του Θανάση Φροντιστή*
Την Παρασκευή 17/3, σε ραδιοφωνική εκπομπή κορυφαίος Υπουργός, τεχνοκράτης, πήρε θέση πάνω στα ερωτήματα που έχει δημιουργήσει η θανατηφόρα σύγκρουση των τρένων στα Τέμπη, δηλ. τι έφταιξε, αλλά πάνω και σε άλλα γενικότερα ζητήματα, που αφορούν τις παθογένειες του κράτους και πρότεινε ευρεία διακομματική συνεννόηση και συναίνεση για την αντιμετώπισή τους.
Συμφωνώ με πολλές από τις απόψεις που εξέφρασε ο κ. υπουργός, οι πιο πολλές από τις οποίες, βέβαια, ανάγονται στην τεχνοκρατική σφαίρα Παρόμοιες είχα εκφράσει και εγώ πριν… 40 περίπου χρόνια σε μια διάλεξη μου το 1986 με τίτλο «Η διάβρωση ενός ανοργάνωτου κράτους. Η Ελληνική εμπειρία», σε μια Ημερίδα με θέμα «Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ ΣΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ» που είχε διοργανώσει το Πανεπιστήμιο ULSTER της Β. Ιρλανδίας, του οποίου τότε ήμουν Επισκέπτης Καθηγητής, σε συνεργασία με το INSTITUTE OF DIRECTORS της Μ. Βρετανίας. Το επίπεδο ης Ημερίδας εκείνης θα μπορούσε να το αξιολογήσει κανείς και από το κύρος των άλλων ομιλητών που ήταν οι: Dr. Garret FitzGerald, π. Πρωθυπουργός της Ιρλανδίας, Lord Prior π. Κυβερνήτης της B. Iρλανδίας και Edmound Israel, Πρόεδρος του Χρηματιστηρίου του Λουξεμβούργου. Aναφέρω το γεγονός αυτό, που είναι άλλωστε γνωστό στον κύκλο των συνεργατών και των φίλων μου, όχι για να δείξω πόσο… σπουδαίος είμαι, αλλά για να τονίσω με έμφαση μάλιστα ότι, όταν εκφράζονται σήμερα για την διαχείριση του κράτους απόψεις ίδιες με εκείνες που εκφράζαμε πριν 40 χρόνια, αυτό σημαίνει, ότι τα προβλήματα που παρουσιάζει το κράτος είναι πέρα από τη σφαίρα της διοικητικής επιστήμης, γιατί αλλιώς θα είχαν λυθεί.
Ο κ. Πρωθυπουργός σε πρόσφατη σχετική του ομιλία μίλησε για το «βαθύ κράτος της γραφειοκρατίας και των συντεχνιών» που εμπόδισε την αντιμετώπιση των παθογενειών. Θα διαφωνήσω με το ορισμό αυτό του «βαθέος κράτους», που δε μπορεί σε καμιά περίπτωση να έχει τις ρίζες του εκεί που τις τοποθετεί. Αυτό είναι όχι το βαθύ, αλλά το ρηχό, το εύκολα αντιμετωπίσιμο ηλίθιο κράτος. Το «βαθύ κράτος», όπως περιγράφεται από όλους τους ειδικούς αναλυτές διεθνώς, αφορά τις αόρατες εκείνες δυνάμεις που λυμαίνονται, που καθοδηγούν, που εκμεταλλεύονται, που κρατούν στα νύχια τους ένα κράτος και δεν επιτρέπουν την, διαφορετικά, εύκολη εξυγίανσή του. Κι αυτό, γιατί στην Ελλάδα, αλλά και αλλού, το κράτος είναι ο μεγαλύτερος αγοραστής προιόντων και υπηρεσιών και αν «αφεθεί» να λειτουργήσει σύμφωνα με τους κανόνες της σύγχρονης διοικητικής, τότε, θα πράξει το «δέον», όπως απαιτούν οι πραγματικές ανάγκες του και ο υγιής ανταγωνισμός. Αυτό όμως δεν συμφέρει αυτές τις αόρατες δυνάμεις των διαπλεκόμενων με την πολιτική συμφερόντων καθώς και τις γνωστές κρατικοδίαιτες επιχειρήσεις. Το …πρόπλασμα του «βαθέος κράτους» και τους συναφείς κινδύνους για τη δημοκρατία, το ανέδειξε πρώτος ο αείμνηστος Πρόεδρος των ΗΠΑ Άικ Αιζενχάουερ από τις αρχές της δεκαετίας του ’50!
Ασφαλώς και συμφωνούμε με τις απόψεις για «στοχοθεσία, σχεδιασμό, αξιολόγηση, έλεγχο, λογοδοσία και αξιοκρατία» στο κράτος. Αλλά, αν πράγματι πιστεύουν μερικοί, ότι αυτά και άλλα παρόμοια είναι τα προβλήματα που κρατούν το κράτος καθηλωμένο και αντιπαραγωγικό, θα μου επιτρέψετε να διαφωνήσω, και να επισημάνω την έλλειψη αναφοράς στον κύριο, τον βασικό παράγοντα που δεν επέτρεψε στο κράτος μας να εξυγιανθεί, να εκσυγχρονιστεί. Κι αυτός είναι η επιμονή της πολιτικής, των Κομμάτων να θεωρούν το κράτος λάφυρο. Είναι οι πελατειακές σχέσεις. Είναι οι αδιαφανείς πολλές φορές διαδικασίες των κρατικών προμηθειών. Είναι οι διορισμοί ανίκανων και άσχετων ατόμων σε θέσεις ευθύνης. Είναι η μόνιμη «ασθένεια» των πολιτικών να θεωρούν το κράτος ιδιοκτησία τους.
Η επιδίωξη λοιπόν μιας διακομματικής συμφωνίας θα είναι πάνω σε τι; Θα είναι πάνω στην εφαρμογή των κανόνων της σύγχρονης διοικητικής στο κράτος; Aυτό θα ήταν ένα κακόγουστο αστείο. Διακομματική συμφωνία για την απαλλαγή του κράτους από τον θανάσιμο εναγκαλισμό της πολιτικής, ναι. Ας δούμε λοιπόν, τι σημαίνει αυτό και ας γίνει δημόσια, εκτενής, ενδελεχής συζήτηση και διάλογος πάνω στις προσεγγίσεις και τους κανόνες που θα εξυγιάνουν και στη συνέχεια θα εκσυγχρονίσουν το κράτος. Κάτι τέτοιο όμως, θα έθετε σε αχρηστία τον «Κομματικό Στρατό» για τον οποίο πρώτος έχει μιλήσει ο έγκριτος δημοσιογράφος Γιάννης Μαρίνος πριν δεκαετίες. Ας αποφασίσουν λοιπόν τα Κόμματα τι θα κάνουν με τους Κομματικούς τους Στρατούς που περιμένουν να… εφορμήσουν στις κρατικές θέσεις και στα ταμεία του κράτους και τότε, να συμφωνηθεί ανάμεσά τους η πορεία, η προσέγγιση, η μέθοδος και οι τεχνικές εκσυγχρονισμού του κράτους. Όλα περιγράφονται και αναλύονται διεξοδικά σε όλα τα εγχειρίδια Σύγχρονης Διοικητικής ή επί το… ελληνικότερο, Μάνατζμεντ. Προσωπικά και ύστερα από 40 χρόνια από τότε που είχα κάνει τη διάλεξη που προανέφερα, δεν τρέφω καμιά ελπίδα ότι οι πολιτικοί επιθυμούν ειλικρινά την εξυγίανση και τον εκσυγχρονισμό του κράτους. Έτσι, δεν θα σταματήσουμε δυστυχώς να θρηνούμε και άλλα θύματα, να είμαστε θεατές της καταλήστευσης του δημόσιου πλούτου και των ταμείων, με συνέπεια να παραμένουμε μια υπανάπτυκτη Βαλκανική χώρα, μια σύγχρονη μπανανία. Tο ότι ανήκουμε στον σκληρό πυρήνα της ΕΕ, θεωρώ, ότι δεν το πιστεύουν ούτε αυτοί που το πρεσβεύουν.
*Δρ Οικον/γος-π.Πανεπ/κός-Συγγραφέας
