Της Άννας Μπρεδήμα*
Η επιρροή των Ελλήνων εφοπλιστών στο πλαίσιο αυτών είναι ιδιαίτερα σημαντική, αν λάβουμε υπόψη ότι ελέγχουν το 20% του παγκόσμιου στόλου και το 50% του ευρωπαϊκού στόλου. Στην παρούσα φάση, Έλληνες προεδρεύουν σε τρεις ναυτιλιακούς οργανισμούς: στην BIMCO (Α.Παπαγιαννόπουλος), στην Intercargo (Κ. Δ. Φαφαλιός) και στην ECSA (Π. Λασκαρίδης).
Αυτό είναι αποτέλεσμα όχι μόνον του μεγέθους του ελληνικού στόλου και του κύρους των ανωτέρω προσωπικοτήτων, αλλά και του γεγονότος ότι η Ελλάδα συστηματικά επί δεκαετίες προβάλλει απόψεις που έχουν αποδειχθεί εξαιρετικά επιτυχείς και ρεαλιστικές. Κατά συνέπεια, «αξίζει να ηγείται», να την ακολουθούν ή να τη μιμούνται στα ναυτιλιακά θέματα.
Εφοπλιστικές οργανώσεις
Τα 52.000 εμπορικά πλοία στις θαλάσσιες μεταφορές αποτελούν μια παγκόσμια οικονομική και στρατηγική δύναμη. Η γεωστρατηγική προστιθέμενη αξία αυτών των στόλων, που διακινούν το 90% του παγκόσμιου εμπορίου, για τις χώρες προέλευσής τους δεν πρέπει να υποτιμάται. Ας μην λησμονούμε ότι τα εμπορικά πλοία σε περιόδους επιστράτευσης είναι βοηθητικά των πολεμικών πλοίων του ΝΑΤΟ. Συνεπώς, τα εμπορικά πλοία προβάλλουν τη γεωπολιτική σημασία της χώρας τους.
Στις περισσότερες χώρες, οι εφοπλιστές συμμετέχουν σε οργανώσεις που αναλαμβάνουν το λόμπι σε εθνικό, περιφερειακό και διεθνές επίπεδο. Με την πάροδο των ετών, συνειδητοποίησαν τα πλεονεκτήματα της συνεργασίας και συλλογικής προβολής των θέσεών τους έναντιων "των ατομικών κρούσεων".
Οι επιπτώσεις της έκβασης είναι καίριας σημασίας επί σειράς πολύπλοκων θεμάτων, όπως είναι οι περιβαλλοντικοί κανονισμοί λόγω της αλλαγής κλίματος (π.χ. εκπομπές αερίων θερμοκηπίου από τα πλοία), η ανακύκλωση πλοίων, οι κανονισμοί διαχείρισης θαλασσίου έρματος, ο ναυτιλιακός προστατευτισμός/πρόσβαση στην αγορά, οι φόροι χωρητικότητας, η πειρατεία, η ασφάλεια των πλοίων στο διαδίκτυο (cybersecurity), η ψηφιακή τεχνολογία στη ναυτιλία, η προσέλκυση ναυτικών, τα αυτόνομα πλοία. Οι εθνικές εφοπλιστικές ενώσεις δημιούργησαν διεθνείς ή περιφερειακές ιδιωτικές οργανώσεις με στόχο κυρίως το λόμπι του ΙΜΟ (του Διεθνούς Ναυτιλιακού Οργανισμού), της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) και άλλων διακρατικών οργανισμών.
Η βασική διεθνής ιδιωτική εφοπλιστική οργάνωση, η "μητέρα" των οργανισμών, είναι το ICS (International Chamber of Shipping/Διεθνές Ναυτικό Επιμελητήριο), που εκπροσωπεί το 80% της παγκόσμιας χωρητικότητας. Εδρεύει στο Λονδίνο και ιδρύθηκε το 1921. Εκπροσωπεί 35 εφοπλιστικές ενώσεις όλων των τύπων πλοίων. Απευθύνεται κυρίως στον IMO, ο οποίος εδρεύει στο Λονδίνο, είναι όργανο των Ηνωμένων Εθνών και έχει υιοθετήσει τις σημαντικότερες διεθνείς ναυτιλιακές συμβάσεις ασφαλείας της ναυσιπλοΐας/προστασίας του θαλάσσιου περιβάλλοντος, όπως τη MARPOL/SOLAS/STCW/Σύμβαση Διαχείρισης Θαλασσίου Έρματος/Σύμβαση Ανακύκλωσης Πλοίων. Το ICS κάνει λόμπι και προς τους κατωτέρω οργανισμούς:
• ILO (International Labour Organization/Διεθνής Οργάνωση Εργασίας), που εδρεύει στη Γενεύη και έχει υιοθετήσει τη Διεθνή Σύμβαση Εργασίας που καλύπτει όλες τις πτυχές της εργασίας των ναυτικών (2006).
• WTO (World Trade Organization/Διεθνής Οργανισμός Εμπορίου), που εδρεύει στη Γενεύη και εκδίδει κανόνες φιλελευθεροποίησης του διεθνούς εμπορίου, πρόσβασης στην αγορά και εμπορικών προτύπων.
• OECD (Organization for Economic Cooperation and Development/Οργανισμός Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης), που εδρεύει στο Παρίσι και υιοθετεί κανόνες φιλελευθεροποίησης του εμπορίου και φορολογίας των πλοίων.
• CSG (Consultative Shipping Group/Συμβουλευτική Ναυτιλιακή Ομάδα), που είναι ένα φόρουμ κρατικών εμπειρογνωμόνων 18 χωρών του ΟΟΣΑ. Ασχολείται με τη φιλελευθεροποίηση των ναυτιλιακών αγορών και εδρεύει στην Κοπεγχάγη.
Γύρω από το ICS περιστρέφεται μια σειρά ιδιωτικών εφοπλιστικών οργανισμών. Ορισμένοι είναι περιφερειακοί, όπως η ECSA (European Community Shipowners Associations Ευρωπαϊκή Ένωση Εφοπλιστικών Ενώσεων) και η ASA (Asian Shipowners Association/Ένωση Ασιατών Εφοπλιστών), που αμφότερες εκπροσωπούν όλους τους τύπους πλοίων. Η ECSA ιδρύθηκε το 1965 και εκπροσωπεί τις εφοπλιστικές ενώσεις 21 κρατών-μελών της ΕΕ και της Νορβηγίας.
Η ECSA εδρεύει στις Βρυξέλλες και εκπροσωπεί το 40% της παγκόσμιας ναυτιλίας. Είναι ανοιχτή και σε εφοπλιστικές ενώσεις του Ευρωπαϊκού Οικονομικού Χώρου (ΕΕΑ) και της Ευρωπαϊκής Ζώνης Ελευθέρου Εμπορίου (EFTA). H ASA ιδρύθηκε το 1992 και εκπροσωπεί εφοπλιστικές ενώσεις της Αυστραλίας, της Κίνας, του Χονγκ Κονγκ, της Ινδίας, της Ιαπωνίας, της Ν. Κορέας, της Ταϊβάν και των χωρών ASEAN (Ινδονησία, Μαλαισία, Φιλιππίνες, Σιγκαπούρη, Ταϊλάνδη). H ASA εδρεύει στη Σιγκαπούρη και εκπροσωπεί το 50% της παγκόσμιας ναυτιλίας. Μετά τα πρώτα δειλά βήματά της, κερδίζει έδαφος και συχνά συνυπογράφει κείμενα απόψεων της ECSA.
Άλλοι διεθνείς εφοπλιστικοί οργανισμοί είναι τομεακοί, δηλαδή εξειδικευμένοι σε κατηγορίες πλοίων όπως: Intertanko (τάνκερ), Intercargo (φορτηγά πλοία), CLIA (κρουαζιερόπλοια), WSC (World Shipping Council/πλοία κοντέινερς), Interferry (πλοία ferries). Η BIMCO , μια οργάνωση που ιδρύθηκε το 1905, και εκπροσωπεί συμφέροντα εφοπλιστών και ναυλομεσιτών, εδρεύει στην Κοπεγχάγη και έχει αποκτήσει αξιοσημείωτη εμπειρία σε θέματα λιμένων και τυποποίησης ρητρών ναυτιλιακών συμβάσεων.
Οργανώσεις ναυτιλιακού πλέγματος
Γύρω από τις ανωτέρω εφοπλιστικές οργανώσεις έχει δημιουργηθεί μια σειρά οργανώσεων του λεγόμενου πλέγματος (maritime cluster) ναυτιλιακών/παραναυτιλιακών δραστηριοτήτων εξυπηρετικών της ναυτιλίας:
• Για τα λιμάνια: FEPORT, ESPO, IAPH
• Για τις ναυπηγήσεις/ναυτιλιακό εξοπλισμό: SEA EUROPE
• Για τους νηογνώμονες: IACS
• Για τη ναυτική ασφάλιση: IUMI, Διεθνής Ομάδα των P & I clubs.
• Για τους φορτωτές: ESC, GSF
• Για τους ναυτικούς: ITF, ETF
• Για τις βυθοκόρους: EUDA
• Για τα ρυμουλκά: ETA
• Για τους πλοηγούς: EMPA
• Για το θαλάσσιο περιβάλλον: INTERMEPA
• Για τις εταιρείες πετρελαίου: OCIMF
• Για την ανακύκλωση πλοίων: ISRA
• Για τις υποθαλάσσιες εξορύξεις: IADC, IMCA
Όλες αυτές οι οργανώσεις προωθούν τα συμφέροντα των μελών τους έναντι των εθνικών κυβερνήσεων, της ΕΕ, των ασιατικών χωρών, τον ΙΜΟ, τον ILO, τον WTO, τον OECD, τον CSG.
Συχνά, προκειμένου να ασκηθεί μεγαλύτερη επιρροή, τα υπομνήματα απόψεων συνυπογράφονται από περισσότε-ρες της μίας οργανώσεις – π.χ., στον ΙΜΟ απόψεις περί μειώσεων των εκπομπών CO2 των πλοίων κατατέθηκαν από κοινού από τις ICS/Intertanko/Intercargo/BIMCO. Οι τέσσερις αυτές οργανώσεις συμμετέχουν στη λεγόμενη Στρογγυλή Τράπεζα Ναυτιλιακών Οργανώσεων. Στην ΕΕ, απόψεις περί της νομικής μεταχείρισης των consortia τακτικών γραμμών κατατέθηκαν από κοινού από τις ECSA, ICS, WSC.
Αναλόγως του θέματος, σοβαρές διαφωνίες μπορεί να ενσκήψουν μεταξύ των ανωτέρω οργανώσεων, ενώ σε άλλα θέματα μπορεί να καταθέτουν κοινά υπομνήματα. Έντονοι διαξιφισμοί μπορεί να προκύψουν και στην εξεύρεση κοινής τοποθέτησης και μέσα σε μια οργάνωση μεταξύ των μελών της. Επί παραδείγματι, αυτό συνέβη για την εξεύρεση κοινών θέσεων στα θέματα μείωσης εκπομπών CO2 των πλοίων.
Το λόμπι της ΕΕ/ΙΜΟ λαμβάνει διάφορες μορφές: κατάθεση εγγράφων θέσεων, διεξαγωγή σεμιναρίων, ημερίδων, διασκέψεων, ενημερωτικών συναντήσεων, εκπόνηση εκτενών υπομνημάτων, τα οποία αναλαμβάνουν διεθνώς αναγνωρισμένες εξειδικευμένες εταιρείες συμβούλων.
Lobbying των ευρωπαϊκών θεσμών
Οι ενημερωτικές συναντήσεις με αρμοδίους της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και ευρωβουλευτές συχνά έχουν εκπαιδευτικό χαρακτήρα. Μπορεί να χρειαστεί να «διδάξουν» τους αρμοδίους για τις ιδιαιτερότητες της θαλάσσιας μεταφοράς και της εργασίας στη θάλασσα. Οι αρμόδιοι συνήθως δεν είναι εξοικειωμένοι με τις ιδιαιτερότητες της ναυτιλίας tramp (που εκπροσωπεί το 75% του παγκόσμιου εφοπλισμού και περνά απαρατήρητη!) και της ναυτιλίας τακτικών γραμμών (κοντέινερς).
Συγχέουν τα δύο είδη μεταφοράς. Επίσης, συγχέουν τους όρους «εφοπλιστής/πλοιοκτήτης» (shipowner) και «φορτωτής» (shipper). Επιπροσθέτως, μπορεί να εκδώσουν νομοθετήματα με υποχρεώσεις/δικαιώματα των εργαζομένων στην ξηρά που είναι δυσεφάρμοστα στη θάλασσα λόγω της ιδιαιτερότητας της ναυτικής εργασίας συγκριτικά με την εργασία στην ξηρά. Δεδομένου ότι οι αρμόδιοι συχνά μετατίθενται σε άλλη θέση ή λήγει η θητεία τους όταν πλέον έχουν «εκπαιδευθεί», η διδαχή των ανωτέρω αρχίζει εξ αρχής για τους νέους αρμοδίους. Πρόκειται για τη σύγχρονη εφαρμογή του μύθου του Σισύφου!
Το ναυτιλιακό λόμπι στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή απευθύνεται κυρίως προς τις εξής Γενικές Διευθύνσεις: DG MOVE, DG COMP, DG CLIMA, DG TRADE, DG ENV, DG TAXUD, DG MARE, DG EMPL, DG ENER και την EMSA (European Maritime Safety Agency/Ευρωπαϊκή Επιτροπή Ναυτικής Ασφαλείας). Το ίδιο συμβαίνει και με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, όπου οι ευρωπαϊκές ναυτιλιακές οργανώσεις παρέχουν στους ευρωβουλευτές σχέδια τροπολογιών ή αντίκρουσης τροπολογιών επί των αναφορών τους προς τις εξής Επιτροπές του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου: TRAN, ENVI, JURI, EMPL, INTA. Παράλληλα, στενές επαφές διατηρούνται με τους ναυτιλιακούς attaches ή αρμοδίους μεταφορών στις μόνιμες αντιπροσωπείες των κρατών-μελών της ΕΕ που μετέχουν στο Συμβούλιο Υπουργών στις Βρυξέλλες.
Κατά την εκπόνηση των θέσεων δύο είναι οι βασικές αρχές που τηρούνται απαρεγκλίτως από τους λομπίστες του ναυτιλιακού λόμπι:
α) Για μια διεθνή δραστηριότητα όπως η ναυτιλία απαιτούνται διεθνείς κανόνες. Συνεπώς, περιφερειακοί κανονισμοί (π.χ., της ΕΕ) που αποκλίνουν από τους διεθνείς είναι αντιπαραγωγικοί.
β) Η ναυτιλία, ως διεθνής δραστηριότητα, απαιτεί ανοικτές αγορές. Συνεπώς, οι πολιτικές προστατευτισμού/διάκρισης σημαίας είναι αντιπαραγωγικές για τη ναυτιλία, που χρειάζεται τον φιλελευθερισμό ως το «οξυγόνο» των αγορών.
Οι ανωτέρω αρχές, που φαίνονται τώρα αυτονόητες, ακολουθούνται πλέον από όλες τις ανωτέρω οργανώσεις. Όμως αυτό είναι αποτέλεσμα δεκαετιών κοπιώδους εργασίας των Ελλήνων εφοπλιστών προκειμένου να τους πείσουν να τις ενστερνισθούν.
Η θεσμική ανανέωση των Ευρωεκλογών του 2019 θα δημιουργήσει μια νέα πολιτική πραγματικότητα και νέες προκλήσεις, με ευρωπαϊκές αλλά και διεθνείς προεκτάσεις.
Η διεθνής ναυτιλία και η ελληνική ναυτιλία ειδικότερα πρέπει να ασκήσουν την όχι πάντοτε εμφανή αλλά σημαντική επιρροή τους για να κατευθύνουν τις μελλοντικές εξελίξεις προς όφελος παγκόσμιων και φιλελεύθερων κανόνων και πολιτικών.Η ναυτιλία είναι ο διακινητής του παγκόσμιου εμπορίου. Το ναυτιλιακό λόμπι είναι το κλειδί που θα της επιτρέψει να παίξει τον ρόλο της επιτυχημένα.
Σε τελική ανάλυση, όπως είπε ο Ισπανός ποιητής Ραφαέλ Αλμπέρτι: «Τα λόγια ανοίγουν πόρτες στη θάλασσα» (las palabras abren puertas sobre el mar).
*Δικηγόρος παρ’ Αρείω Πάγω ε.τ., Σύμβουλος Ευρωπαϊκής Πολιτικής στην Κυπριακή Ένωση Πλοιοκτητών
