του Philippe Delorme*
Στις αρχές Απριλίου, μια έκθεση του ΟΗΕ προειδοποίησε ότι αν θέλουμε να αποφύγουμε την περιβαλλοντική καταστροφή, πρέπει να δράσουμε άμεσα.
Ακόμη και σε θετικές οικονομικές συνθήκες, οι επιστήμονες δυσκολεύονται να πείσουν τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής να δράσουν για την κλιματική αλλαγή. Αλλά οι συνθήκες τώρα είναι κάθε άλλο παρά θετικές. Η εκτίναξη του πληθωρισμού, οι μπλοκαρισμένες αλυσίδες εφοδιασμού και οι κλυδωνισμοί στις τιμές της ενέργειας έχουν ενισχύσει τον πολιτικό πειρασμό να καθυστερήσει η ανάληψη δράσης για το κλίμα. Και όλοι αυτοί οι παράγοντες έχουν επιδεινωθεί από την κατάσταση στην Ουκρανία.
Ο πειρασμός αυτός γίνεται ιδιαίτερα αισθητός στην Ευρωπαϊκή Ένωση: Οι ρωσικές εισαγωγές αντιπροσωπεύουν σχεδόν το 25% των ενεργειακών αναγκών της ΕΕ. Δεν είναι λοιπόν περίεργο ότι, καθώς η ΕΕ προσπαθεί να μειώσει την εξάρτησή της από το ρωσικό φυσικό αέριο, αρκετά κράτη μέλη έχουν αρχίσει να στηρίζονται περισσότερο σε πηγές ενέργειας όπως ο άνθρακας για να αντισταθμίσουν τις ελλείψεις που προκύπτουν.
Βραχυπρόθεσμα, τα μέτρα αυτά μπορούν ίσως να γίνουν ανεκτά ως μια μορφή διαχείρισης κρίσεων. Αλλά έρχονται σε πλήρη αντίθεση με τις φιλοδοξίες της Πράσινης Συμφωνίας της ΕΕ για το «καθαρό μηδέν».
REPowerEU: Ένα πλαίσιο για την κλιματική πρόοδο
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δημοσίευσε τον Μάιο το σχέδιό της REPowerEU: μια σειρά πολιτικών που αποσκοπούν στο να τερματιστεί η εξάρτηση της ένωσης από τα ρωσικά ορυκτά καύσιμα, επιταχύνοντας παράλληλα την πράσινη μετάβαση. Αφορά τη διαφοροποίηση των προμηθειών φυσικού αερίου, την αύξηση της χρήσης ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και την εξοικονόμηση περισσότερης ενέργειας.
Από τη σκοπιά της καθαρής ενέργειας, είναι πολλά τα θετικά του REPowerEU. Η προτεραιότητα που δίνεται σε πολιτικές όπως η στρατηγική της ΕΕ για την ηλιακή ενέργεια είναι ιδιαίτερα ενθαρρυντική.
Όσον αφορά όμως την εξοικονόμηση ενέργειας, μπορούν να γίνουν περισσότερα για να δοθούν κίνητρα στους καταναλωτές να υιοθετήσουν ψηφιακές τεχνολογίες που μεγιστοποιούν την ενεργειακή απόδοση, ελαχιστοποιούν τη σπατάλη και διασφαλίζουν ότι αξιοποιούμε στο έπακρο αυτό που παράγουμε.
Πώς θα μπορούσε λοιπόν να μοιάζει μια τέτοια πολιτική προσέγγιση;
Για να βοηθήσουμε τις ρυθμιστικές αρχές να κατανοήσουν ποια συγκεκριμένα πρόσθετα μέτρα μπορούν να υιοθετήσουν για να ενισχύσουν τις προτάσεις REPowerEU, δημοσιεύσαμε ένα σύνολο 10 συστάσεων, που επικεντρώνονται σε τέσσερα βασικά ζητήματα:
1. Η ψηφιοποίηση ως τρόπος ενίσχυσης της ενεργειακής απόδοσης
Όσον αφορά την εξοικονόμηση ενέργειας, τα ταχύτερα κέρδη μπορούν να επιτευχθούν με την αύξηση της χρήσης ψηφιακών εργαλείων ενεργειακής απόδοσης, τόσο στα κτίρια (με τεχνολογίες παρακολούθησης και ελέγχου) όσο και στη βιομηχανία (με συστήματα διαχείρισης ενέργειας).
Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, οι εισαγωγές φυσικού αερίου μπορούν να μειωθούν κατά 2,6% για κάθε επιπλέον 1% εξοικονόμησης ενέργειας. Επομένως, εκτιμούμε ότι, με την υιοθέτηση τεχνολογιών για τη μεγιστοποίηση της αποδοτικότητας της κατανάλωσης, τα κτίρια και η βιομηχανία μπορούν να εξοικονομήσουν ετησίως περίπου 46 και 17 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα (bcm) εισαγωγών φυσικού αερίου αντίστοιχα. Το 2021, η κατανάλωση φυσικού αερίου στην ΕΕ ανήλθε σε 412 δισ. κυβικά μέτρα, εκ των οποίων τα 155 δισ. κυβικά μέτρα προήλθαν από τη Ρωσία. Αυτό σημαίνει ότι μόνο τα κτίρια μπορούν να εξοικονομήσουν το ισοδύναμο του 29,7% των ετήσιων εισαγωγών από τη Ρωσία.
Για να ενθαρρυνθεί η υιοθέτηση τέτοιων εργαλείων, συνιστούμε στις ρυθμιστικές αρχές της ΕΕ να ενσωματώσουν στο σχέδιο REPowerEU έναν συνδυασμό νέων νομικών εντολών - κυρίως με τη μεταρρύθμιση της οδηγίας για την ενεργειακή απόδοση των κτιρίων (EPBD) - και πρόσθετων κινήτρων κόστους, όπως η θέσπιση φορολογικών ελαφρύνσεων για τους έξυπνους μετρητές.
2. Ηλεκτροδότηση: χαμηλότερες εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα και μεγαλύτερη ενεργειακή απόδοση
Η ηλεκτροδότηση της θέρμανσης στα κτίρια και τη βιομηχανία (που επί του παρόντος εξακολουθεί να εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την καύση φυσικού αερίου ή πετρελαίου θέρμανσης) θα είναι εξίσου κρίσιμη.
Η ηλεκτρική ενέργεια είναι μια καθαρότερη μορφή ενέργειας από την καύση πετρελαίου ή φυσικού αερίου και, με τις αντλίες θερμότητας και άλλες τεχνολογίες που είναι ήδη διαθέσιμες, οι έρευνες δείχνουν ότι η ΕΕ μπορεί να αυξήσει τη χρήση ηλεκτρικής ενέργειας για διαδικασίες θέρμανσης από περίπου 7% σε 90% στην περίπτωση των κτιρίων και από 30% σε 78% στην περίπτωση της βιομηχανίας.
Επιπλέον, οι ηλεκτρικές συσκευές είναι πολύ πιο αποδοτικές από τις συσκευές που λειτουργούν με καύσιμα: Η απόδοση ενός ηλεκτροκινητήρα είναι 3 φορές πιο αποδοτική από ό,τι για έναν ηλεκτροκινητήρα που λειτουργεί με φυσικό αέριο. Και, φυσικά, ο εξηλεκτρισμός σημαίνει επίσης μείωση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης που προέρχεται από την καύση ορυκτών καυσίμων.
Και εδώ, οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής της ΕΕ μπορούν να κάνουν περισσότερα για να ενθαρρύνουν τους καταναλωτές και άλλους τελικούς χρήστες να ηλεκτροδοτήσουν τη θέρμανση. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί, για παράδειγμα, με τη μείωση του κόστους που συνδέεται με την εγκατάσταση έξυπνων αντλιών θερμότητας.
3. Αποκέντρωση: ευελιξία, ανθεκτικότητα και ανανεώσιμες πηγές ενέργειας
Συνιστούμε επίσης στις ρυθμιστικές αρχές της ΕΕ να λάβουν προληπτικά μέτρα για την αποκέντρωση του ενεργειακού μας συστήματος. Αυτό μπορεί να γίνει με την παροχή κινήτρων για την υιοθέτηση νέων τεχνολογιών που συνδέονται με τα ηλιακά πάνελ στις στέγες, την ευελιξία από την πλευρά της ζήτησης, τα μικροδίκτυα και την έξυπνη φόρτιση ηλεκτρικών οχημάτων (EV).
Ενώ το σχέδιο REPowerEU διατυπώνει ορισμένες θετικές προτάσεις για τα ζητήματα αυτά, πιστεύουμε ότι θα πρέπει να αποτελούν πολύ μεγαλύτερη προτεραιότητα σε επίπεδο ΕΕ και σε εθνικό επίπεδο. Και πάλι, ένας συνδυασμός νέων κανονιστικών υποχρεώσεων, φορολογικών κινήτρων και απαλλαγών από τον σχεδιασμό μπορεί να ενισχύσει την υιοθέτηση τέτοιων τεχνολογιών από την πλευρά της ζήτησης.
4. «Πρέπει να οικοδομήσουμε καλύτερα από την αρχή»: βελτιστοποίηση της χρήσης ενέργειας
Τέλος, αντί να προσπαθούμε να αντισταθμίσουμε προηγούμενες ανεπάρκειες, πρέπει να οικοδομήσουμε καλύτερα από την αρχή, αξιοποιώντας ψηφιακά εργαλεία για να καθοδηγήσουμε τον σχεδιασμό των νέων κτιρίων για μέγιστη ενεργειακή απόδοση.
Η έρευνά μας δείχνει ότι με την υιοθέτηση κατάλληλων εργαλείων αποδοτικότητας από την αρχή, η ΕΕ μπορεί, έως το 2030, να αυξήσει την εξοικονόμηση ενέργειας κατά 20-30% στα νέα εμπορικά κτίρια και κατά 50% στα νέα κτίρια κατοικιών. Μια φιλόδοξη αναδιατύπωση της οδηγίας EPBD θα είναι θεμελιώδης για τη διαδικασία αυτή.
REPowerEU και ενεργειακή απόδοση: ώρα για δράση
Η κατάσταση στην Ουκρανία και οι κλυδωνισμοί στον ενεργειακό εφοδιασμό υπογραμμίζουν πόσο σημαντικό είναι να επιταχυνθεί η μετάβαση της ΕΕ σε ένα πιο ασφαλές και καθαρότερο ενεργειακό μέλλον.
Αυτό μπορεί να γίνει. Θυμηθείτε μόνο πώς η Ιαπωνία πραγματοποίησε διαρθρωτικό μετασχηματισμό μεγάλης κλίμακας με ταχύτητα. Στη δεκαετία που ακολούθησε την πυρηνική καταστροφή στη Φουκουσίμα, η χώρα μείωσε το μερίδιο της ηλεκτρικής ενέργειας που παράγεται από πυρηνική ενέργεια από το ένα τρίτο το 2011 σε λιγότερο από 4% σήμερα. Η εξοικονόμηση ενέργειας, η βελτίωση της αποδοτικότητας και η αυξημένη χρήση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας αποδείχθηκαν καθοριστικής σημασίας για την επίτευξη αυτής της μετάβασης.
Η Ευρώπη έχει τώρα την ευκαιρία να επιταχύνει τη δική της ενεργειακή μετάβαση, βελτιώνοντας ταυτόχρονα τη μακροπρόθεσμη ανταγωνιστικότητά της και επιφέροντας ένα πιο πράσινο και βιώσιμο μέλλον για τους πολίτες της.
Δεν μπορούμε να περιμένουμε άλλο. Ο χρόνος περνάει.
*Εκτελεστικός Αντιπρόεδρος και Διευθύνων Σύμβουλος, Schneider Electric
**πρώτη δημοσίευση: www.weforum.org
