του Αθανάσιου Χ. Παπανδρόπουλου
Από τότε που ο άνθρωπος άρχισε να κοινωνικοποιείται και να εγκαταλείπει τη νομαδική ζωή, ουκ έστιν αριθμός σωτήρων της ανθρωπότητας και συστημάτων που «σώζουν» ανθρώπους. Στην αντίπερα όχθη, εντυπωσιακός είναι και ο αριθμός ανθρώπων, που θανατώθηκαν ακριβώς επειδή ήθελαν την πρόοδο του ανθρώπου. Κλασική η περίπτωση του Σωκράτη, του φιλοσόφου που η χαρακτηριστική αμφιβολία του και η ακούραστη προσπάθειά του να εμπλέξει τους Αθηναίους στο διάλογο, μας λέει πολλά για την ουσία της ανθρώπινης κατανόησης. Σπάνια, ως φαίνεται, αυτή η τελευταία είναι ανοικτή σε ριζοσπαστικά και μη ερωτήματα, τα οποία για να απαντηθούν απαιτούν ικανότητα στην τέχνη της επιχειρηματολογίας.
Οι άνθρωποι γενικά προτιμούν τις εύκολες αν όχι οριστικές αλήθειες, τις οποίες κάποιοι στη διάρκεια του 19ου αιώνα, ανήγαγαν και σε επιστημονική πραγματικότητα. Μέσα σ’ αυτό το διαμορφωτικό αιώνες τώρα περιβάλλον, η ψηφιακή εποχή οριοθετεί μεταξύ άλλων και τις νέες συνθήκες της «σωτηριολογίας», της προόδου και της ύπαρξης του ανθρώπου. Ιδιαίτερα δε στον αναπτυγμένο κόσμο, αυτόν που από 38 χρόνια προσδόκιμο ζωής το 1900 σήμερα οδεύει προς τα 100 χρόνια, γεγονός που ίσως ενοχλεί τους διάφορους «σωτήρες» και λοιπούς «προφήτες» λιμών και καταποντισμών. Εσχάτως λοιπόν, έρχονται ορμητικά στο προσκήνιο νέα φαινόμενα «προόδου», ένα από τα οποία είναι ο «νεολουδιτισμός».
Κατά τον ομότιμο καθηγητή Νεοτεκτονικής και Παλαιοσεισμολογίας του ΣΘΕ-ΑΠΑ κ. Σπύρο Παυλίδη, που είναι επίσης πρόεδρος της Ελληνικής Γεωλογικής Εταιρείας: «Στη χώρα μας αλλά και διεθνώς στις τελευταίες δεκαετίες βιώνουμε μια ιδιότυπη οικολογική «ευαισθησία» από μεγάλες κοινωνικές ομάδες για διάφορα σοβαρά περιβαλλοντικά θέματα (ΧΥΤΑ, εξόρυξη μεταλλευμάτων, εκμετάλλευση γεωθερμικών πεδίων, υδρογονάνθρακες-λιγνίτες παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας, ακόμη και αντιδράσεις για ανεμογεννήτριες κ.α.), που σχεδόν πάντα ξεπέρνα την απλή ευαισθησία και παίρνει “πολεμικές” διαστάσεις, οι οποίες θα μπορούσαν να παραλληλιστούν με το κίνημα των Λουδιτών ή στρατό των “Εκδικητών” (Redressers) του 19ου αιώνα, ως νεολουδιτικό κίνημα σήμερα».
Η Αγγλία ως γνωστό υπήρξε η κλασική χώρα της καπιταλιστικής ανάπτυξης στο 18° και 19° αιώνα. Η βιομηχανική ανάπτυξη στο αρχικό πρωτο-καπιταλιστικό στάδιό της πέρασε από διαφορές φάσεις διαμόρφωσης και προκάλεσε πολλές μορφές αντιδράσεων. Μια από τις πλέον ακραίες ήταν το περίφημο κίνημα των Λουδιτών (Luddites), που ξεκίνησε με μια «υστερική επίθεση» στα 1779 σε ένα χωριό του Λέισεστερσάιρ όταν κάποιος Νεντ Λουντ μπήκε σ’ ένα εργοστάσιο και κατέστρεψε δυο μηχανές πλεκτών, χαρακτηρίζοντας τες ως εχθρικές για τα συμφέροντα των εργαζομένων.
Οι καταστροφές μηχανών προσέλαβαν μεγάλες διαστάσεις, ιδιαίτερα κατά την περίοδο 1811-12 με τις πολιτικές διακηρύξεις του τύπου: «Δεν θα καταθέσουμε ποτέ τα όπλα (μέχρις ότου) η Βουλή υιοθετήσει νόμο για να απομακρυνθούν όλες οι μηχανές, οι οποίες είναι επιζήμιες για τις λαϊκές τάξεις και να ανακαλέσει τον νόμο για τον απαγχονισμό εκείνων οι οποίοι σπάζουν τις μηχανές. Δεν θα υποβάλλουμε αιτήματα, αυτό δεν αρκεί – αλλά κηρύσσουμε τον πόλεμο!».
Και όντως πόλεμος υπήρξε, στο πλαίσιο του οποίου, ο Κάρολος Μαρξ επεσήμανε τη διάκριση μεταξύ μηχανών από την οικονομική τους χρησιμοποίηση τονίζοντας ότι οι επιθέσεις δεν έπρεπε να στρέφονταν ενάντια στα ίδια τα υλικά μέσα παραγωγής, αλλά ενάντια στην κοινωνική μορφή της εκμετάλλευσής τους και τάχθηκε ουσιαστικά εναντίον του λουδιτισμού. Κατ’ αναλογία, συνεπώς, κάθε σοβαρός μαρξιστής και κάθε σώφρων άνθρωπος θα τασσόταν σήμερα ξεκάθαρα ενάντια στο νεολουδιτισμό.
Ιδιαίτερα δε σε μια κρίσιμη φάση επαναπροσδιορισμού του παγκόσμιου καταμερισμού της εργασίας, στον οποίον εισέρχονται όλο και περισσότεροι ισχυροί παίκτες. Με αυτούς τους τελευταίους να έχουν κάθε λόγο στον αναπτυγμένο κόσμο να υπάρχουν κινήματα τύπου «λουδιτών» με σημαία τους το περιβάλλον, τη φύση και την προστασία τους. Υπό αυτή την έννοια, την ώρα που πολύς λόγος γίνεται εσχάτως για την κλιματική αλλαγή, η ανάπτυξη της αποκαλούμενης «Βαθιάς Οικολογίας» (Deep Ecology) είναι ένα φαινόμενο που χρήζει προσοχής. Η Βαθιά Οικολογία ουσιαστικά πρόκειται για μια ολιστική προσέγγιση των παγκόσμιων προβλημάτων, η οποία περιλαμβάνει στοιχεία φιλοσοφικά, συναισθηματικά, μυστικιστικά, πολιτικά, αλλά και τρόπους καθημερινής δράσης, συχνά ακραίους και βίαιους. Η Βαθιά Οικολογία, σε αντίθεση με τον δυτικό ανθρωποκεντρισμό, αναδεικνύει ως κεντρική ιδέα ότι, όλα τα έμβια όντα έχουν τη δική τους αξία, που πρέπει να αντιμετωπίζονται ισότιμα. Χαρακτηρίστηκε από θεωρητικούς οικολόγους ως «βαθιά ανοησία» ή «Οικοφασισμός» και η σκέψη και πρακτική της επικίνδυνη.
Ας έχουν γνώσιν λοιπόν οι φύλακες γιατί ο ολοκληρωτισμός έχει πολλά πρόσωπα και σε ιδεολογικό επίπεδο, με κύριο όπλο του την ασυναρτησία και το φόβο, είναι εφευρετικός, απλοϊκός και ως εκ τούτου επικίνδυνος.
*πρώτη δημοσίευση: www.ot.gr
