του Ηρακλή Ρούπα*
Οι κεφαλαιαγορές κινούνται σε ρυθμούς αναζήτησης νέων ισορροπιών ή τρόπων ανατροπής αναμενόμενων σημαντικών αναταράξεων. Οι οικονομίες παλεύουν να ανταπεξέλθουν εν μέσω αντικρουόμενων προσεγγίσεων για την ορθότητα ή μη συγκεκριμένων οικονομικών πολιτικών, αλλά και εμφανών πλέον εμπορικών μαχών. Ένα νέο δεδομένο στη μεταλλασσόμενη "παγκοσμιοποίηση". Στον αντίποδα οι πολιτικοί αναζητούν τη χρυσή τομή ως προς τον τρόπο διαχείρισης μίας σταδιακά εκκολαπτόμενης διεθνούς κρίσης. Δυστυχώς όμως, η διαχείριση οικονομικών κρίσεων δεν γίνεται μέσα από την αναζήτηση χρυσών τομών.
Οι Κεντρικές τράπεζες σε μία προσπάθεια προσδιορισμού της μίας και μοναδικής "αλήθειας" –ως γνωστό στις οικονομίες πλέον αυτό δεν υφίσταται– παλεύουν με τα εργαλεία παροχής ή μη ρευστότητας σε ένα σύστημα που παίζει με την φωτιά και την τοξικότητα των αρνητικών επιτοκίων καταθέσεων και της "φούσκας" των ομολόγων. Μία αναζήτηση που για πρώτη φορά γίνεται μέσα από ένα περιβάλλον πολιτικών πιέσεων σταδιακά αφαιρόντας την μέχρι σήμερα κεκτημένη πλήρη ανεξαρτησία των κεντρικών τραπεζών, προσθέτοντας τοξικότητα στο σύστημα.
Εν μέσω του κυκεώνα αυτού, των άγνωστων πεδίων ενός οικονομικού σουρεαλισμού και της στρεβλότητας των αρνητικών επιτοκίων, καθένας νομιμοποιείται να θέτει "σουρεαλιστικά" ερωτήματα και να διαμορφώνει πεδία ανάλυσης εκτός της πεπατημένης. Πώς αλλιώς θα ήταν δυνατή η ανάλυση της επίδρασης των αρνητικών επιτοκίων στην πιθανή αναδιάρθρωση κρατικών χρεών; Ποια θα ήταν η εξέλιξη της αγοράς ομολόγων γενικά αν όλοι αναζητούσαν αναδιαρθρώσεις και μειωμένο κόστος χρηματοδοτήσεων; Πώς θα είναι δυνατόν να τεκμηριωθεί η έκδοση διεθνών εταιρικών ομολόγων στο νέο επιτοκιακό περιβάλλον; Πως θα αντιμετωπιζόταν πιθανή έκδοση εταιρικών ομολόγων –και όχι μόνον– σε bitcoin;
Σε μία πρωτόγνωρη διαδικασία διεθνών εξισορροπητικών ασκήσεων, δυστυχώς ο εντεινόμενος ρυθμός απώλειας της αυτονομίας των κεντρικών τραπεζών (FED, EKT) ως αρνητικός παράγων, εγκυμονεί σημαντικούς κινδύνους. Όταν για παράδειγμα ο Πρόεδρος των ΗΠΑ "νουθετεί" τον πρόεδρο της FED ως προς τον καθορισμό μηδενικού επιτοκίου προκειμένου να καταστεί φθηνότερος ο κρατικός δανεισμός, γίνεται ευκρινέστερα αντιληπτό το γεγονός πως οδηγούμαστε σε ένα αχαρτογράφητο περιβάλλον.
Ένα περιβάλλον όπου η επιστημονική προσέγγιση καθορισμού των επιτοκίων φαίνεται πως σταδιακά υποκαθίσταται από την πολιτική ατζέντα της εκάστοτε χρονικής στιγμής. Η ΕΚΤ δεν φαίνεται πως θα αποτελέσει εξαίρεση, καθώς ισχυρές κεντρικές τράπεζες –όπως η Γερμανική– στη βάση αυτής της νέας λογικής επιδιώκουν έμμεση ανεξαρτητοποίηση λόγων και πράξεων, θέτοντας εν αμφιβόλω την προοπτική συλλογικής λειτουργίας της Ε.Ε..
Εν μέσω αυτής της νέας διεθνούς οικονομικής "κουλτούρας" οριοθέτησης ή επιβολής της νομισματικής πολιτικής, αναδεικνύονται σταθερές ως αξίες ή ως εν δυνάμει εξισορροπητικοί παράγοντες ο χρυσός αλλά και τα κρυπτονομίσματα όπως το Bitcoin. Άλλωστε, όπως αποδεικνύεται πλέον αποτελούν αξίες η πορεία των οποίων διαγράφεται εκτός του πλαισίου πολικών παρεμβάσεων. Με όποιο ρίσκο και αν αυτό συνεπάγεται.
Σε ένα διεθνές περιβάλλον όπου το ζητούμενο θα έπρεπε να είναι η διεύρυνση και η οικονομική αλληλεγγύη, αναδεικνύεται ως πρωταρχικό αξίωμα ο καθοδηγούμενος προσδιορισμός νομισματικής πολιτικής. Ιδιότυπος ή μη. Μία εξέλιξη που στο πλαίσιο της έμμεσης ενίσχυσης των ισχυρών οικονομικά χωρών, δημιουργεί προβληματική δομή μελλοντικής ανάπτυξης στις περιφερειακές χώρες. Ενισχύει τους οικονομικούς κολοσσούς έναντι των μικρότερων και ασθενέστερων επιχειρήσεων. Διευρύνει το ανταγωνιστικό κενό μεταξύ των επιχειρήσεων που δανείζονται φθηνά και εκείνων που έχουν αγκιστρωθεί στην μέγγενη του υψηλού κόστους. Ενισχύει την ανασφάλεια των αγορών.
Εύλογα αρχίζει έντονα να αναδεικνύεται το ερώτημα του κατά πόσο η ομαλότητα αλλά και η αναπτυξιακή δικαιοσύνη είναι διασφαλισμένη μέσω της πεπατημένης οδού νομισματικής πολιτικής. Ειδικά τη στιγμή αυτή που οι πολιτικές παρεμβάσεις αρχίζουν να βαραίνουν ιδιαίτερα. Η αναζήτηση μη χειραγωγούμενων νομισματικών σταθερών αλλά και αποδόσεων, έχει δρομολογήσει τη διεύρυνση της χρήσης παράλληλων λύσεων μέσω των κρυπτονομισμάτων. Σταθερών κατά μία έννοια, αλλά με στόχευση του "έξυπνου χρήματος" προς κατευθύνσεις που δεν ελέγχονται πολιτικά με στόχο την παράκαμψη της αναδυόμενης τοξικότητας τέτοιων επιλογών.
Υπό το πρίσμα αυτό καθίσταται σαφές πως τα κρυπτονομίσματα όπως το Bitcoin που –φαινομενικά τουλάχιστον– δεν είναι δυνατόν να ενταχθούν σε καλούπια νομισματικής ή άλλης πολιτικής, αρχίζουν να αντιμετωπίζονται ως "φιλελεύθερα" νομίσματα ενός παράλληλου συστήματος εκτός ελέγχου των κεντρικών τραπεζών.
Μπορεί για αυτούς ακριβώς τους λόγους θεσμικοί παράγοντες να κατακρίνουν τα νομίσματα αυτά ως "φούσκα". Ουδείς όμως επί της ουσίας τολμά να περιγράψει με αντίστοιχο όρο τη σημερινή κατάσταση των διεθνών κεφαλαιαγορών, καθώς και του συνολικού ύψους του παγκόσμιου χρέους. Δύο κόσμοι λοιπόν. Δύο διαφορετικές προσεγγίσεις.
Ίσως δεν είναι τυχαίος ο λόγος για τον οποίο ο Noam Chomsky υποστηρίζει πως τα κρυπτονομίσματα αποτελούν ισχυρό εργαλείο "εκδημοκρατικοποίησης" των αγορών. Πηγαίνει δε ένα βήμα παρά πέρα τον συλλογισμό του αναδεικνύοντας τα νομίσματα αυτά ως αντισυστημικά. Ως προέκταση των κινητοποιήσεων του "occupy Wall street”. Ούτε βέβαια ο πρώην πρόεδρος του Fed Alan Greenspan έγινε ξαφνικά επαναστάτης, υποστηρίζοντας πως τόσο το Bitcoin, όσο και ο χρυσός αναδεικνύονται ως "ασφαλής Παράδεισος" στην παρούσα συγκυρία. Την ίδια στιγμή που ο πρώην υπουργός οικονομικών της Ιταλίας P. Padoan επισημαίνει πως Κεντρικές τράπεζες εξετάζουν την έκδοση κρυπτονομισμάτων.
Το εκκολαπτόμενο περιβάλλον στόχευσης πολιτικού ελέγχου της νομισματικής πολιτικής οδηγεί πλέον στην ανάδειξη παράλληλων νομισματικών μηχανισμών. Αναδεικνύεται πλέον για πρώτη φορά η πιθανή χρησιμότητα συστημάτων, οι λειτουργίες των οποίων παραμένουν ανεπηρέαστες από κακές ή καλές πρακτικές των κεντρικών τραπεζών μέσω ιδιότυπων νέων σταθερών. Κατά μία έννοια η συμμετοχή στις αγορές αυτές είναι δυνατόν να αποτελέσει άμυνα (hedging) σε περιόδους κρίσεων. Κατά μία άλλη προσέγγιση η μετάβαση σε λογικές αυτής της μορφής δεν αναδεικνύουν τίποτα περισσότερο από την προσπάθεια σταδιακής και χωρίς αναταράξεις μεταφοράς υπεραξίας σε ένα πεδίο που προσομοιάζει την εποχή Bretton Woods.
Οι εξελίξεις αυτές, καθώς και τα νέα διλήμματα νομισματικής αντιμετώπισης μίας αναμενόμενης κρίσης αναδεικνύουν μία κυοφορούμενη διαπάλη μεταξύ της παραδοσιακής λειτουργίας της νομισματικής πολιτικής και νέων προσεγγίσεων που κατά περίπτωση έχουν τη δυνατότητα να δράσουν στη βάση νέων σταθερών. Το ζητούμενο όμως είναι να αναδειχθεί στην πορεία η συμβατική πολιτική εκείνη που θα μπορέσει να αντιμετωπίσει αποτελεσματικότερα την επερχόμενη κρίση. Τυχόν λανθασμένη ανάγνωση των δεδομένων κινδυνεύει να αναδείξει με δυναμισμό αντισυμβατικούς "παράλληλους" μηχανισμούς με αβέβαιες προεκτάσεις.
*Οικονομολόγος
**πρώτη δημοσίευση: www.capital.gr
