του Κώστα Χριστίδη*
Στο εξαιρετικού ενδιαφέροντος βιβλίο του ‘’Έτσι Τελειώνει η Δημοκρατία;’’ ο Ντέιβιντ Ράνσιμαν σημειώνει ότι υπνοβασία και σχοινοβασία χαρακτηρίζουν τη σύγχρονη δημοκρατία. ‘’Καθ’ οδόν προς το κραχ του 2008 οι εκλεγμένοι πολιτικοί και οι κεντρικοί τραπεζίτες μας έδειχναν να έχουν αποκοιμηθεί στο τιμόνι. Επιτράπηκε να αυξηθούν οι κίνδυνοι που διέτρεχε το σύστημα γιατί κανένας δεν σκεφτόταν αρκετά διεξοδικά τη γενική εικόνα’’. Μετά το κραχ η συμπεριφορά των επιφορτισμένων με τη διαχείριση του συστήματος τείνει προς τη σχοινοβασία. Πολλοί υπεύθυνοι οικονομολόγοι και δημοσιολόγοι θεωρούν ότι το πρόγραμμα της ποσοτικής χαλάρωσης και του φθηνού χρήματος που έχει δρομολογηθεί στις Ηνωμένες Πολιτείες και σε άλλες χώρες, μεγάλες ή μικρές, είναι πολύ επισφαλές και κανένας δεν γνωρίζει τις ενδεχόμενες μακροπρόθεσμες συνέπειές του. Οι υπεύθυνοι για την εφαρμογή του πολιτικοί και τραπεζίτες γνωρίζουν ότι το εγχείρημα είναι παρακινδυνευμένο και βαδίζουν με το βλέμμα καρφωμένο μπροστά, από φόβο να κοιτάξουν κάτω.
Υπνοβατούντες πολιτικοί ανέκαθεν υπήρχαν και υπάρχουν εν αφθονία στην ωραία μας Ελλάδα. Για πολλά χρόνια, δεκαετίες ολόκληρες, με μεταβαλλόμενη ένταση, πολιτικοί, τραπεζίτες, ακαδημαϊκοί, δημοσιογράφοι και άλλοι με υπεύθυνες θέσεις και δημόσιο λόγο, με τις πράξεις και τις παραλείψεις τους, ακολουθούσαν αταλάντευτη πορεία υπνοβάτη, η οποία νομοτελειακά οδήγησε στην κρίση, δηλαδή, στην ουσιαστική (αν και όχι ονομαστική) πτώχευση του 2010. Ατυχώς, πάρα πολλοί, οι οποίοι μάλιστα, κάποια στιγμή, έφθασαν να αποτελούν επιβεβαιωμένη πλειοψηφία, σύμφωνα με τα αποτελέσματα των εκλογών του Ιανουαρίου και του Σεπτεμβρίου του 2015, συνέχισαν και συνεχίζουν την υπνωτική πορεία τους. Το πιο κλασικό παράδειγμα αποτελεί το ΚΚΕ : για όλα τα δεινά που πλήττουν την χώρα ή και ολόκληρο τον πλανήτη, από τους οικονομικούς κύκλους μέχρι τον κορωνοϊό, κατηγορεί με απελπιστική μονοτονία το ΝΑΤΟ, τις ΗΠΑ και το ‘’μεγάλο κεφάλαιο’’. Δεν παραδειγματίζεται από τους συναδέλφους τους του Κομμουνιστικού Κόμματος της Κίνας, οι οποίοι εισήγαγαν στην οικονομία τους, με διαρκώς αυξανόμενες δόσεις, τον καπιταλισμό των αγορών προς όφελος εκατοντάδων εκατομμυρίων Κινέζων. Αλλά παρ’ ημίν και ο ΣΥΡΙΖΑ, παρά τις δήθεν προσπάθειες για σοσιαλδημοκρατικό αναπροσανατολισμό, κατηγορεί με επαναληπτικότητα υπνοβάτη την κυβέρνηση ότι ‘’στερείται σχεδίου’’ (ενώ το συριζαϊκό σχέδιο προφανώς συνίσταται στο ‘’προσλάβετε τους πάντες’’, ‘’δώστε όλα τα λεφτά τώρα’’), ότι δεν πραγματοποιεί ‘’αυτοκριτική’’ (ενώ το κόμμα αυτό δεν έχει ακόμη προβεί σε κάποιον αναστοχασμό ή αυτοκριτική για τις αλλεπάλληλες εκλογικές ήττες του 2019), ότι η κυβέρνηση είναι ‘’ακροδεξιά και ακραία νεοφιλελεύθερη’’, κ.ο.κ. Ανάλογη υπνωτική συμπεριφορά ακολουθείται και από άλλες ομάδες της ελληνικής κοινωνίας, συνδικαλιστές, κρατικοδίαιτους επιχειρηματίες, εκπαιδευτικούς, ιεράρχες, υπερπατριώτες, ηθοποιούς, ορισμένους δικηγόρους, δικαστικούς και απόστρατους, ‘’αναρχοαυτόνομους’’ κλπ. Όλοι αυτοί, χωρίς συναίσθηση των συνεπειών αλλά με επιμονή και πείσμα στις ενέργειές τους, ακολουθούν την τακτική του ‘’άρπαξε ό,τι μπορείς’’ και πιέζουν προς μία πλειοδοσία παροχών, ανάβοντας έτσι μικρές ή μεγάλες φωτιές στη λειτουργία της δημοκρατίας και της κοινωνίας μας. Δεν ξέρω πόσο παρηγορητική εν προκειμένω είναι η φράση του Αλέξις ντε Τοκβίλ ότι ‘’στις δημοκρατίες ανάβουν πιο πολλές φωτιές (από ότι σε άλλα πολιτεύματα), αλλά και πιο πολλές σβήνονται’’.
Εν πάση περιπτώσει, μέσα σε συνθήκες πολλαπλών και ταυτοχρόνως εκτυλισσόμενων κρίσεων, που προέρχονται από εξωγενείς κατά βάση παράγοντες, όπως η πανδημία του κορωνοϊού με τις εντεύθεν βαρύτατες οικονομικές επιπτώσεις καθώς και η νεοσουλτανική συμπεριφορά του τούρκου ηγέτη Ερντογάν, ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης και η κυβέρνησή του υποχρεούνται να επιδοθούν σε ασκήσεις σχοινοβασίας, ισορροπώντας πάνω σε ένα τεντωμένο σχοινί. Η σχοινοβασία, μπορεί ενίοτε να είναι και δημιουργική πράξη. Από τις δύο προαναφερθείσες κρίσεις μπορεί να προκύψει μία επιθυμητή, μονιμότερη ενίσχυση του συστήματος υγείας και μία αναβάθμιση των ενόπλων δυνάμεων της χώρας. Δεν είναι δυνατόν, πάντως, να εκτείνεται χωρίς χρονικούς περιορισμούς ώστε να αποτελεί μία σταθερή παράμετρο της οικονομικής και κοινωνικής ζωής της χώρας. Ο διάσημος σχοινοβάτης Φιλίπ Πετί είχε κατορθώσει το καλοκαίρι του 1974 να διανύσει την απόσταση μεταξύ των δίδυμων πύργων του Παγκόσμιου Κέντρου Εμπορίου σε ύψος τετρακοσίων μέτρων επί οκτώ φορές ! Η κυβέρνηση Μητσοτάκη είναι αναγκασμένη εκ των συνθηκών να επιδίδεται στο παράτολμο εγχείρημα ταυτόχρονης εξισορρόπησης των συνεπειών της πανδημίας, της οικονομικής κρίσης και της αναταραχής στις ελληνοτουρκικές σχέσεις. Είναι ευχής έργο να μην χρειασθεί να παρατείνει την σχοινοβασία αυτή επί μακρόν και να προχωρήσει απερίσπαστη, με όλη την ενεργητικότητά της, στην υλοποίηση του μεταρρυθμιστικού της έργου. Άλλο, πραγματικό δίχτυ ασφαλείας δεν υπάρχει!
*Νομικός– Οικονομολόγος
