του Κωνσταντίνου Ζοπουνίδη*
Η καθημερινή δράση του μάνατζμεντ και η σχέση του με την κουλτούρα εκφράζεται σε τρία επίπεδα.
-Το επίπεδο πρακτικής και συγκεκριμένης λειτουργίας των διαφόρων τμημάτων της επιχείρησης.
-Το επίπεδο των διαρκών διαδικασιών.
Αυτά είναι τα κύρια διαλειτουργικά ζητήματα στα οποία βασίζεται η δράση του μάνατζμεντ, ιδίως η δράση για τη συμπεριφορά και τις αλληλεπιδράσεις με το περιβάλλον.
-Το επίπεδο συγκεκριμένων διαδικασιών.
Αυτά είναι τα κεντρικά ζητήματα μάνατζμεντ με τα οποία η κουλτούρα πιστεύεται ότι έχει μια ισχυρή αλλά και κάπως αμφιλεγόμενη σχέση: η επίδοση και το leadership (βλ. Κ. Ζοπουνίδης, η σχέση της εταιρικής κουλτούρας με την απόδοση και την ηγεσία, Insurance Daily News, 06/11/2023).
Υπάρχουν τμήματα της επιχείρησης όπου η σύνδεση μεταξύ κουλτούρας και των καθημερινών λειτουργιών είναι σαφής και χρήσιμη.
Διαχείριση ανθρωπίνων πόρων
Αυτή η περισσότερο ή λιγότερο σαφής προσέγγιση στηρίζει τα ισχύοντα συστήματα διαχείρισης, τους κώδικες σχέσεων και τους τρόπους αλληλεπίδρασης μεταξύ των ανθρώπων. Στη σχέση μεταξύ διαχείρισης προσωπικού και κουλτούρας, υπάρχει μια γκρίζα ζώνη που συνδέεται με το κοινωνικό κλίμα που πρέπει να διακρίνεται από την κουλτούρα. Με τον όρο κοινωνικό κλίμα εννοούμε τις αντιλήψεις των εργαζομένων για διαφορετικές πτυχές της επιχείρησης. Γενικά, μπορούμε να πούμε ότι το κοινωνικό κλίμα αφορά το τί σκέφτονται και αισθάνονται οι άνθρωποι. Η κουλτούρα εστιάζει περισσότερο στο τί κάνουν οι άνθρωποι, στις αναφορές που παρεμβαίνουν – είτε το έχουν συνείδηση είτε όχι – στον τρόπο που κάνουν τα πράγματα. Αυτή η διαφορά έχει μεθοδολογικές συνέπειες. Η ανάλυση της κουλτούρας εστιάζει σε πρακτικές του μάνατζμεντ, αποφάσεις και συμπεριφορές ενώ οι μέθοδοι ανάλυσης του κοινωνικού κλίματος επικεντρώνονται στις απόψεις των ανθρώπων.
Χρηματοοικονομικός έλεγχος
Σήμερα, ο χρηματοοικονομικός έλεγχος πρέπει να συνδέεται στενά με τον τρόπο οργάνωσης της εργασίας και ανάπτυξης της στρατηγικής. Επιλογές επιβάλλονται που επωφελούνται από την αναφορά στην κουλτούρα της επιχείρησης.
-Ορισμός του τί είναι σημαντικό για τον οργανισμό: ορισμός των αποστολών, των δραστηριοτήτων και των οραμάτων του.
-Ορισμός του τί έχει αξία για τον οργανισμό.
Αλλά οι σχέσεις μεταξύ της κουλτούρας και του ελέγχου μάνατζμεντ βρίσκονται επίσης στο επίπεδο πρακτικής: το σημαντικό σε ένα οργανισμό δεν είναι τόσο η ανάλυση του συστήματος όσο η καθημερινή του πρακτική, με τα γεγονότα (οι αποκλίσεις ή η έλλειψη απόδοσης) που μπορεί να έχει ή να μην έχει συνέπειες.
Κουλτούρα και marketing
Μπορούν να σημειωθούν διαφορετικές σχέσεις μεταξύ του μάρκετινγκ και της κουλτούρας της επιχείρησης.
-Η συγκριτική προσέγγιση του μάρκετινγκ σε διαφορετικά εθνικά πλαίσια.
-Η επίδραση της κουλτούρας στις διαδικασίες μάρκετινγκ, στον τρόπο με τον οποίο εκπροσωπούμε τις διαφορετικές δραστηριότητές μας.
-Η δημιουργία, η διάδοση και η χρήση γνώσεων μάρκετινγκ στην επιχείρηση.
-Η σημαντικότητα των εταιρικών συμβόλων στις εμπορικές συναλλαγές.
-Η ιδιαίτερη ανάπτυξη των επιχειρήσεων προσανατολισμένων στην αγορά υπό την επιρροή των ιδρυτών τους. Οι μάνατζερ εξετάζουν τα σενάρια που κληρονόμησαν από το παρελθόν τα οποία προσανατολίζουν την επιχείρηση προς ορισμένες μορφές μάρκετινγκ.
Αυτή η προσέγγιση δείχνει πως μια λειτουργία μπορεί να εμβαθύνει τις δικές τις πρακτικές μέσω της κουλτούρας της επιχείρησης.
Κουλτούρα της επιχείρησης και διοίκηση των τμημάτων
Η διοίκηση των τμημάτων έχει σημαντική βαρύτητα στην κουλτούρα και επομένως η συνεκτίμησή της είναι απαραίτητη σε κάθε μετασχηματισμό που επιτελείται.
Κουλτούρα και διοίκηση πληροφοριακών συστημάτων
Είναι μια κρίσιμη λειτουργία στη σχέση της με την κουλτούρα, επειδή η λειτουργία συνδέεται στενά με την εξέλιξη των τεχνολογιών και κυριαρχεί ο κίνδυνος του ολοκληρωτικού προσδιορισμού της τεχνικής. Θα υπάρχει πάντα ενδιαφέρον να εξετάσουμε τα ζητήματα κουλτούρας οποιουδήποτε συστήματος.
Συμπερασματικά, η κουλτούρα δεν πρέπει να προσεγγίζεται ως πηγή ιδεών για ενέργειες που πρέπει να αναληφθούν, αλλά μάλλον ως αναφορά που τροποποιεί τον παραδοσιακό τρόπο προσέγγισης των ζητημάτων μάνατζμεντ που πάντα καταλήγουν στην προσπάθεια να επηρεάσουν συμπεριφορές ώστε να παράγουν επιδόσεις.
*Καθηγητής, Βασιλική Ακαδημία Οικονομικών & Χρηματοοικονομικών,Βασιλική Ευρωπαϊκή Ακαδημία των Διδακτόρων, Επίτιμος Δρ. ΑΠΘ, Πολυτεχνείο Κρήτης & Audencia Business School, France, CIHEAM – International Center for Advanced Mediterranean Agronomic Studies, France, Greece
