του Ηλία Καραβόλια
Ο άνθρωπος της πανδημικής εποχής είναι ο άνθρωπος της ανηδονικής λειτουργίας. Είναι το υποκείμενο μιας διαχρονικής νάρκης από το σύμπαν των θεαματικών ερεθισμάτων αλλά και μιας αναβλητικότητας στις επιλογές.Είναι αυτός που κλικάρει και πληκτρολογεί την επιθυμία του διαρκώς. Και το κάνει πλέον μέσα σε ένα μεταπειθαρχικό πλαίσιο κυβερνοχωρικής πανοπτικής εξουσίας.
Στην ουσία είμαστε ο έλεγχος μας και γι αυτό δεν αντλούμε ελευθερία στον ελεύθερο χρόνο μας. Ο Burrows μιλούσε για τους «ελεγχοεξαρτημένους» και ο Fisher για αυτούς που βρίσκονται σε «ανηδονική ατονία, σε απαλή νάρκωση και απολαυστική λήθη » που παρέχουν τα gadgets.
Τα υποκείμενα σήμερα, ειδικά οι νέοι, δεν μπορούν να απολαύσουν επειδή δεν μπορούν να συγκεντρωθούν. Και δεν μπορούν να συγκεντρωθούν επειδη παραείναι καλωδιωμένοι, έχουν δια-μεληθεί μέσα στα δίκτυα. Η λιβιδινική οικονομία της σεξουαλικότητας έχει παραχωρήσει την θέση της στην σημειωτική οικονομία της απόσπασης προσοχής. Σώμα, νούς και συναισθήματα, διαμοιράζονται, κατακερματίζονται και προσαρμόζονται στην υπερέκθεση σε ερεθίσματα: αυτό είναι το βασικό θεμέλιο της οικονομίας της προσοχής που δομείται πίσω απο την αλγοριθμική εκδοχή της διαχείρισης προσωπικών δεδομένων από τα ψηφιακά μας αποτυπώματα.
Αυτό που τελικά συμβαίνει απο αυτό τον κατακερματισμό είναι ότι ένας ηδονισμός της έλλειψης κυριαρχεί πάνω στον ανηδονισμό της συνεχούς πρόσβασης: το υποκείμενο μπαινοβγαίνει απο τις δικτυακές ροές και ψευδαισθητικά φυσικοποιεί την ατέρμονη αναζήτησή του απροσδιόριστου. Είναι σαν να ψάχνει με το δάχτυλο το σημείο συναισθηματικής ισορροπίας του. Στην πραγματικότητα περιφέρει την επιθυμία του, την μετατρέπει σε διαθυμική απόλαυση, αυτοαναφέρεται ως προς τα συναισθήματα του μέσα στις σημειωτικές αλυσίδες.
Έτσι συγκροτείται ένα σκηνικό δια-παθητικότητας που ενσωματώνει εντός του τις αδιάκοπες ροές πληροφορίας και επικοινωνίας με τις οποίες το άτομο μεταλλάσσεται σε διαρκώς μετρήσιμη μονάδα βίοπληροφοριακού κεφαλαίου. Αυτή η μετάλλαξη συνεπάγεται μια στρέβλωση στην επιθυμητική οικονομία του ψυχισμού: η απόλαυση έχει απωθηθεί επειδή δεν προσδιορίζεται, δεν «διευκρινίζεται» στα δίκτυα, και η επιθυμία μετακυλίεται ως ατέρμονη οφειλή. Η υπερσυνδεσιμότητα και η συνεχής πρόσβαση συγκροτούν μια φαντασιακή δομή στην οποία το υποκείμενο αντανακλά -αυτό το ίδιο -την οικονομική και κοινωνική πραγματικότητα : πρόκειται για φαινόμενο που ερμηνεύεται με όρους α-χρονικότητας και αυτό-αντίληψης σε χωροχρονικό επίπεδο: «είμαι αυτό που προσλαμβάνω ότι είμαι κάθε στιγμή, σε κάθε χώρο».
Η απόλαυση διατάσσεται ασυνείδητα να «κυκλοφορεί» κάπου μέσα στις εικονικές σχέσεις, αλλά στην πραγματικότητα φθάνει τελικά να αναζητείται εντός του αναστοχαστικού εαυτού. Στην ουσία η ανθρωπότητα βιώνει την μεγαλύτερη στην ιστορία της απο-συσχέτιση εν μέσω της μεγαλύτερης συσχέτισης και δικτύωσης των υποκειμένων της. Το καπιταλιστικό σύστημα έδωσε μέσω του internet την χωρική διέξοδο στο κεφάλαιο και αυτό εισήλθε στην κοινωνική δικτύωση ως συντελεστής παραγωγής σχέσεων.
Το καθεστώς ομαλής υποκειμενοποίησης και κοινωνικοποίησης θα είναι πάντα υπό διαρκή αμφισβήτηση αφού θα αφορά σταδιακά όλο και περισσότερο τις προσλαμβάνουσες διαδικτυακές παραστάσεις του υποκειμένου και όχι αυτές του πραγματικού κόσμου. Εδώ ακριβώς, σε αυτό το στρεβλωτικό πεδίο υποκειμενοποίησης, είναι που συγκροτείται ο homo anhedonicus και μπαινοβγαίνει από τις απεδαφικοποιημένες ροές ως «εικονικός ανθρωπότυπος»...
