του Χρίστου Αλεξόπουλου
Η κλιματική κρίση και οι επιπτώσεις της στην προοπτική του χρόνου δείχνουν, ότι η συνοχή των κοινωνιών και ιδιαιτέρως των ευρωπαϊκών, θα απειληθεί σε δύσκολα διαχειρίσιμο επίπεδο σε δημοκρατικές συνθήκες, αν δεν συνειδητοποιηθεί ο κίνδυνος τόσο από το πολιτικό σύστημα όσο και από την κοινωνία πολιτών ως εκφραστή του κοινωνικού συμφέροντος και δεν υπάρξει «αλλαγή πλεύσης».
Η ακολουθούμενη πορεία από τις κοινωνίες με την καθοριστική συμβολή του πολιτικού συστήματος οδηγεί σε διαρκώς μειούμενη διαγενεακή ευθύνη απέναντι στους νέους, ενώ παράλληλα ενισχύει την διεύρυνση των ανισορροπιών μεταξύ των ανεπτυγμένων πλούσιων χωρών του Βορρά και των φτωχών οικονομικά αλλά με υψηλό δυναμικό σε φυσικούς πόρους χωρών του Νότου.
Αυτά τα δυο ζωτικής σημασίας προβλήματα δημιουργούν τις προϋποθέσεις για την διαμόρφωση συγκρουσιακού κλίματος μεταξύ των νέων και των μεγαλύτερης ηλικίας γενεών, που διαχειρίζονται την κυβερνητική εξουσία και την πολιτική στα κόμματα, ενώ ταυτοχρόνως οδηγεί εκατομμύρια ανθρώπους από τις φτωχές χώρες στην αναζήτηση ελπίδας στην προσφυγιά, η οποία συνεχώς θα διευρύνεται.
Είναι επίσης εμφανές, ότι το πολιτικό σύστημα, αν και ήδη αναγκάζεται να διαχειρίζεται της επιπτώσεις της κλιματικής κρίσης, αδυνατεί να ισορροπήσει με βιώσιμο τρόπο την δυναμική, που αναπτύσσεται στα διάφορα κοινωνικά συστήματα.
Πολύ χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι το δίλημμα της προτεραιότητας, που πρέπει να δοθεί από το πολιτικό σύστημα σε συνθήκες κλιματικής κρίσης, είτε στην κάλυψη των αναγκών των μηχανισμών της αγοράς είτε στην αποφασιστική στήριξη της προστασίας του κλίματος με την άμεση και χωρίς καθυστερήσεις οικοδόμηση άλλων μορφών παραγωγής καθαρής ενέργειας (Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας) και άλλες περιοριστικές παρεμβάσεις στην οικονομική δραστηριότητα, ακόμη και αν αυτό σημαίνει μεγάλη μείωση του κέρδους μέχρι να εκλείψουν τα γενεσιουργά αίτια της κλιματικής κρίσης.
Οι ευθύνες για την αποφυγή του μεγαλύτερου κόστους, που συνεπάγεται η μη άμεση και ολοκληρωμένη αποκατάσταση βιώσιμων συνθηκών, πρέπει να αναληφθούν τόσο από το πολιτικό σύστημα όσο και από τους πολίτες, ακόμη και αν αυτό θα δρομολογήσει ριζικές αλλαγές στο μοντέλο κοινωνικής οργάνωσης και στον τρόπο ζωής τους. Ειδάλλως οι επιπτώσεις θα είναι πολύ πιο οδυνηρές για την ανθρωπότητα.
Σύμφωνα με την έρευνα «Intergenerational Inequities in exposure to climate extremes», η οποία πραγματοποιήθηκε από επιστήμονες από πολλές χώρες (38 επιστήμονες συνολικά, Win Thiery, Stefan Lange και άλλοι 36) και δημοσιεύεται στο περιοδικό Science (26.9.2021), ένα παιδί, που γεννιέται τώρα, θα βιώσει πολύ περισσότερα ακραία καιρικά φαινόμενα λόγω της κλιματικής αλλαγής από ένα κάτοικο της γης, που γεννήθηκε το 1960. Σύμφωνα με την έρευνα θα ζήσει διπλάσιο αριθμό πυρκαγιών σε δάση, τρεις φορές περισσότερες πλημμύρες και απώλειες αγροτικών προϊόντων και επτά φορές περισσότερους καύσωνες. Ο βαθμός διακινδύνευσης της νέας γενιάς αυξάνεται απειλητικά.
Ιδιαιτέρως θα πληγούν η Εγγύς Ανατολή και η Βόρεια Αφρική. Και η Ευρώπη όμως θα αντιμετωπίσει περισσότερα ακραία καιρικά φαινόμενα. Η ανοδική πορεία του βαθμού διακινδύνευσης είναι ήδη ορατή (π.χ. καταστροφικές πλημμύρες στην Γερμανία με πολλά θύματα, καύσωνες και πυρκαγιές σε δάση στην Ελλάδα το 2021) . Μια πολύ μικρή «ανάσα» δίνει η πιθανότητα να συγκρατηθεί η θερμοκρασιακή άνοδος έως 1,5 βαθμούς Κελσίου. Σε αυτή την περίπτωση τα ακραία καιρικά φαινόμενα θα είναι 24% λιγότερα από αυτά, που προβλέπει η έρευνα.
Αυτές οι προγνώσεις ουσιαστικά θέτουν «επί τάπητος» την ζωτικής σημασίας ανάγκη για «αλλαγή πλεύσης» των κοινωνιών. Σε αντίθετη περίπτωση θα αντιμετωπίσουν επικίνδυνες αναταράξεις, οι οποίες θα απειλήσουν την συνοχή τους.
Η νέα γενιά ήδη αντιδρά (π.χ. Fridays for Future, Extinction Rebellion και άλλες Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις με πλανητική δικτύωση) και εάν δεν συνειδητοποιηθεί εγκαίρως από το πολιτικό σύστημα η ανάγκη άμεσης αντιμετώπισης των γενεσιουργών αιτίων της κλιματικής κρίσης, τα οποία σχετίζονται με το μοντέλο κοινωνικής οργάνωσης αλλά και το αξιακό σύστημα, που το διαπερνά, τότε οι νέοι θα αντιδράσουν αποσταθεροποιητικά.
Τα ποιοτικά χαρακτηριστικά της ζωής τους υποβαθμίζονται, ενώ παράλληλα σε βάθος χρόνου θα απειληθεί με κατάρρευση η βιωσιμότητα της ανθρώπινης οντότητας και της βιοποικιλότητας. Με αυτά τα δεδομένα η διαπίστωση της ακτιβίστριας Greta Thunberg, ότι οι πολιτικές ηγεσίες λένε μόνο «μπλα, μπλα, μπλα» θα αποκτήσει ριζοσπαστικό προσανατολισμό.
Εάν συνυπολογισθούν και οι επιπτώσεις των ακραίων καιρικών φαινομένων στις φτωχές χώρες του Νότου, οι οποίες ήδη απειλούν την ζωή εκατομμυρίων ανθρώπων (με τις ξηρασίες, τις πλημμύρες, την μείωση των αποθεμάτων νερού και της αγροτικής παραγωγής κ.λ.π.), τότε δημιουργείται ένα εκρηκτικό μίγμα, το οποίο δεν θα εξαντλήσει τα όρια του στις περισσότερο απειλούμενες περιοχές, αλλά θα συμπαρασύρει στην αστάθεια και στις κοινωνικές αναταράξεις και τις πλούσιες χώρες του Βορρά.
Οι μαζικές μετακινήσεις πληθυσμών θα ενταθούν και οι ανισορροπίες θα πολλαπλασιασθούν. Σε συνδυασμό δε και με την ριζοσπαστικοποίηση των νέων στις χώρες υποδοχής των προσφύγων θα αποσταθεροποιηθεί η κοινωνική συνοχή και θα συρρικνωθεί η ευημερία, ενώ θα αυξηθούν οι κοινωνικές ανισότητες.
Η κατάσταση είναι πλέον οριακή ως προς τον διαθέσιμο χρόνο για την «αλλαγή πλεύσης» σε πολλούς τομείς της κοινωνικής δραστηριοποίησης, στους οποίους δημιουργούνται δυσεπίλυτα προβλήματα. Το επικοινωνιακό πολιτικό «μπλα, μπλα, μπλα» δεν ανοίγει την απαραίτητη προοπτική υπέρβασης της κλιματικής κρίσης και των ανισορροπιών, που συρρικνώνουν την συνοχή των κοινωνιών.
Οι αναγκαίες αλλαγές για την επίτευξη βιώσιμης ευημερίας έχουν υψηλό κόστος, το οποίο όμως πρέπει να «πληρώσουν» τα κοινωνικά συστήματα. Ειδάλλως οι επιπτώσεις στην δυναμική της εξέλιξης δεν θα είναι διαχειρίσιμες, όσο προχωρά η παγκόσμια κοινότητα προς το μέλλον, οπότε το κόστος θα είναι πολύ υψηλότερο.
*πρώτη δημοσίευση: www.metarithmisi.gr
