του Γιώργου Παγουλάτου*
Κάθε τόσο, η Ευρώπη έχει την ευκαιρία να εναποθέτει νέες ελπίδες και προσδοκίες σε ένα πρόσωπο που εμφανίζεται με όλη τη δυναμική της υπόσχεσης να προσδώσει αυτή τη συμβολική ώθηση που τόσο ελλείπει σε ένα εγχείρημα διαρκούς διαπραγμάτευσης, αναζήτησης πολύπλευρων συμβιβασμών και παραγωγής πολυμερών απογοητεύσεων, που είναι η ευρωπαϊκή διακυβέρνηση. Η ανάθεση της ιταλικής πρωθυπουργίας στον Μάριο Ντράγκι δίνει στην Ευρώπη (κι όχι μόνο στην Ιταλία) την ευκαιρία μιας νέας «μεσσιανικής» στιγμής.
Το ευρωπαϊκό ’21 έως τώρα δεν πάει πολύ καλά. Η πρόεδρος της Επιτροπής επικρίνεται για καθυστερήσεις στη διανομή των εμβολίων. Μικρότερες και μεσαίες οικονομίες βέβαια, όπως η Ελλάδα, οφείλουν πολλά στην Ε.Ε. που εξασφάλισε το μερίδιό τους. Ομως ο χρόνος της Ε.Ε. είναι ιστορικός, τεκτονικός, όχι εκτελεστικός, ξέρει από συμβάσεις και ευρείες συναινέσεις, λιγότερο από «statecraft» και διαχείριση επειγουσών κρίσεων. Τα αντανακλαστικά της είναι θεσμικά, αμυντικά, εστιασμένα στη διασφάλιση της εσωτερικής ενότητας. Δεκαετίες ανηλεούς βρετανικής κριτικής έχουν υποχρεώσει την ευρωπαϊκή γραφειοκρατία να διαπραγματεύεται και το τελευταίο ευρώ, προστατεύοντας τα νώτα της. Ανεπαρκές, όταν διακυβεύονται δημόσια υγεία και ανθρώπινες ζωές, και πρέπει να πάρεις μεγάλα ρίσκα…
Ο Ντράγκι μπορεί να αλλάξει το «παιχνίδι»
Η εξωτερική πολιτική της Ε.Ε. επίσης δεν είχε τη λαμπρότερη εβδομάδα της, βουλιάζοντας στη χιονισμένη Μόσχα. Εδώ εκτυλίχθηκε η απόλυτη ευρωπαϊκή υποκρισία: οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις ποτέ δεν επέτρεψαν στην Ε.Ε. να αναπτύξει μια πραγματικά κοινή εξωτερική πολιτική, καθεμία για άλλους λόγους. Οι κεντροανατολικές χώρες με τον αντιρωσικό αταβισμό τους, η Γερμανία με τον μερκαντιλισμό της, οι μεσογειακές χώρες καθεμία με τις δικές της ηγεμονικές βλέψεις, ιστορικές έριδες και επενδεδυμένα συμφέροντα. Σε αυτή τη διακυβερνητική πολυδιάσπαση, οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις, που υποκριτικά ολοφύρονται για την απουσία κοινής εξωτερικής πολιτικής, παραπέμπουν στον παιδοκτόνο που ζητάει την επιείκεια των ενόρκων γιατί έχασε το παιδί του.
H Ευρώπη μπορεί ακόμα να αναζητήσει πηγές ισχύος εκεί όπου πραγματικά υπερέχει. Στο πυκνό πλέγμα πολυμερών εμπορικών αλληλεξαρτήσεων, που παράγουν λογικές αμοιβαία επωφελών οικονομικών συναλλαγών, που αποδυναμώνουν την επιλογή των πολεμικών συγκρούσεων. Στην υποστήριξη της πολυμερούς συνεργασίας, στην εγγενή αντιπάθεια προς την πόλωση και τις ψυχροπολεμικές διαιρέσεις που κυοφορούν θερμοπολεμικές συρράξεις. Στην επιμονή και υπεροχή του ευρωπαϊκού μοντέλου, τη σύνθεση αυτή φιλελεύθερου κράτους δικαίου, πλανητικής ευθύνης, υπεράσπισης του διεθνούς συστήματος και κοινωνικής οικονομίας της αγοράς. Που, με όλες τις ανεπάρκειές του, αντιστάθηκε ωστόσο στη βαρβαρότητα του τραμπισμού.
Μπορεί, τέλος, να αντλήσει αισιοδοξία από εμβληματικές προσωπικότητες που υπερασπίστηκαν την Ευρώπη απέναντι στις δυνάμεις της παραλυτικής αδράνειας και του κατακερματισμού. Αυτή ήταν η συμβολή του Μακρόν, που με τη μεταρρυθμιστική του ορμή και ρητορική ανανέωσε το κουρασμένο ευρωπαϊκό εγχείρημα. Παρόμοιες είναι σήμερα οι προσδοκίες από τον Μάριο Ντράγκι.
Ο Σούπερ Μάριο και οι άθλοι του Ηρακλή
Μια Ιταλία ιδρυτικό μέλος της Ε.Ε., δεύτερη βιομηχανική δύναμη μετά τη Γερμανία. Η οικονομία με τη μεγαλύτερη καθίζηση τα τελευταία 20 χρόνια, στη χειρότερη κρίση της μετά τον Πόλεμο. Μια χώρα που θα λάβει περίπου 200 από τα 750 δισ. του Ταμείου Ανάκαμψης. Η χώρα με τον εντονότερο ευρωσκεπτικισμό, την οποία η Ε.Ε. δεν πρέπει να χάσει. Ως επικεφαλής της ΕΚΤ, ο Ντράγκι διέσωσε την Ευρωζώνη από την κρίση χρέους και τραπεζών, και μπορεί να εμπνεύσει εμπιστοσύνη ενόψει της επόμενης κρίσης χρέους της Ε.Ε.
Τον ευνοεί το πλεονέκτημα αξιοπιστίας, όταν οι προτεινόμενες από τη Γερμανία μεταρρυθμίσεις αξιολογούνται από την Κομισιόν ως ανεπαρκέστατες. Αντλώντας από ένα αξιόπιστο πρόγραμμα μεταρρυθμίσεων στην Ιταλία, μπορεί ο Ντράγκι να πείσει την Ε.Ε. να προχωρήσει στις δικές της μεταρρυθμίσεις. Να παρατείνει τη δημοσιονομική τόνωση καθυστερώντας την επιστροφή στη λιτότητα. Εκείνος άλλωστε πρόσφατα διαχώριζε «κακό» και «καλό» δημόσιο χρέος: το δεύτερο χρηματοδοτεί (πράσινες και ψηφιακές) παραγωγικές επενδύσεις, δαπάνες που θα μπορούσαν να εξαιρούνται από τον υπολογισμό του ελλείμματος. Μια καλή απορρόφηση των πόρων από την Ιταλία μπορεί να εξουδετερώσει αντιστάσεις, διευκολύνοντας τη μονιμοποίηση του Ταμείου Ανάκαμψης με κοινή έκδοση χρέους ως εργαλείο αντιμετώπισης μελλοντικών κρίσεων.
Μια νέα «μεσσιανική» στιγμή λοιπόν, υψηλών προσδοκιών στους ώμους του Ντράγκι. Οι μεσσιανικές προσδοκίες είναι φτιαγμένες για να απογοητεύονται. Το προσδοκώμενο άλμα συνήθως αποδεικνύεται κάτι λιγότερο. Στο μεταξύ όμως ανανεώνεται η πίστη στο ενοποιητικό εγχείρημα. Στο μεταξύ, προχωράει η Ευρώπη.
*καθηγητής στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών, επισκέπτης καθηγητής στο Κολέγιο της Ευρώπης, γενικός διευθυντής του ΕΛΙΑΜΕΠ
**πρώτη δημοσίευση: www.kathimerini.gr
