Προς μια νέα προσέγγιση της διοίκησης της επιχείρησης

του Κωνσταντίνου Ζοπουνίδη*

Τα τελευταία χρόνια τίθεται όλο και περισσότερο το θέμα στο τί χρησιμεύει μια επιχείρηση. Να απαντάει στις ανάγκες των καταναλωτών; Να δημιουργεί κέρδη; Στους προβληματισμούς της κοινωνίας;

Στο θέμα αυτό έχουμε αναπτύξει τα τελευταία τρία χρόνια αρκετή αρθρογραφία.

1. Κ. Ζοπουνίδης, 100 λέξεις για την επιχείρηση, Ναυτεμπορική, Δευτέρα 06 Μαίου 2019.
2. Κ. Ζοπουνίδης, η ενηλικίωση της επιχείρησης, Ναυτεμπορική, Δευτέρα 28 Δεκεμβρίου 2020.
3. Κ. Ζοπουνίδης, επιχείρηση και μάνατζμεντ, Εκδόσεις Κλειδάριθμος 2020.
4. Κ. Ζοπουνίδης, ηθική στις επιχειρήσεις, Ναυτεμπορική, Δευτέρα 06 Σεπτεμβρίου 2021.

Οι εκδόσεις Croquant μόλις δημοσίευσαν ένα βιβλίο σε επιμέλεια των Daniel Bachet και Benoit Borrits, το οποίο αναφέρεται στις εργασίες ενός σεμιναρίου με θέμα την υπέρβαση του κλασικού στόχου μιας επιχείρησης που είναι το κέρδος (καπιταλιστική επιχείρηση). Αναπτύχθηκαν θέματα όπως το νομικό καθεστώς της επιχείρησης, η δύναμη των εργαζομένων μέσα στην επιχείρηση, η κοινωνικοποίηση της πίστωσης, η λογιστική (βλ. D. Bachet, B. Borrits, depasser l’entreprise capitaliste, Ed. Du Croquant, 16/09/2021, 217 σελίδες).
Το βιβλίο αυτό συγκεντρώνει τις συνεισφορές οικονομολόγων και κοινωνιολόγων συμπληρωμένες με ανταλλαγές απόψεων με τους συμμετέχοντες στο σεμινάριο.

Λογιστική προσέγγιση και κοινωνικοοικονομική πραγματικότητα

Οι συγγραφείς αναφέρουν ότι η χρηματοοικονομική λογιστική αποτελεί σήμερα την καρδιά του κοινωνικοοικονομικού μας συστήματος. Έτσι, στη λογιστική αναδιπλώνονται οι θεμελιώδεις κοινωνικές σχέσεις του καπιταλισμού (μισθολογική σχέση, νομισματική σχέση, σχέσεις ιδιοκτησίας, κ.λπ).

Από τη δεκαετία του 1980, ένας επικίνδυνος νόμος έχει θεσπιστεί από τα κράτη σε ολόκληρο τον πλανήτη. Τα πρότυπα IFRS (International Financial Reporting Standard) έχουν γίνει το διεθνές σημείο αναφοράς για μεγάλες επιχειρήσεις στις οποίες επιβάλλουν ένα μοντέλο διοίκησης που ονομάζεται «εύλογη αξία». Αυτά τα πρότυπα οδηγούν τους CEO αυτών των επιχειρήσεων να ικανοποιούν κατά προτεραιότητα τα βραχυπρόθεσμα συμφέροντα των μετόχων. Μια εταιρεία λαμβάνεται ως περιουσιακό στοιχείο που αποτιμάται στην πιθανή αξία πώλησής του σε μια αγορά. Τα κέρδη καθορίζονται με βάση ένα απαιτούμενο ποσοστό απόδοσης περίπου 10% έως 15%, μερικές φορές περισσότερο, γεγονός που συμβάλλει στο να τεθεί σε κίνδυνο η κοινή μας ζωή στον πλανήτη εν όψει του πεπερασμένου της. Με άλλα λόγια, τα κράτη θεσπίζουν σκόπιμα και ανεύθυνα μια πραγματική παγκόσμια οικονομική συγκρότηση που βασίζεται σε αυτά τα λογιστικά πρότυπα, τα οποία δεν έχουν τίποτα φυσικό. Στο εγχειρίδιο αυτό προτείνονται οι λογαριασμοί της προστιθέμενης αξίας και της άμεσης προστιθέμενης αξίας καθώς και η προσέγγιση CARE (Comprehensive Accounting in Respect of Ecology), λογιστική προσαρμοσμένη στην ανανέωση του περιβάλλοντος. Αυτά είναι τα καταλληλότερα εργαλεία διαχείρισης για να υπάρξει η επιχείρηση ως παραγωγική δομή, σκοπός της οποίας είναι πρώτα από όλα η παραγωγή και η πώληση αγαθών ή/και υπηρεσιών. Η αποστολή τους είναι επίσης να αποτρέψουν τη ζημιά στις περιβαλλοντικές λειτουργίες που είναι απαραίτητες για την επιβίωση της βιόσφαιρας και να αποτρέψουν τις παράπλευρες ζημιές της οικονομικής ανάπτυξης στους ανθρώπους: κοινωνικό-ψυχολογικοί κίνδυνοι, ατυχήματα, κόστος περιβαλλοντικής ανασφάλειας, κ.λπ. (βλ. Κ. Ζοπουνίδης, Μ. Εσκαντάρ, Αιμ. Γαλαριώτης, πράσινη λογιστική και κλιματική πρόκληση, Πολυτεχνείο Κρήτης, 21/11/2021). Σε αυτή τη νέα λογιστική, η εργασία γίνεται πηγή αξίας και ανάπτυξης και όχι κόστος ή βάρος που πρέπει να μειώνεται συνεχώς.

Το κοινωνικό συμφέρον είναι τότε αυτό όλων των συστατικών μερών της επιχείρησης, τα οποία είναι όλα εξίσου θεμιτά μεταξύ τους να ενεργούν και να συμμετέχουν στη δημιουργία και τη λήψη αποφάσεων. Αυτή η εκπροσώπηση του κοινωνικού συμφέροντος θέτει υπό αμφισβήτηση το δικαίωμα που απορρέει από την ιδιοκτησία, η οποία συνήθως δίνει όλες τις εξουσίες στους μοναδικούς κατόχους κεφαλαίου και στους αντιπροσώπους τους, τους μάνατζερ των επιχειρήσεων (βλ. Κ. Ζοπουνίδης, από τον καπιταλισμό των μετόχων στον αυταρχικό καπιταλισμό, Ναυτεμπορική, Κυριακή 27 Ιουνίου 2021).

*Ακαδημαϊκός ,Βασιλική Ακαδημία Οικονομικών & Χρηματοοικονομικών, Βασιλική Ευρωπαϊκή Ακαδημία των Διδακτόρων, Επίτιμος Δρ. ΑΠΘ, Πολυτεχνείο Κρήτης & Audencia Business School, France