του Ραφαήλ Μωυσή*
Ποιος είναι ο εφευρέτης του κομπιούτερ; Άνοιξε τυχαία η συζήτηση σε μια συνάντηση φίλων την εποχή που το είδος επιτρέπονταν – αλλά κανένας δεν απάντησε. Το ίδιο συνέβη στο ερώτημα για το κινητό τηλέφωνο, για την ταμπλέτα ή για το GPS που όλα παίζουν κυρίαρχο ρόλο στην καθημερινότητά μας. Αντίθετα, όλοι συμφώνησαν ότι τον ηλεκτρικό λαμπτήρα τον ανακάλυψε ο Edison, το τηλέφωνο ο Bell, την ηλεκτρική σκούπα ο Hoover και ότι σχέση με Το ηλεκτρικό ψυγείο είχε ο λόρδος Kelvin.
Για να σπάσει η αμηχανία αλλάξαμε το αντικείμενο. Η πολυμαθής παρέα μας κατονόμασε ως δημιουργό της Microsoft τον Bill Gates, της Apple τον Steve Jobs, της Amazon τον Jeff Bezos, της Tesla τον Elon Musk και του Facebook τον Mark Zuckerberg. Για να πάμε όμως λίγο πιο παλιά: Ποιος ίδρυσε στην Αμερική την General Motors, την General Electric, τη Mobil Oil ή τη Citybank και ποιος στην Ευρώπη τη Nestle, την Unilever, τη Shell ή την Volkswagen; Όλες είχαν κάποιον ιδρυτή αλλά χρειάστηκε να ανοίξουμε το Google (με ιδρυτές τους Larry Page και Sergei Brin) για να θυμηθούμε τα ονόματά τους.
Ανακεφαλαίωση: Για τις εφευρέσεις θυμόμαστε το όνομα των παλιών αλλά όχι των καινούργιων. Για τις μεγάλες επιχειρήσεις συμβαίνει το αντίθετο: Δεν θυμόμαστε το όνομα του ιδρυτή των παλαιών αλλά είμαστε όλοι ενήμεροι για τους σύγχρονους.
Η εξήγηση της διαπίστωσης φάνηκε ωραίο θέμα για κουβέντα και η συζήτηση προς στιγμή πήρε φιλοσοφικές διαστάσεις. Η κοινωνιολόγος φίλη διερωτήθηκε αν η διαφοροποίηση οφείλεται στην αλλαγή αξιών της κοινωνίας λόγω παγκοσμιοποίησης. Ο κάπως αριστερός φίλος επισήμανε ότι το αποτέλεσμα μιας εφεύρεσης είναι κάτι που προσθέτει στην ποιότητα ζωής των λαών ενώ με την ίδρυση μιας από τις παραπάνω επιχειρήσεις ελάχιστοι άνθρωποι έγιναν δισεκατομμυριούχοι ενώ πολλοί άλλοι έβγαλαν απλώς ένα μεροκάματο.
Γρήγορα ευτυχώς κάποιος μας προσγείωσε: Θυμόμαστε τους παλιούς Edison, Bell, Hoover και Kelvin επειδή τα ονόματά τους κρατιούνται ζωντανά από εταιρείες που φέρουν το όνομά τους. Θυμόμαστε τον Bill Gates και τους λοιπούς επειδή είναι σύγχρονο μας, όπως πασίγνωστα για τους παππούδες μας ήταν τα ονόματα των ιδρυτών μεγάλων επιχειρήσεων της εποχής τους, όπως των William Durant, J.P. Morgan, Vanderbilt, Rockefeller και άλλων στην Αμερική και στην Ευρώπη των Rothschild, Nestle, Lever Brothers και βέβαια του ουσιαστικού ιδρυτή της Volkswagen Adolf Hitler.
Δεν δόθηκε εξίσου απλή εξήγηση για την αδυναμία μας να κατονομάσουμε τον εφευρέτη του Κομπιούτερ ή του κινητού τηλεφώνου. Βρήκαμε ψάχνοντας στην ταμπλέτα μας αναφορές σε «πατέρες», αλλά η σημείωση αναφέρονταν μόνο σε κάποιο επιμέρους στοιχείο που αργότερα, σε συνδυασμό με άλλες ανακαλύψεις, κατέληξε στην επινόηση του ολοκληρωμένου εργαλείου. Όνομα εφευρέτη «α λα Edison» δεν βρήκαμε πουθενά γιατί τέτοιο επώνυμο πρόσωπο δεν υπάρχει. Είναι τόσο πολλά τα εργαστήρια ερευνών, τόσες πολλές οι πατέντες και τόσο αναπτυγμένες οι επικοινωνίες μεταξύ των επιστημόνων, ώστε τα Τεχνολογικά δημιουργήματα είναι αποτέλεσμα ομαδικής δουλειάς και συνδυασμού διάφορων επιμέρους ανακαλύψεων.
Χωρίσαμε με ομοφωνία: Οι σημερινοί εφευρέτες είναι κρυμμένοι ανάμεσα στα γρανάζια πολλών μηχανισμών ή κάτω από τους πάγκους πολυάριθμων εργαστηρίων, δεν παύουν όμως να πλουτίζουν τη ζωή μας.
*επίτιμος πρόεδρος του ΙΟΒΕ
