του Κώστα Μποτόπουλου*
Φανταστείτε το ελληνικό Συμβούλιο της Επικρατείας να αποφάσιζε ξαφνικά ότι ναι μεν το Σύνταγμά μας κάνει λόγο για δωρεάν παροχή ανώτατης παιδείας, αλλά αυτή δεν περικλείει τους κατοίκους, ας πούμε, της Αθήνας ή μιας περιοχής της. Φανταστείτε επίσης το ιταλικό Συνταγματικό Δικαστήριο να αποφαινόταν ότι ναι μεν ο ιταλικός λαός ψήφισε υπέρ της νομιμοποίησης του διαζυγίου στο δημοψήφισμα του 1974, όμως η ψήφος αυτή δεν ισχύει και το διαζύγιο απαγορεύεται εκ νέου. Ε, αυτά που, δικαίως, δεν μπορείτε να φανταστείτε, τα έκανε πράξη – για την ακρίβεια άρχισε ή ανήγγειλε ότι θα τα κάνει πράξη - το ισχυρότερο δικαστήριο της ισχυρότερης δημοκρατίας του κόσμου, το Ανώτατο Δικαστήριο των Ηνωμένων Πολιτειών.
Τα μεσάνυχτα της προηγούμενης Τρίτης, μετά από συζήτηση λίγων ωρών, σε μυστική συνεδρίαση και με ανυπόγραφη αιτιολογία μιας παραγράφου, το Δικαστήριο αποφάσισε – πρόκειται για το αντίστοιχο της δικής μας «προσωρινής διαταγής» – να επιτρέψει να αρχίσει να εφαρμόζεται νόμος της Πολιτείας του Τέξας, σύμφωνα με τον οποίο απαγορεύεται οποιαδήποτε άμβλωση μετά τις 6 πρώτες εβδομάδες της κύησης και «εξουσιοδοτούνται» όχι οι τοπικές αρχές αλλά οι πολίτες να καταγγέλλουν και να σταματούν όποια γυναίκα παραβαίνει τη συγκεκριμένη απαγόρευση. Την επόμενη μέρα, πάλι κατά τα μεσάνυχτα και ξανά σε μυστική συνεδρίαση, το ίδιο Δικαστήριο έδωσε, με πλειοψηφία 5-4, επίσημη μορφή - αντίστοιχη με τη δική μας «προσωρινή αναστολή» – στην παραπάνω άρνηση μπλοκαρίσματος ενός ξεκάθαρα αντισυνταγματικού νόμου. Η αντισυνταγματικότητα προκύπτει από την ύπαρξη της νομολογίας Roe εναντίον Wade, του ίδιου Δικαστηρίου (1973), σύμφωνα με την οποία το Σύνταγμα των Ηνωμένων Πολιτειών προστατεύει το δικαίωμα κάθε γυναίκας στην άμβλωση «χωρίς υπερβολικούς κυβερνητικούς περιορισμούς» εντός των 24 πρώτων εβδομάδων της κύησης (διάστημα κατά το οποίο η επιστήμη θεωρεί ότι το έμβρυο «αποκτά ζωή» – «reaches viability»). Και ναι μεν μια απόφαση του Ανώτατου Δικαστηρίου επιδέχεται ανατροπής με μεταγενέστερη απόφαση, αλλά δεν είναι νομικά και δημοκρατικά νοητός ο παραμερισμός ενός συνταγματικού δικαιώματος σε μία μόνο Πολιτεία, Χωρίς δικαστική κρίση επί της ουσίας (η Roe εναντίον Wade δεν ακυρώθηκε, ο δρόμος όμως στρώθηκε) και με πρακτικό αποτέλεσμα, ξαφνικά, το 90% των αμβλώσεων σε μια περιοχή των ΗΠΑ να καθίστανται εκτός νόμου (στις 6 πρώτες εβδομάδες της κύησης οι περισσότερες γυναίκες δεν γνωρίζουν καν ότι έχουν μείνει έγκυοι).
Πράττοντας έτσι, το Δικαστήριο δεν ενεργεί ως κριτής της νομιμότητας, εφόσον αναιρεί τον εαυτό του και το Σύνταγμα, αλλά προαναγγέλλει μια μείζονα πολιτική μεταστροφή, η οποία πιθανότατα δεν θα περιοριστεί στο δικαίωμα της άμβλωσης. Τη δυνατότητα αυτή του την παρέχουν οι ανέλεγκτες αρμοδιότητές του, ο τρόπος διορισμού των μελών του, που έχει οδηγήσει σε προϊούσα κομματικοποίηση ενός, θεωρητικά, δικαστικού οργάνου, καθώς και η συγκυρία, που έδωσε τη δυνατότητα στον χειρότερο και αντιδραστικότερο πρόεδρο στην ιστορία των Ηνωμένων Πολιτειών να διορίσει 3 δικαστές και να συγκροτήσει έτσι, για πολλά χρόνια, μια ακροδεξιά και αντιφιλελεύθερη πλειοψηφία.
Το αποτύπωμα Τραμπ εξηγεί αλλά δεν δικαιολογεί τη στάση ενός Δικαστηρίου που αρνείται τη νομιμότητα και προωθεί μια συγκεκριμένη πολιτική ατζέντα περικοπής δικαιωμάτων και ελευθεριών. Προς τιμήν του ο πρόεδρος του Δικαστηρίου Ρόμπερτς (επιλογή του Μπους υιού), και σε αυτήν και σε προηγούμενες περιπτώσεις, επέλεξε την πλευρά της νομιμότητας και συντάχθηκε με τους δημοκρατικούς δικαστές. Η συμμαχία της νομιμότητας, όμως, προορίζεται να μένει μειοψηφική, αφού οι 3 ακροδεξιές επιλογές Τραμπ μπορούν να είναι βέβαιες για στήριξη από τους τους δύο συντηρητικότερους δικαστές στην ιστορία του Δικαστηρίου (Τόμας και Αλίτο). Αυτά συμβαίνουν όταν η πολιτική καπελώνει το δίκαιο και όταν οι λαοί αποδέχονται οικειοθελώς να τους κυβερνούν και να τους δικάζουν πρόσωπα που ενσαρκώνουν την αντίθεση στη δημοκρατία. Δυστυχώς το φαινόμενο δεν περιορίζεται στις ΗΠΑ: επίμονα και επίπονα μάς το θυμίζουν η διακυβέρνηση Ορμπαν αλλά και η προσπάθεια του γερμανικού συνταγματικού δικαστηρίου να υπερκεράσει τη νομιμότητα της Ευρωπαϊκής Ένωσης και του δικαστηρίου της.
*συνταγματολόγος
