Φίλων Φίλωνος*
Ήταν πριν από περίπου δύο χρόνια, όταν αναπτύχθηκε εντονότατος διάλογος σε όλη την Ευρώπη με αφορμή την οδηγία 790/2019 της Ε.Ε. για την ενιαία ψηφιακή αγορά. Αντικείμενο του διαλόγου, η πρόνοια της οδηγίας για την καταβολή πνευματικών δικαιωμάτων στους παραγωγούς περιεχομένου και ιδίως στους εκδότες Τύπου από τους κύριους εκμεταλλευτές του, τις μεγάλες πλατφόρμες (Google, Facebook κ.λπ.). Ο διάλογος, στην εξέλιξή του, απέκτησε χαρακτηριστικά πολεμικής. Τα δύο «στρατόπεδα» τάχθηκαν υπέρ και κατά της υιοθέτησης, αντιστοίχως. Στην πλευρά των υποστηρικτών τάχθηκαν, μεταξύ άλλων, οι δημιουργοί και παραγωγοί περιεχομένου και οι υπέρμαχοι του θεσμού της πνευματικής ιδιοκτησίας. Το έτερο στρατόπεδο πρόταξε φορείς και οργανώσεις που υποστηρίζουν την ελεύθερη διακίνηση γνώσης και πληροφορίας και αντιμάχονται την πνευματική ιδιοκτησία εν γένει, με την αμέριστη συμπαράσταση των διαδικτυακών κολοσσών.
Δεν έχει ιδιαίτερη σημασία να παρατεθούν τα εκατέρωθεν επιχειρήματα εκείνης της περιόδου, ούτε ενέργειες που προκάλεσαν μεγάλες πιέσεις στους ευρωβουλευτές που κλήθηκαν να αποφασίσουν, καθώς η πολύ πρόσφατη ιστορία αποδεικνύει σε μεγάλο βαθμό το πραγματικό διακύβευμα.
Ενώ οι χώρες της Ε.Ε., με εξαίρεση τη Γαλλία, βρίσκονται ακόμη στο στάδιο επεξεργασίας των νομοθετημάτων με τα οποία θα ενσωματωθεί η οδηγία στις εθνικές νομοθεσίες, η Αυστραλία προχωρεί σε νομοθέτηση αντίστοιχης υποχρέωσης καταβολής δικαιωμάτων από τις πλατφόρμες στους εκδότες Τύπου. Η αντίδραση από Google και Facebook άμεση, καθώς η Google απειλεί, με δημόσια τοποθέτηση, με κλείσιμο της μηχανής αναζήτησης στην Αυστραλία, ενώ η Facebook προχωράει ένα βήμα παρακάτω, διακόπτοντας την πρόσβαση από την πλατφόρμα της στο σύνολο του ειδησεογραφικού περιεχομένου σε μία νύχτα. Η κίνηση της Facebook ήταν η τέλεια ρίψη του, δημοφιλούς στη χώρα των καγκουρό, μπούμερανγκ, καθώς στην προσπάθεια αιφνιδιασμού, οι αλγόριθμοι διακοπής δεν λειτούργησαν σωστά με αποτέλεσμα να διακοπεί η πρόσβαση και σε ενημερωτικές προς το κοινό ιστοσελίδες δημόσιων οργανισμών και φορέων υγείας, και μάλιστα εν μέσω πανδημίας. Περιέργως, θα μπορούσε να υποθέσει κάποιος, υπέρ της νομοθέτησης τάχθηκε η Microsoft, κίνηση που θα εξεταστεί στη συνέχεια.
Φαινομενικά, το αντικείμενο της διαμάχης είναι οικονομικό. Οι πλατφόρμες θα υποχρεωθούν να καταβάλουν χρήματα για μία, παγιωμένη επί της ουσίας, πρακτική τους, για την οποία ουδέποτε στο παρελθόν κλήθηκαν να πληρώσουν. Θεωρητικά μάλιστα, το όποιο διαφημιστικό έσοδο προκύπτει από την επισκεψιμότητα καταλήγει στους εκδότες, αφού συνδέεται άμεσα με αυτήν. Σε αυτό το σημείο, πρέπει να εξεταστούν δύο ακόμη παράμετροι. Ποιος και με τι ύψους προμήθεια διαχειρίζεται τη διαφημιστική δαπάνη στον παγκόσμιο ιστό και ποιο άλλο όφελος πλην του διαφημιστικού εσόδου προκύπτει από τη διακίνηση όλης αυτής της πληροφορίας μέσω των πλατφορμών;
Από την ανάπτυξη του Διαδικτύου και ειδικότερα τα τελευταία χρόνια, η διαφημιστική δαπάνη έχει μεταφερθεί στις πλατφόρμες, οι οποίες λειτουργούν εν είδει μεσάζοντα. Μέσω αυτών αποκτά ο χρήστης πρόσβαση στο περιεχόμενο, μέσω αυτών διαφημίζεται ο όποιος ενδιαφερόμενος, μέσω αυτών αποκομίζει κάποιο οικονομικό όφελος από τη διαφήμιση ο δημιουργός και ο παραγωγός του περιεχομένου. Κανείς, όμως, δεν γνωρίζει ποιο είναι το σύνολο της διαφημιστικής δαπάνης που διακινείται μέσω των πλατφορμών και ποιο ποσοστό αυτού καταλήγει σε δημιουργούς και παραγωγούς. Αυτή η ραγδαία μετακίνηση της διαφημιστικής δαπάνης από τις εκδοτικές επιχειρήσεις στους διαδικτυακούς κολοσσούς έχει δημιουργήσει ένα «value gap», με αποτέλεσμα εκατοντάδες εκδοτικές επιχειρήσεις παγκοσμίως να αδυνατούν να ανταποκριθούν στα νέα δεδομένα.
Το δεύτερο σημαντικό όφελος από τη διακίνηση των ειδήσεων είναι οι βάσεις δεδομένων εξατομικευμένων προτιμήσεων, συνηθειών, αναζητήσεων των χρηστών του Διαδικτύου και κάθε άλλη πιθανή καταγραφή δεδομένων τους, από τις πλατφόρμες που μονοπωλούν τη διαδικτυακή κίνηση. Το γεγονός αυτό τις ισχυροποιεί σε όλα τα επίπεδα και τις καθιστά πολυεπίπεδα παντοδύναμες. Με δεδομένο πως η κίνηση στο Διαδίκτυο σε συντριπτικό ποσοστό γίνεται μέσω των Google και Facebook, εξηγείται η τοποθέτηση της Microsoft υπέρ της αυστραλιανής νομοθεσίας, όπως προαναφέρθηκε. Το ανακάτεμα της τράπουλας ενδεχομένως να φέρει ανακατατάξεις στην επιλογή της πλατφόρμας περιήγησης στον παγκόσμιο ιστό και συνεπώς περισσότερα δεδομένα χρηστών, σε όσους επωφεληθούν από αυτές τις ανακατατάξεις.
*εξειδικευμένος επαγγελματίας στη διαχείριση δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας, στέλεχος του Οργανισμού Συλλογικής Διαχείρισης Εργων του Λόγου
