του Lucas Bretschger*
Πριν από την πανδημία COVID 19, η παγκόσμια οικονομία αναπτύχθηκε με ετήσιο ρυθμό περίπου 3%. Αφού ξεπεραστεί η υγειονομική κρίση, η ανάπτυξη προβλέπεται να είναι ίδια ή και υψηλότερη. Καθώς πολλές χώρες εξακολουθούν να εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από τα ορυκτά καύσιμα, αυτό δε θεωρείται καλό νέο για την υπερθέρμανση του πλανήτη. Δεν είναι καν καλό νέο για την οικονομική ανάπτυξη, γιατί η κλιματική αλλαγή έχει αρνητικό αντίκτυπο στην οικονομική ανάπτυξη. Η αιτία είναι ότι η υπερθέρμανση επηρεάζει όχι μόνο την τρέχουσα παραγωγή, αλλά και το απόθεμα κεφαλαίου και τις υποδομές, γεγονός που μειώνει τη συσσώρευση κεφαλαίου και την οικονομική ανάπτυξη. Κατά συνέπεια, ο περιορισμός της κλιματικής αλλαγής θεωρείται καλός για την οικονομική ανάπτυξη επειδή μπορεί να μειώσει την υποβάθμιση κεφαλαίακού εξοπλισμού που σχετίζεται με το κλίμα.
Ο περιορισμός της κλιματικής αλλαγής στους διεθνώς συμφωνημένους στόχους θερμοκρασίας θα απαιτήσει σημαντικές μειώσεις στις εκπομπές άνθρακα και σταδιακή κατάργησή του έως τα μέσα του αιώνα. Δυστυχώς, οι χώρες έχουν ένα κίνητρο να βασίζονται η μία στις προσπάθειες της άλλης, γεγονός που έχει οδηγήσει σε ελάχιστη συλλογική προσπάθεια μέχρι σήμερα. Υπάρχει επίσης μια ευρέως διαδεδομένη πεποίθηση ότι η δράση για το κλίμα είναι πολύ δαπανηρή. Σαφώς, η απαλλαγή από τις εκπομπές άνθρακα επιβάλλει σημαντικό κόστος σε εταιρείες, κλάδους και περιοχές που αντλούν το εισόδημά τους από την προμήθεια ορυκτών καυσίμων ή την παραγωγή αγαθών από ορυκτά καύσιμα. Ωστόσο, οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και οι νέες τεχνολογίες ανοίγουν το δρόμο για νέες επιχειρηματικές ευκαιρίες και πρωτοβουλίες καθαρής ανάπτυξης που θα ωφελήσουν άλλους τομείς της οικονομίας.
Μια συνολική οικονομική αξιολόγηση της κλιματικής αλλαγής, των πολιτικών και της ανάπτυξης πρέπει να περιλαμβάνει πολλές διαφορετικές επιπτώσεις με τον κατάλληλο τρόπο. Η οικονομική έρευνα επιβεβαίωσε ότι η αυστηρή πολιτική για το κλίμα παρέχει περισσότερα οφέλη παρά κόστος για την παγκόσμια κοινωνία. Εκτός από τις άμεσες κλιματικές βλάβες, η τοπική ατμοσφαιρική ρύπανση είναι ένας σημαντικός παράγοντας, επειδή συνδέεται στενά με την καύση ορυκτών καυσίμων. Οι βελτιώσεις στην ποιότητα του αέρα οδηγούν σε σημαντική μείωση της θνησιμότητας και της νοσηρότητας. Μια άλλη σημαντική πτυχή της αξιολόγησης πολιτικής είναι η επίδραση του κινδύνου και της αβεβαιότητας. Η κλιματική αλλαγή πλήττει την οικονομία με τη μορφή σοκ, για παράδειγμα με καύσωνες, τυφώνες, κατολισθήσεις ή ξηρασίες. Μια ορθολογική οικονομική συμπεριφορά υποδηλώνει πως πρέπει να είμαστε προσεκτικοί και να εξασφαλιζόμαστε έναντι αυτών των κινδύνων. Δεδομένου του τεράστιου μεγέθους των κλιματικών ζημιών, η ασφάλιση δεν μπορεί να παρέχεται από την ελεύθερη αγορά, αλλά έρχεται με τη μορφή αυστηρής κλιματικής πολιτικής.
Η μετάβαση προς την πλήρη απαλλαγή από τις εκπομπές άνθρακα θα επηρεάσει βαθιά ολόκληρη την παγκόσμια οικονομία. Η τεχνολογική ανάπτυξη θα βοηθήσει σημαντικά. Η πρόοδος της ενεργειακής τεχνολογίας είναι ήδη εξαιρετικά γρήγορη. Μπορεί κάποιος να ισχυριστεί ότι ζούμε σε μια επανάσταση, η οποία συχνά δεν αναγνωρίζεται. Το κόστος των βασικών τεχνολογιών έχει μειωθεί δραματικά: μόνο από το 2010 κατά περισσότερο από 80% για τα φωτοβολταϊκά, κατά περισσότερο από 45% για τον άνεμο (στην ξηρά) και κατά ένα απίστευτο 90% για τις μπαταρίες λιθίου. Αυτό που είναι αξιοσημείωτο: Η ανάπτυξη γίνεται συνεχώς αντιληπτή. Γνωρίζουμε ήδη ότι το κόστος θα συνεχίσει να μειώνεται με γρήγορους ρυθμούς. Η δεκαετία του 2020 θα είναι μια από τις πιο ανατρεπτικές δεκαετίες στην ιστορία της ενεργειακής βιομηχανίας.
Όλα αυτά δεν σημαίνουν ότι δεν χρειάζονται πολιτικές, το αντίθετο μάλιστα. Κανένα σημαντικό περιβαλλοντικό πρόβλημα δεν έχει λυθεί χωρίς συγκεκριμένη πολιτική. Στο παρελθόν, η πολιτική έθεσε σε κίνηση την ανάπτυξη και στη συνέχεια την επιτάχυνε. Τα πρώτα ηλεκτρικά αυτοκίνητα κατασκευάστηκαν για να πληρούν τις πολιτικές καθαρού αέρα στην Καλιφόρνια. Η Νορβηγία προώθησε τα ηλεκτρικά αυτοκίνητα μέσω της φορολογικής της πολιτικής. Η ΕΕ, οι ΗΠΑ και η Κίνα επιβεβαίωσαν όλες τις φιλοδοξίες τους για την πολιτική σχετικά με το κλίμα. Γιατί να μην είναι αυτές οι πολιτικές επωφελείς όταν υπάρχουν τόσες πολλές οικονομικές ευκαιρίες; Είναι σοφό να στοιχηματίζουμε ενάντια στις πολιτικές; Είναι έξυπνο να κάνουμε εικασίες για αποτυχία πολιτικής για να υστερούμε τεχνολογικά; Φυσικά και όχι. Οι πολιτικές που στρέφονται προς το μέλλον αναγνωρίζουν τη θετική συμβολή της κλιματικής πολιτικής στην τεχνολογική ανάπτυξη, η οποία είναι ο κινητήριος μοχλός της οικονομικής ανάπτυξης.
*καθηγητής στο ETH Ζυρίχης
**πρώτη δημοσίευση: www.ot.gr
