. Ποιότητα ζωής δηλαδή!
Μήπως έφτασε πια ο καιρός όλα αυτά να πάψουν να είναι Ταμπού και να ανοίξει ο δρόμος για τη δημιουργική προσαρμογή τους στην υπηρεσία της προόδου της χώρας και όλων μας, ιδιαίτερα των παιδιών μας και των παιδιών των παιδιών μας;
Τα στερεότυπα
Αυτό που θα βοηθήσει ιδιαίτερα στην υγιή μεταρρύθμιση όσων αποτελούν τα εθνικά μας ταμπού, είναι η «αποκαθήλωση» των εθνικών μας στερεοτύπων.
Ποια είναι αυτά τα στερεότυπα;
Το πρώτο αφορά το τι είναι τελικά «προοδευτικό» και το δεύτερο, ότι η ελληνική κοινωνία κυριαρχείται από το συναίσθημα, παρά από ορθολογισμό.
(α) Τι είναι «προοδευτικό» τελικά;
Η τόσο βασανισμένη έννοια της προόδου, έχει δυστυχώς διαστραφεί στη χώρα μας, ώστε να ταυτίζεται με την άρνηση και την αντίδραση σε οποιαδήποτε σχεδόν νέα πολιτική, μεταρρύθμιση ή αλλαγή, συνήθως με την επίκληση της απειλής της ισότητας, της ελευθερίας και των δικαιωμάτων των πολιτών (με τα οποία ουδείς δημοκρατικός και εχέφρων πολίτης μπορεί να διαφωνήσει). Οι αντιδράσεις αυτές όμως, όταν δεν συνοδεύονται μάλιστα από κάποια ρεαλιστική αντιπρόταση, μετατρέπονται αυτοδικαίως σε «συντηρητική» στάση, ανεξάρτητα από τις ιδεολογικές ή ηθικές αρχές που τις συνοδεύουν. Με άλλα λόγια, αυτή η στάση, αντί να συντελεί στην πρόοδο και επίλυση προβλημάτων ή ακόμη και να προτάσσει μια όποια νέα βελτιωτική προοπτική, καταλήγει στο να συμβάλλει στη διαιώνιση των χρόνιων προβλημάτων και παθογενειών.
Άρα, ποιος είναι τελικά «προοδευτικός» και ποιος «συντηρητικός», ανεξάρτητα από την καλή του πρόθεση; Αυτός που υποστηρίζει την ακινησία, αυτός που υποστηρίζει άκριτα την κάθε αλλαγή ή αυτός που προσπαθεί να ενημερώνεται, να θυμίζει τα υπέρ και τα κατά και εν τέλει να προκρίνει την αλλαγή των κακώς κειμένων, λαμβάνοντας υπ’ όψη του πως θα αντιμετωπίσει τις πιθανές αρνητικές επιπτώσεις που μπορεί να προκύψουν σε μια αβίαστα σχεδιασμένη αλλαγή. Ο Σαρλ ντε Γκωλ είχε πει: «Το να κυβερνάς, σημαίνει να διαλέγεις μεταξύ κακών λύσεων». Δεν έχει άδικο φυσικά. Όπως όμως του απαντά νοερά ο Ρούζβελτ, (που μας αποκαλύπτει ότι η μη λύση είναι η χειρότερη λύση): Μόνο με λύσεις προχωρά ο κόσμος (φτάνει να βασίζονται σε μελέτη και πρόβλεψη)…
Αν πράγματι τελικά είναι υπαρκτό μέγεθος αυτή η κρίσιμη μάζα των πραγματικά «προοδευτικών» πολιτών, δηλαδή πολιτών αξιόπιστα ενημερωμένων, ώστε να αξιολογούν σωστά το παρόν αλλά και το άμεσο ή απώτερο μέλλον, ως υποστηρικτικών φορέων αλλαγής, φαίνεται να διαφαίνεται μια αισιόδοξη αχτίδα φωτός, που θα κάνει ορατά, και αντικείμενα συζήτησης, όσα θέματα αφορούν την αλλαγή του σαθρού κατεστημένου και την υγιή μεταρρύθμισή του!
(β) Ορθολογισμός ή Συναίσθημα;
Το δίλημμα είναι πολωτικό και κατ’ επέκταση «αντιλαμβάνεται» με στενή οπτική τα πράγματα. Ο Αριστοτέλης, είχε αναφέρει, σε ελεύθερη απόδοση, ότι «το όλον είναι μεγαλύτερο από το άθροισμα των μερών που το απαρτίζουν». Εδώ βασίζεται τόσο η «ολιστική» προσέγγιση, όσο και η προερχόμενη από τις παρατηρήσεις της Φυσικής Επιστήμης, της Φιλοσοφίας, της Κοινωνιολογίας και της Ψυχολογίας, «θεωρία πεδίου» του Κουρτ Λέβιν. Σύμφωνα με αυτή, η συμπεριφορά είναι αποτέλεσμα της αλληλεπίδρασης του ατόμου και του περιβάλλοντος.
Δεν είναι του παρόντος να προχωρήσουμε σε βαθιά ανάλυση της θεωρίας αυτής. Μας δείχνει όμως, ότι είναι πολύ απλοϊκό να ορίζουμε τα πράγματα, με απλουστευτικό η πολωτικό τρόπο. Ποιο είναι το περιβάλλον σήμερα και ποιο ήταν πριν 50 ή 100 χρόνια; Πόσοι παράγοντες αλληλοεπιδρούσαν και αλληλοεπιδρούν; Πόσο εμπειρίες του παρελθόντος καθορίζουν το παρόν, αλλά και πόσο μια διαφορετική αντίληψη, βασισμένη σε νέες εμπειρίες από ένα νέο περιβάλλον μας επηρεάζουν επίσης;
Κάθε κοινωνία έχει τα δομικά χαρακτηριστικά της, που καθορίστηκαν στη διάρκεια της Ιστορίας. Η διαδικασία καθορισμού είναι διαρκής και δυναμική. Πατρίδα (ως γεωγραφικός, αλλά και ως συμβολικός χώρος), Ταυτότητα (θρησκεία, γλώσσα, ιστορία, παραδόσεις), Δεσμοί (τοπικοί, εθνικοί, οικογενειακοί, κοινωνικοί), Συνήθειες, Νοοτροπίες, Κουλτούρα, Αξίες, είναι παράγοντες που δημιουργούν ένα πεδίο συμπαγές σε κοινά στοιχεία ψυχοσύνθεσης και συμπεριφοράς. Το ευρύτερο περιβάλλον όμως (ιδιαίτερα στη σημερινή εποχή που οι «ταχύτητες» είναι πολύ μεγάλες και οι εξελίξεις καταιγιστικές) μας επηρεάζει εξίσου. Το κλίμα, ο γεωγραφικός χώρος που είναι απίστευτα ανοικτός σε επιρροές από Βορρά και Νότο, Δύση και Ανατολή, αλλά και το καθοριστικό γεγονός του σε ποιες ζώνες πολιτισμικής, πολιτικής, ακόμα και στρατιωτικής επιρροής ανήκουμε (π.χ. Δύση, Ευρώπη, Ευρωπαϊκή Ένωση, Ευρωζώνη, ΝΑΤΟ), παίζει κι αυτό σημαντικό ρόλο.
Άπειρες οι αναλύσεις για το χαρακτήρα του Έλληνα. Σίγουρα κάποια γενικά χαρακτηριστικά είναι περίπου δεδομένα. Η ευελιξία, η προσαρμοστικότητα, αλλά και η αίσθηση ανασφάλειας και έλλειψης εμπιστοσύνης (ενδεικτικά είναι τα στοιχεία από έρευνα του ΟΗΕ το 2019, σύμφωνα με τα οποία ο ελληνικός λαός είναι ο πιο στρεσαρισμένος λαός του πλανήτη, ανάμεσα σε 140 χώρες, κάποιες από τις οποίες μάλιστα ζουν κάτω από μακροχρόνιες πολεμικές συνθήκες) φαίνεται να κυριαρχούν. Η ιστορική μας πορεία το επιβεβαιώνει και δικαιώνει απόλυτα αυτήν την ερμηνεία!
Επιτυχίες και θαύματα συνοδεύονται από καταστροφές, και το αντίθετο. Αργούμε, καθυστερούμε, αδρανούμε, κωλυσιεργούμε, αντιστεκόμαστε, γκρινιάζουμε και τελικά με απίστευτο «φίνις», με υπέρβαση, με ηρωισμό, τερματίζουμε συχνά με επιτυχία την τελευταία στιγμή. Όπως είχε πει και ο Πρόεδρος της ΔΟΕ Ζακ Ρογκ, στην έναρξη των Ολυμπιακών Αγώνων της Αθήνας: «Εσείς οι Έλληνες δουλεύετε όπως χορεύετε το χορό του Ζορμπά, αργά-αργά στην αρχή και με μεγάλη ταχύτητα στο τέλος».
Στο βιβλίο της «Κάτι Κρυφό Μυστήριο» για τη ζωή του Καποδίστρια, η Κ. Μέρμηγκα γράφει χαρακτηριστικά: «Μα πόσα θέλετε πια, Κυβερνήτη; Θέλω το χρόνο που χρειάζονται πάντα οι Έλληνες για να διαφωνήσουν και να απορρίψουν και να μην εφαρμόσουν τίποτε απ’ όσα τους ζητιούνται. Και μετά να το ξανασκεφθούν και να το δουν διαφορετικά και σιγά-σιγά να το αποδεχθούν. Και στο τέλος να το επαινέσουν. Χρειάζεται πολύς χρόνος γι’ αυτό!».
Αν ισχύουν αυτά που λέει ο Ζακ Ρογκ και ο μυθιστορηματικός Καποδίστριας, τότε τι σημαίνουν όλα αυτά για εμάς; Ότι είμαστε και ορθολογιστές και συναισθηματικοί .
Μετά τον θρίαμβο έρχεται η κούραση (φυσικό δεν είναι, αφού δαπανήθηκε τόσο πολλή ενέργεια σε τόσο λίγο χρόνο;). Και το γενναιόδωρο «όλοι οι καλοί χωράνε», μετατρέπεται στο κλειστοφοβικό, εγωιστικό και αρνητικό φαινόμενο Ν.Ι.Μ.Β.Υ.(Not In My BackYard).
Σύμφωνα με την καθηγήτρια Ιωάννα Τζιβάκου, στο βιβλίο της «Συναίσθημα και Ορθολογικότητα. Η Ελληνική εμπειρία», αναφέρει: «Οι θιασώτες του πολιτικού εκσυγχρονισμού όταν καλώς υπερασπίζονται την εργαλειακή ορθολογικότητα των θεσμών, πράγμα που ισχύει αναφορικά με τη λειτουργία τους, παραγνωρίζουν το γεγονός ότι στην πλειοψηφία της ελληνικής κοινωνίας, αυτό δεν επαρκεί για την αποδοχή τους από την ατομική συνείδηση».
Η ελληνική κοινωνία, που διακατέχεται από έντονο συναισθηματισμό (όπως διαφαίνεται αυτό και από το έντονο ταμπεραμέντο της), έχει ανάγκη να δει αυτόν τον εκσυγχρονισμό, όχι μόνο ως ορθολογιστική διαδικασία, αλλά ως υπόσταση περιβεβλημένη με τη διάσταση του «ιερού», όπως συμβολικά περιγράφονται οι δυνάμεις της πίστεως, της επιθυμίας, του ανήκειν και της συλλογικότητας για προσφορά προς ένα κοινό καλό σκοπό.
Όταν δηλαδή η ηγεσία κατορθώνει να προσδώσει και να προσφέρει στην κοινωνία ένα αφήγημα πλήρες νοήματος, που αγγίζει την ταυτότητα της κοινωνίας και όσα αυτή θεωρεί (συμβολικά) ιερά, τότε και η κοινωνία υιοθετεί αυτό το αφήγημα, ακόμη κι αν αφορά μια εργαλειακή ορθολογικότητα. Πρόσφατο παράδειγμα, η επιτυχία της αντιμετώπισης της πρώτης φάσης της πανδημίας, όπου η κοινωνία υιοθέτησε την εργαλειακή ορθολογικότητα των μέτρων, καθώς αυτή η ορθολογικότητα, περιβλήθηκε ή καλύτερα συνδυάστηκε με την ιερότητα νοημάτων, όπως: Ελληνικό φιλότιμο, ασφάλεια και προστασία της οικογένειας, καθώς και προστασία του ιερότερου αγαθού, δηλαδή της Υγείας. Όλα αυτά μας οδηγούν στην αναθεώρηση του στερεότυπου, όπου οι Έλληνες (με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά τους), ανήκουν πολύ περισσότερο στην Ανατολή, παρά στη Δύση. Το ελευθεριακό πνεύμα, ο «καλός» (ή και ο κακός) ατομικισμός, η ανάγκη ελευθερίας του λόγου και της δημόσιας έκφρασης (έστω και στις υπερβολές της), ο «ανοικτός» τρόπος ζωής, το πνεύμα του «πολίτη του κόσμου» που διακατέχει πλέον τη γενιά του braindrain, η Ορθόδοξη Χριστιανική θρησκεία (που αποτελεί, ανεξάρτητα από την πραγματική επαφή μας με την εκκλησία, μέρος της ταυτότητάς μας), αλλά και η υιοθέτηση των βασικών αξιών της Δύσης (και ιδιαίτερα της Ευρώπης: Ελληνικός Ανθρωπισμός, Ρωμαϊκός Νομικός Πολιτισμός, Χριστιανική Αλληλεγγύη), μας τοποθετεί απαρέγκλιτα στη Δύση, ως ταυτότητα, νοοτροπία και τρόπο ζωής. Παράλληλα, αναιρείται και το στερεότυπο του ότι το συναίσθημα κυριαρχεί επί της λογικής, καθώς αυτό που επικρατεί τελικά, είναι ο ορθολογισμός, εφόσον βέβαια είναι πλήρης νοήματος και συναισθήματος! Όταν τελικά ισχύει αυτό, τότε γίνεται ορατό στην πράξη και το νόημα της «ατομικής ευθύνης», που οδηγεί στην κοινωνική ευθύνη!
Διαρκούν τα θαύματα περισσότερο από τρεις μέρες;
Επειδή όμως τα θαύματα διαρκούν μόνο τρεις μέρες και καθώς, όπως είδαμε πιο πριν, οι έκτακτες συνθήκες πολλαπλών κρίσεων, με καθοριστικό παράγοντα την άμεση αντίδραση της ηγεσίας, «επέβαλαν» την επιτυχή αντιμετώπισή τους σε βραχύ διάστημα, μπορεί αυτό να έχει την ίδια επιτυχία σε βάθος χρόνου;
Άγνοια – Υποκρισία – Δογματισμός - Αδράνεια και Φόβος του πολιτικού κόστους, που αποτελούν τα συνήθη χαρακτηριστικά του πολιτικού συστήματος και τη γενεσιουργό αιτία της δυσλειτουργίας, των ελαττωμάτων και των ανεπαρκών υποδομών της Δημόσιας Διοίκησης, δεν σημαίνει ότι εξαφανίστηκαν ως διά μαγείας. Ούτε το εθνικό μας χαρακτηριστικό της χαλάρωσης ή της κούρασης μετά την υπέρβαση, ιδιαίτερα σε συνθήκες παρατεταμένων κρίσεων.
Μπορεί να αποτελεί ελαφρυντικό, αλλά όχι δικαιολογία, ούτε βέβαια και να προκαλεί εφησυχασμό το γεγονός ότι και στις περισσότερες, αν όχι σε όλες, τις προοδευμένες και πιο οργανωμένες χώρες, η αντιμετώπιση της υγειονομικής τουλάχιστον κρίσης, ήταν λιγότερο αποτελεσματική απ’ ό,τι στη χώρα μας.
Τί κάνουμε λοιπόν από εδώ και πέρα; Ιδιαίτερα τώρα, που το υγειονομικό κομμάτι της φετινής πολλαπλής κρίσης αναζωπυρώνεται;
Παρά το σημαντικό (περί το 15%, αλλά όχι μεγαλύτερο από τον υπόλοιπο κόσμο) ποσοστό των «αντισυστημικών», ανορθολογιστών και επιρρεπών στη συνομωσιολογία συμπολιτών μας, η πλειοψηφία της ελληνικής κοινωνίας φαίνεται να έχει αποκτήσει σε σημαντικό βαθμό καλή σχέση με αυτό που αποκαλούμε «ατομική ευθύνη». Φαίνεται ότι είναι σε γενικές γραμμές ανοιχτή πια απέναντι στο ουσιαστικό νόημα των απαραίτητων μεταρρυθμίσεων, για μια πιο αξιοπρεπή και παραγωγή ζωή. Φτάνει φυσικά να βλέπει προοπτική στο εισόδημά της και φροντίδα από την πολιτεία!
Ο Τζέιμς Καρβάιλ, επικεφαλής της επιτυχημένης προεκλογικής καμπάνιας του Μπιλ Κλίντον, που έγινε γνωστός για το σύνθημά του «It’s the economy, stupid» («Είναι η οικονομία, ηλίθιε»), εκτός από αυτή τη διάσημη φράση, είχε κρεμασμένο στο γραφείο του ένα πινακάκι και με άλλες δύο φράσεις: «Don’t forget healthcare» («Μην ξεχνάς την υγειονομική περίθαλψη») και «Change vs more of the same» («Αλλαγή αντί για μία από τα ίδια»). Αυτές οι τρεις φράσεις, μάλλον μιλούν από μόνες τους και εξηγούν πολλά πράγματα. Όποιος τις ξεχνά είναι καταδικασμένος στη διαιώνιση των «ταμπού» και των «στερεοτύπων»!
Επειδή όμως ζούμε πια σε έναν κόσμο στον οποίο δεν υπάρχουν οι παλαιές σταθερές και που οι εξελίξεις τρέχουν με μεγάλη ταχύτητα, αυτό σημαίνει ότι οι κρίσεις και οι ασύμμετρες απειλές θα αυξάνονται και αυτές με ταχείς ρυθμούς.
Ασύμμετρες και υβριδικές απειλές από τον «ανήσυχο» και αναθεωρητή γείτονα, τρομοκρατία, μαζικές μεταναστευτικές ροές, κυβερνο -απειλές, διεθνικά οργανωμένο έγκλημα (τόσο από μπλε όσο και από λευκά κολάρα), χρηματοπιστωτικές κρίσεις, κλιματική αλλαγή και η πρόσφατη υγειονομική βόμβα…αποτελούν καθημερινότητα πλέον !
Απαιτείται συνεπώς η ριζική ανατροπή του μέχρι σήμερα στερεότυπου διαχείρισης κρίσεων και η υιοθέτηση ενός νέου τετράπτυχου της αποτελεσματικής διαχείρισης πολυεπίπεδων κρίσεων:
Πρώτον, κουλτούρα έγκαιρης διάγνωσης κρίσεων.
Δεύτερον, ένα κράτος προετοιμασμένο, εκπαιδευμένο και εφοδιασμένο με τα απαραίτητα.
Τρίτον, θεσμικές αλλαγές και μεταρρυθμίσεις που θα κάνουν τα δύο παραπάνω υπαρκτά και εφικτά.
Τέταρτον (και το πιο δύσκολο ίσως), διακομματική υποστήριξη στα μείζονα τουλάχιστον!
*Αντιπρόεδρος του ΣΕΛΠΕ, Επικ. Καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Νεάπολις Κύπρου και Οργανωσιακός Coach και Συγγραφέας/ συγγραφείς του βιβλίου «Το Παγωμένο Μέλλον. Εθνικές Συναρτήσεις και Ασυναρτησίες»
