ΤΟ «ΣΥΝΔΡΟΜΟ ΤΟΥ ΘΕΑΤΗ» ΚΑΙ Ο ΜΙΘΡΙΔΑΤΙΣΜΟΣ

του Αθαν. Χ. Παπανδρόπουλου

Ο φασισμός-ναζισμός και γενικά οι ολοκληρωτικές ιδεολογίες και αντιλήψεις ποτέ δεν είναι ουρανοκατέβατες. Βρίσκονται βαθειά ριζωμένες σε πολλούς ανθρώπους και περιμένουν την μεγάλη ευκαιρία για να εκδηλωθούν –την οποία οι δυνητικοί ολοκληρωτικοί άνθρωποι και χρησιμοποιούν ως άλλοθι. Κάπως έτσι εξετράφησαν στην Ιταλία και την Γερμανία του Μεσοπολέμου οι ορδές των φασιστών και ναζιστών που απετέλεσαν την αιχμή του δόρατος δικτατόρων τύπου Μουσολίνι και Χίτλερ.
Την ίδια εποχή αναπτύχθηκε στη ναζιστική Γερμανία και η θεωρία του «συνδρόμου του θεατή», η οποία περιγράφει την λαϊκή απάθεια απέναντι στους τραμπούκους και την βία τους. Όταν το 1937 ο Γερμανός πάστορας Μάρτιν Νιμέλερ (Martin Niemoller) έγραφε ένα ποίημα όπου περιέγραφε τις συνέπειες της «απάθειάς» του για όσα διαδραματίζονταν στη ναζιστική Γερμανία, αμφιβάλλω αν καταλάβαινε ότι στην ουσία περιέγραφε το «σύνδρομο του θεατή» και την διαχρονικά γενικευμένη απόδοσή του σε όλες τις μορφές του κοινωνικού και πολιτικού βίου.

Ο Μ.Νιμέλερ περιέγραφε βιωματικά τα εξής: «Οι ναζιστές στην Γερμανία πρώτα ήρθαν για τους κομμουνιστές. Και εγώ δεν μίλησα, γιατί δεν ήμουν κομμουνιστής. Μετά ήρθαν για τους Εβραίους και εγώ δεν μίλησα γιατί δεν ήμουν Εβραίος. Μετά ήρθαν για τους συνδικαλιστές και εγώ δεν μίλησα γιατί δεν ήμουν συνδικαλιστής. Μετά ήρθαν για τους καθολικούς, εγώ ήμουν προτεστάντης και γι αυτό δεν μίλησα. Μετά ήρθαν για μένα, αλλά τότε δεν είχε μείνει πια κανείς να μιλήσει για κανέναν».

Αυτά που έγραφε τότε ο Γερμανός πάστορας επιβεβαίωναν, εμμέσως πλην σαφώς, την θεωρία του Βιλφρέντο Παρέτο που έλεγε ότι σε κάθε κοινωνία υπάρχει μία μεγάλη σιωπηρή πλειοψηφία η οποία σπανίως αντιδρά μπροστά στην βία και με την σιωπή της έχει επιτρέψει τους πιο απεχθείς βιασμούς της δημοκρατίας και, κατ’ επέκτασιν, των ατομικών ελευθεριών. Ακόμα χειρότερα, η απάθεια και η σιωπή απέναντι σε αντιδραστικές συμπεριφορές ή στις βιαιότητες για παράδειγμα των ορδών των χούλιγκαν στα γήπεδα, είναι ένας από τους σημαντικότερους τροφοδότες του αυταρχισμού και της εξάπλωσής του σε μία δεδομένη κοινωνία.

Καλόν είναι λοιπόν κάποια φαινόμενα να τα αντιμετωπίζουμε απαλλαγμένοι από το «σύνδρομο του θεατή». Διότι, όσο ανεχόμαστε τους τραμπούκους και τις βιαιότητές τους, κάποια μέρα θα τους βρούμε και στα σπίτια μας.

Και από την άποψη αυτή, στην Ελλάδα της μεταπολίτευσης, πριν από την βία της Χρυσής Αυγής, είχαν προηγηθεί η δολοφονική κτηνωδία της 17 Νοέμβρη και οι τραμπουκισμοί των ιζημάτων της πλατείας Εξαρχείων. Επρόκειτο για φαινόμενα που από κάθε άποψη τροφοδότησαν την νοοτροπία βίας, που σήμερα κάποιοι θέλουν να αναδείξουν σε τρόπο σκέψης. Διότι οι κρετίνοι μόνον υπό συνθήκες γενικού κρετινισμού διαπρέπουν.