ΕΠΙΣΠΕΥΔΟΝΤΑΙ ΟΙ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΣΤΟΥΣ ΑΓΩΓΟΥΣ ΦΥΣΙΚΟΥ ΑΕΡΙΟΥ

του Αθαν. Χ. Παπανδρόπουλου

Πριν δύο εβδομάδες, ο Γερμανός Επίτροπος που είναι επιφορτισμένος με την Ενέργεια στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή μπορεί να μην ήταν πολύ σαφής ως προς τις λεπτομέρειες, πλην όμως δήλωσε ξεκάθαρα ότι η Ευρώπη πρέπει γρήγορα και αποτελεσματικά να προχωρήσει σε σημαντικές επενδύσεις μέχρι το 2020, αν θέλει να αποφύγει δυσάρεστες εκπλήξεις, ικανές να πλήξουν και την οικονομική της επιβίωση.

Όπως αποδεικνύεται, οι δηλώσεις αυτές του Γερμανού Επιτρόπου επισπεύδουν σημαντικές εξελίξεις στην Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ), με επίκεντρο τους αγωγούς φυσικού αερίου που θα φέρνουν στην Ευρώπη μία πολύτιμη ενεργειακή πρώτη ύλη. Έτσι, ο «πόλεμος» που έχει ξεκινήσει με αντικείμενο την κατασκευή και εκμετάλλευση των παραπάνω αγωγών φυσικού αερίου θα κορυφωθεί, ως φαίνεται, και θα έχει βεβαίως και έντονο πολιτικο-διπλωματικό χαρακτήρα.

Στόχος αυτής της «πολεμικής» σύγκρουσης του 21ου αιώνα, στην οποία ενεργό συμμετοχή έχει και η Ελλάδα, είναι η απόκτηση των μεγάλων αποθεμάτων φυσικού αερίου που υπάρχουν γύρω από την Κασπία, και συγκεκριμένα στο Αζερμπαϊτζάν, στο Ιράκ, στο Ιράν, στο Τουρκμενιστάν, μαζί με την Ρωσία, και η μεταφορά τους στην μεγάλη δυτικοευρωπαϊκή αγορά. Τα αποθέματα αυτά είναι που θα κινήσουν τις οικονομίες των κρατών μελών της ΕΕ, και της Ελλάδος φυσικά, με φθηνή ενέργεια και θα αποτελέσουν την βάση για έξοδο από την βαθειά οικονομική ύφεση. Μιλάμε αθροιστικά για τέσσερις αγωγούς οι οποίοι, με πέμπτο τον South Stream, συνθέτουν τον αποκαλούμενο Νότιο Άξονα Φυσικού Αερίου. Οι τέσσερις αυτοί αγωγοί είναι σφόδρα ανταγωνιστικοί του South Stream, αφού το διαθέσιμο αέριο δεν μπορεί να στηρίξει την βιωσιμότητά τους.

Αυτό είναι ένα πολύ σοβαρό πρόβλημα, το οποίο εκ των πραγμάτων επιβάλλει συνεργασίες. Το ερώτημα όμως είναι ποιες συνεργασίες και με ποιους. Ως γνωστόν, ένας από τους αγωγούς αυτούς είναι ο Nabucco. Ο αγωγός αυτός είναι η απάντηση –θεωρητικά, για την ώρα– του αγωγού της Βαλτικής Θάλασσας και θα έχει μήκος 3.300 χλμ. Θα μεταφέρει φυσικό αέριο από το Sangachal του Αζερμπαϊτζάν στην Βιέννη, μέσω Τουρκίας, Βουλγαρίας, Ρουμανίας και Ουγγαρίας. Το κονσόρτσιουμ του οποίου ηγείται η αυστριακή εταιρεία πετρελαιοειδών και φυσικού αερίου OMV ελπίζει ότι μέσα στο 2010 ο αγωγός θα μπορεί να μεταφέρει περί τα 20 εκατομμύρια κυβικά μέτρα φυσικού αερίου, που θα προέρχονται από το Αζερμπαϊτζάν, το Τουρκμενιστάν και το βόρειο Ιράκ.

Η κοινοπραξία ITGI, στην οποία συμμετέχει και η Ελλάδα, έχει χαράξει την διαδρομή Τουρκία-Ελλάδα-Ιταλία και θεωρείται ότι προσφέρει μία πολύ ικανοποιητική απάντηση στα ενεργειακά διακυβεύματα της ΕΕ. Στο πλαίσιο αυτό, θα πρέπει να τονιστεί ότι προσφάτως ανακοινώθηκε από την ΔΕΠΑ –η οποία συμμετέχει στην κοινοπραξία μαζί με την ιταλική Edison– η υπογραφή συμφωνίας με την βουλγαρική ΒΕΗ για τον ελληνο-βουλγαρικό αγωγό IGB, ο οποίος έχει χαρακτηρισθεί ως μικρός Nabucco. Είναι δε σαφές ότι η υπογραφή αυτή εντάσσεται στο πλαίσιο της νέας κινητικότητας που παρατηρείται γύρω από τους αγωγούς αερίου ενόψει της απόφασης των Αζέρων στο πρώτο τρίμηνο του 2011 για την διάθεση του κοιτάσματος Shah Deniz2.

Την ίδια στιγμή, στο παρασκήνιο συντελούνται σημαντικές διεργασίες και ζυμώσεις. Αυτό τουλάχιστον φάνηκε πρόσφατα, όταν αποκαλύφθηκε ότι βρίσκονται σε προχωρημένο στάδιο οι επαφές των εκπροσώπων του ελληνο-ιταλικού αγωγού ITGI με τον αγωγό Nabucco, προκειμένου ο μεγάλος ανταγωνιστικός αγωγός του ρωσικού South Stream να τροφοδοτείται συμπληρωματικά με υγροποιημένο αέριο παο τερματικό σταθμό στην περιοχή της Καβάλας. Η αποκάλυψη έγινε από τον πρόεδρο της ΔΕΠΑ κ. Χ. Σαχίνη, στο πλαίσιο ενεργειακού συνεδρίου, όπου αναφέρθηκε ότι έχουν υπάρξει κατ’ αρχήν επαφές στις οποίες διαμηνύθηκε από την πλευρά του ITGI ότι ο συγκεκριμένος αγωγός είναι πιο προωθημένος, οικονομικά συμφέρων και άμεσα υλοποιήσιμος εφόσον εξασφαλιστεί το απαραίτητο αέριο από την δεύτερη φάση ανάπτυξης του κοιτάσματος Shah Deniz του Αζερμπαϊτζάν. Το αζερικό αέριο επαρκεί για τον αγωγό ΔΕΠΑ-Edison-Botas, όχι όμως και για τον μεγάλο αγωγό Nabucco.

Και ερχόμαστε στην «ταμπακιέρα» των επαφών. Αξίζει να σημειωθεί ότι το τελευταίο διάστημα διαφαίνεται μία έντονη κινητικότητα από πλευράς ΔΕΠΑ, γεγονός που οδηγεί αρκετούς αναλυτές του χώρου της ενέργειας στο συμπέρασμα ότι ο ITGI διαθέτει αυτή τη στιγμή το προβάδισμα σε σχέση με τους ανταγωνιστικούς αγωγούς, κορυφώνοντας την αγωνία για το πού τελικά θα «κλίνει» η ζυγαριά.

Σύμφωνα με τον κ. Χ. Σαχίνη, οι μέτοχοι του ITGI, και ειδικά η ΔΕΠΑ, έχει προτείνει στον αγωγό Nabucco, εφόσον εξασφαλίσει το αέριο του Τουρκμενιστάν και προχωρήσει η επενδυτική απόφαση για την υλοποίησή του, τότε να προχωρήσει η δημιουργία νέου τερματικού σταθμού LNG στην Καβάλα, προκειμένου ο Nabucco να αποκτήσει πρόσβαση και σε υγροποιημένο φυσικό αέριο. Παράλληλα, η προοπτική δημιουργίας LNG Terminal στην Καβάλα συνδέεται με τον ελληνο-βουλγαρικό αγωγό IGB, αλλά και με μια άλλη διασύνδεση που έχει προταθεί. Συγκεκριμένα, η ΔΕΠΑ έχει πραγματοποιήσει επαφές με την αλβανική πλευρά, προκειμένου να προχωρήσει ελληνο-αλβανική διασύνδεση φυσικού αερίου.

Ανάλογη διασύνδεση σχεδιάζεται φυσικά και από τον αγωγό ΤΑΡ των Statoil, Eon & EGL, οι οποίες επίσης βρίσκονται σε συζητήσεις με την ΔΕΠΑ και την Edison για πιθανή συνεργασία.

«Όπως γίνεται αντιληπτό, πρόκειται για μία άκρως ρευστή κατάσταση γύρω από τους αγωγούς που σχεδιάζονται στο πλαίσιο του νότιου διαδρόμου που πρόσφατα χαρακτηρίστηκε έργο προτεραιότητας από την ΕΕ. Και σε αυτές τις συζητήσεις καταλυτικό ρόλο θα παίξει η απόφαση των Αζέρων για το πού θα πουλήσουν το αέριό τους –απόφαση που, όπως προαναφέρθηκε, αναμένεται στο πρώτο τρίμηνο του 2011», αναφέρει το capital.gr.

Στο σημείο αυτό αξίζει να επισημάνουμε ότι η ΕΕ στηρίζεται στον Nabucco, όπως και στον ελληνο-ιταλικό αγωγό ITGI, στο πλαίσιο της πολιτικής διαφοροποίησης των πηγών με την στήριξη και των ΗΠΑ, που δεν βλέπουν με καλό μάτι τον South Stream και την ηγετική παρουσία της Gazprom στην ευρωπαϊκή αγορά. Οι Ρώσοι ανησυχούν βλέποντας ότι η ΕΕ και οι ΗΠΑ έχουν εντείνει τις προσπάθειές τους και, μέσω μιας σειράς διεθνών συνόδων (σε Σόφια και Πράγα πολύ πρόσφατα) πιέζουν την Τουρκία για να «τα βρει» με το Αζερμπαϊτζάν προκειμένου να ξεμπλοκάρουν οι αγωγοί Nabucco και TGI. Αμφότεροι οι αγωγοί θα πρέπει να εξασφαλίσουν φυσικό αέριο από την Κασπία, κατ’ αρχάς από το Αζερμπαϊτζάν, που φαίνεται ευκολότερο τα επόμενα χρόνια.

Σύμφωνα όμως με το Βήμα της Κυριακής, στο επίπεδο αυτό –όπως και οι ίδιοι διαπιστώσαμε προσφάτως στην Τουρκία– εμπλέκεται ο ρυθμιστικός παράγων Άγκυρα: οι Τούρκοι εμμένουν να αγοράσουν περίπου την μισή ποσότητα αζερικού αερίου και να την διαθέσουν κατά το δοκούν. Όσον αφορά στην υπόλοιπη, επιτρέπουν να διέλθει transit. Οι Αζέροι διαφωνούν ριζικά και θέλουν την Τουρκία απλή χώρα διέλευσης, γι αυτό ακριβώς και η εμπλοκή στους δύο αγωγούς. Οι Τούρκοι ζητούν να παρακρατούν για τις δικές τους ανάγκες 8 δισεκατ. κ.μ. αζερικού αερίου τον χρόνο, αλλά οι Αζέροι δεν δέχονται να τους δίνουν πάνω από 4 δισκατ. κ.μ.

Αυτό είναι ένα σημείο τριβής, γράφει ο κ. Αντ. Λιβάνιος, διευθύνων σύμβουλος της Energy Stream GMG, στις σχέσεις της Τουρκίας τόσο με τη ΕΕ όσο βέβαια και με το Αζερμπαϊτζάν. Συγκεκριμένα, δεν έχουν προσδιοριστεί τα τέλη διέλευσης (transit tariff) του αζερικού αερίου που μεταφέρεται μέσω του τουρκικού συστήματος. Σύμφωνα με το σημερινό καθεστώς, η Botas αγοράζει το αζερικό αέριο και το πουλάει προς τρίτους. Αυτό δεν είναι ελληνοτουρκική διαφορά, αλλά είναι σημαντική ευρωτουρκική διαφορά. Είναι ένας από τους λόγους που υπάρχει καθυστέρηση στην πρόοδο του Νότιου Διαδρόμου και η ΕΕ πιέζει την Τουρκία να το λύσει με συμφωνία με το Αζερμπαϊτζάν. Γιατί φυσικά και η αζερική Socar επιθυμεί να εμπορεύεται κατευθείαν με την Ευρώπη. Επίσης, και οι ευρωπαϊκές εταιρείες θέλουν να εμπορεύονται άμεσα με την Socar. Τα καλά νέα είναι ότι υπάρχει κατ’ αρχήν συμφωνία μεταξύ Τουρκίας και Αζερμπαϊτζάν, που σύντομα θα δοθεί στην δημοσιότητα, και η οποία θα είναι δεσμευτική.

Συνεπώς, η Ελλάδα έχει κάθε λόγο σήμερα να συνεργαστεί με την Τουρκία, γιατί είναι η πύλη της προς το φυσικό αέριο της Κασπίας και της Κεντρικής Ασίας. Επίσης, η Τουρκία έχει κάθε λόγο να συνεργαστεί με την Ελλάδα, γιατί είναι η πύλη της προς την ευρωπαϊκή αγορά ενέργειας. Μόνον μέσω Ελλάδος μπορεί η Τουρκία να προσεγγίσει την Ιταλία. Η ιταλική αγορά αερίου είναι η τρίτη μεγαλύτερη στην ΕΕ. Το εθνικό σύστημα φυσικού αερίου της Ιταλίας είναι από τα πιο προηγμένα στην Ευρώπη που, μέσω του υποθαλάσσιου αγωγού Ποσειδών μεταξύ Ελλάδας και Ιταλίας ή εναλλακτικά μέσω του αγωγού ΤΑΡ, μπορεί να προσεγγίσει άμεσα και με χαμηλό κόστος η Τουρκία. Το φυσικό αέριο μπορεί να αποτελέσει την βάση για την σταθερότητα και την ανάπτυξη των ελληνοτουρκικών σχέσεων και να οδηγήσει την Τουρκία πιο κοντά στην ΕΕ, αναφέρει ο κ. Αντ. Λιβάνιος.

Πολύ φοβούμεθα όμως ότι η όλη ιστορία θα μπορούσε να πάρει μάλλον δυσάρεστη τροπή αν ο Ιταλός πρωθυπουργός κ. Σίλβιο Μπερλουσκόνι συνεχίσει να έχει πολύ καλές, αλλά και περίεργες από την άλλη πλευρά, σχέσεις με τον Ρώσο ομόλογό του κ. Βλαδίμηρο Πούτιν –ο οποίος λέγεται ότι ασκεί και μεγάλη επιρροή απέναντί του. Ωστόσο, στο θέμα αυτό θα επανέλθουμε.