του Ηλία Καραβόλια
Με τα μνημόνια επί μια δεκαετία έμοιαζε σαν να ζούσαμε για να διαβάσουμε ψυχαναγκαστικά στα ξένα ειδησεογραφικά πρακτορεία ότι θα χρεοκοπούσαμε. Το ξέραμε, το κρύβαμε στα υπόγεια του νου, αλλά όταν ήλθε από τους έξω κάναμε σαν να ήταν σοκαριστικό νέο.
Η Ελλάδα πριν την πανδημία ήταν ο χώρος όπου συγκρούστηκε ο παλιός με τον νέο κόσμο της συμβολικής ανταλλαγής: η πειθαρχία και ο ισοσκελισμός εσόδων/ εξόδων αντικατέστησε βίαια την υπερχείλιση των επιθυμιών, την υπερέκθεση στην δαπάνη με δόσεις, με πληρωμές που υποθηκεύουν το μέλλον. Στην ουσία συμπιεστήκαμε στα ασφυκτικά όρια μιας εντελώς νέας αντίληψης για το χρήμα, το χρέος, την κατανάλωση, την αποταμίευση.
Μετά από δεκαετίες «ψιθύρων» κάποτε πληροφορηθήκαμε για το ανεξέλεγκτο Χρέος. Αποδεχθήκαμε ότι θεριεύει και μας απειλεί αλλά αμφιβάλλω αν είδαμε ότι μια μεγάλη «συμβολική ανταλλαγή» συνέβη στα πρώτα χρόνια των Μνημονίων: το πέρασμα από τον αφηρημένο Νόμο των Αγορών στον συγκεκριμένο Νόμο της Οικονομίας (υποθήκη μόχθου/ εργασίας/ αξιοπρέπειας).
Ο συμβολικός Νόμος των Μνημονίων έφερε μέσα του την Θυσία : τα μέτρα των πολλών δις ευρώ ως αντίτιμο για την αποφυγή του Θανάτου, δηλαδή την χρεοκοπία.
Αυτό που συνέβαινε στην χώρα μας δεν ισχύει πια: κάθε είδους ατομική υπερχρέωση στην ουσία σήμαινε την αυτόματη υπερχρέωση του «μεγάλου λογαριασμού»: του Κράτους (σημ: στην πραγματικότητα πρόκειται για τον αρχέγονο λογαριασμό του πρωταρχικού Χρέους, της πρωταρχικής Ενοχής). Σήμερα που το Κράτος έγινε καθολικός πιστωτής των λογαριασμών μας, έσχατο καταφύγιο σωτηρίας, αδυνατούμε να δούμε πίσω ώστε να αξιολογήσουμε τι συνέβη.
Αλλά ας τολμήσουμε να δούμε αυτό που έρχεται. Όλο αυτό το σκηνικό της πανδημίας με την μερική παύση προσφοράς- ζήτησης, σχετίζεται παγκοσμίως με την ερμηνευτική του Χρέους που θεριεύει ως «δορυφόρος θανάτου», όπως έλεγε ο Baudrillard.
Όπως καταλαβαίνει κανείς οι έννοιες δεν άλλαξαν. Πρέπει απλά να διαβάσουμε την εποχή. Η νέα καπιταλιστική μηχανική θα ταξινομεί, θα βαθμολογεί και θα αξιολογεί υποκειμενικές και συλλογικές επιθυμίες, μεταφέροντας προσδοκία (και όχι κατ ανάγκην αξία) στα εμπορεύματα και στις υπηρεσίες. Έννοιες οπως rating, ranking, accept, like, follow, κ.α, θα αποτελούν τους σηματοδότες (signals) της καθημερινότητα μας. Η εργασία θα αναδιαρθρωθεί ως έννοια κατ αρχήν εντός μας. Και μετά θα συνδεθεί με τις μεγάλες συστημικές ροές. Ο μικρόκοσμος μας αλλάζει ραγδαία και θα χρεωθεί με το βάρος της προσαρμογής σε χαμηλότερα εισοδήματα και λιγότερες επιθυμίες.
Δεν θα γίνουν κατ’ ανάγκη οι περισσότεροι φτωχότεροι: απλά δεν θα μπορούν πολλοί να πλουτίσουν όπως παλιότερα. Ας έχουμε κατά νου ότι ο καπιταλισμός δεν έχει βελτιωμένες εκδόσεις λόγω υπερανάπτυξης της τεχνολογίας και λόγω εκκαθάρισης κεφαλαίου. Οι ανισότητες πάντα θα παραμονεύουν μαζί με την ατέρμονη οφειλή...
