Όταν η Μηχανή Μαθαίνει

των Κωνσταντίνου Ζοπουνίδη και Μαριάννα Εσκαντάρ*

Κάτοχος του βραβείου Turing 2019, μεγάλη διάκριση που ισοδυναμεί με το Νόμπελ στο χώρο της πληροφορικής, πρωτοπόρος τουdeeplearning,ο Yann Le Cun, με το τελευταίο σύγγραμμάτουτου, μας ξεναγεί στις πιθανές χρήσεις της τεχνητής νοημοσύνης, που θα ανατρέψουν την καθημερινή μας ζωή. Ο ίδιος αναφέρει “ότι οποιαδήποτε τεχνολογία περιορίζει την ελευθερία μας, οι άνθρωποι θα τη απορρίψουν”. Για τη στιγμή “οι πιο έξυπνοι και πολύπλοκοι υπολογιστές δεν έχουν την ευφυΐα μιας γάτας”.Θα ειναι ομως πάντα έτσι?

Η τεχνητή νοημοσύνη (ΤΝ) δεν έιχε σχεδόν καμία θεωρητική εκτίμηση στην επιστημονική κοινότητα της πληροφορικής την περίοδο 1990 και 2000, λόγω των απογοητευτικών αποτελεσμάτων της.

Σήμερα, ομως είναι ένας από τους τομείς της επιστήμης που αναπτύσσεται με ραγδαίους ρυθμούς και αποτελεί θέμα συζήτησης μέσα σε όλα τα κοινωνικά στρώματα. Η ανάπτυξη της ΤΝ και το ενδιαφέρον που προκαλει οφείλον ται κατά ένα μεγάλο μέρος στο deep learning το οποίο ανέπτυξαν θεωρητικά οι τρεις φετινοί νικητές του Turing: GeofreyHinton (Βρετανός), YoshuaBengio(Καναδός), και ο Yann Le Gun.

Με το θέμα της ΤΝ είχαμε ασχοληθεί με άρθρα μας στο τύπο πολύ πρόσφατα: (1) ΤΝ και εξελίξεις στην καθημερινότητα, (2) ΤΝ και επαγγέλματα, (3) ΤΝ: εξελίξεις στο μάνατζμεντ, μάρκετινγκ, χρηματοοικονομική και (4) Από τη δημοκρατία στην αλγοριθμοκρατία.

Λειτουργίες της ΤΝ

Ο συγγραφέας με διακριτικό τρόπο αναφέρει ότι η ΤΝ είναι παντού μέσα στην καθημερινότητά μας και ετοιμάζεται να τροποποιήσει σημαντικά τη ζωή μας. Για τον ίδιο είναι σημαντικό να εξηγήσει το ρεαλισμό των ικανοτήτων της και κυρίως τα όρια της. Ο ίδιος εξηγεί ότι “είμαστε ακόμη πολύ μακριά να γνωρίζουμε να κατασκευάζουμε έξυπνες μηχανές τόσο από άποψη επιστημονικών γνώσεων όσο και από την κυριαρχία των τεχνολογιών”.

Η ΤΝ υποστηρίζει

Βρίσκεται ήδη μέσα στην καθημερινότητα μας διαμέσου των smartphones. Συγκεκριμένα, το ημερολόγιο που προειδοποιεί πότε θα φύγουμε για να φθάσουμε στην ώρα μας παρά τα προβλήματα της κυκλοφορίας. Επίσης, αναλύει το πλήθος των πληροφοριών που υπάρχουν με τις καθημερινές συνήθειες, την ανεύρεση της γεωγραφικής θέσης με βάση τα κύματα ή τα σήματα. Άλλες σημαντικές λειτουργίες είναι η αναγνώριση της φωνής και η βελτίωση των στιγμιαίων φωτογραφιών.

Η ΤΝ μεριμνά

Συνεισφέρει στην ιατρική πρόληψη, βοηθάει στη διάγνωση, έρευνα, τηλεπίσκεψη… Αφορά την υγεία σε όλα τα επίπεδα. Στον τομέα της διάγνωσης προσφέρει στους ακτινολόγους εφαρμογές για τη βοήθεια στην ανίχνευση καρκίνων του μαστού ή των πνευμόνων, καταγμάτων, εγκεφαλικών κακώσεων, κλπ. Η ΤΝ τελευταίας γενιάς υποστηρίζει τους γιατρούς να κερδίζουν χρόνο και αποτελεσματικότητα.

Η ΤΝ πωλεί

Κυριαρχεί στο ηλεκτρονικό εμπόριο. Όταν ψάχνουμε ένα προϊόν, ένας αλγόριθμος του αποδίδειένα σκορ σε σχέση με τα χαρακτηριστικά του, τη μάρκα του, την τιμή του σε σχέση με την ποιότητα του… Επίσης, δημιουργεί σχέσεις μεταξύ προϊόντων που έχουν εξεταστεί από καταναλωτές και μας καθοδηγεί προς αυτά τα πιο κατάλληλα σε σχέση πάντα με αυτά που ταιριάζουν στα γούστα μας. Επόμενα στάδια: εντοπισμός και απόρριψη αυτομάτως εικόνων που έρχονται σε αντίθεση με την εκδοτική πολιτική του δικτυακής τοποθεσίας.

Η ΤΝ οδηγεί

Το όχημα πλήρως αυτόνομο έχει προβλεφθεί να είναι έτοιμο πριν το 2022 (για τους πιο αισιόδοξους). Αλλά ακόμη και αν δεν είναι η ΤΝ βρίσκεται ήδη στο “οδικό δίκτυο”. Αναλύει αυτόματα όλες τις διαθέσιμες πληροφορίες των αισθητήρων, των εγκατεστημένων καμερών που βρίσκονται παντού. Αποφασίζει να ελαττώσει ταχύτητα ή να φρενάρει επειγόντως εάν εμφανιστεί ένας κίνδυνος ή εάν εκτιμήσει ότι η προσοχή του οδηγού δεν είναι επαρκής ( μια κάμερα αναλύει τις πιθανές κινήσεις κούρασης του οδηγού στο πρόσωπο του). Συστήματα αναγνώρισης προσώπου μπορούν επίσης να επιτρέψουν τη ρύθμιση του χώρου στο αυτοκίνητο σε σχέση με το μέγεθος του οδηγού και των επιβατών του: ύψος του τιμονιού και θέση των καθισμάτων. Η ΤΝ αποκτά ένα αποφασιστικό ρόλο στην προληπτική συντήρηση των οχημάτων. Οι αισθητήρες της μετρούν τη φθορά των στοιχείων της μηχανής και συνιστούν την αλλαγή τους πριν μια βλάβη εμφανιστεί. Το ίδιο ισχύει και για τα ελαστικά.Michelin με το σύστημα TrackConnect προειδοποιεί τον οδηγό για “λιγότερο αέρα” μέσα στα ελαστικά του αυτοκινήτου.

Η ΤΝ συνθέτει

“Αϋπνία”.Με τον τίτλο αυτό η βερολινέζικη εταιρεία Endelδιαδίδει με τη βοήθεια της ΤΝ 24 ώρες το 24ωρο, ένα καταπραϋντικό ήχο μέχρι να οδηγήσει κάποιον σε βαθύ ύπνο. Η ΤΝ μπορεί πλέον να συνθέτει μουσικά κομμάτια βοηθώντας τους συνθέτες στο έργο τους. Η ΤΝ τοποθετείται ως σύστημα υποστήριξης του καλλιτέχνη για τη σύνθεση τραγουδιού, αλλά μπορεί να πάρει περισσότερη ελευθερία και να τελειώσει ένα κομμάτι. Για παράδειγμα, η Huawei – με την ΤΝ – τελείωσε την “ημιτελή συμφωνία” τουSchubert, αλλά με ένα μέτριο αποτέλεσμα.

Η ΤΝ μεταφράζει

Η ΤΝ εγγράφει ικανοποιητικά αποτελέσματα μετάφρασης όταν πρόκειται για κείμενα τεχνικά και νομικά. Είναι, όμως αδύνατο να χρησιμοποιήσουμε την ΤΝ σε λογοτεχνικά κείμενα. Αναλύει το κείμενο φράση με φράση και κατά συνέπεια, δεν μπορεί να κατανοήσει τις ιδέες και τα νοήματα που θέλει να περάσει ο συγγραφέας. Άλλος περιορισμός εντοπίζεται στην απευθείας επικοινωνία με ένα ξένο διαμέσου smartphone. Αυτή η φωνητική μετάφραση δεν είναι ακόμη τέλεια.

Η ΤΝ προσλαμβάνει

Όταν πρόκειται για πρόσληψη στελεχών ή υπαλλήλων από μια εταιρεία, οι αλγόριθμοι της ΤΝ εξετάζουν χιλιάδες βιογραφικά (CVs), εξάγουν τις δεξιότητες και τις εμπειρίες των υποψηφίων και τους οδηγούν προς τους καλούς αξιολογητές θέσεων. Το εργαλείο αυτό ονομάζεται CNCatcher. “Προχωρά με matching των λέξεων-κλειδιά, επιτρέπει επίσης τον προσδιορισμό προσφορών θέσεων τις οποίες οι υποψήφιοι δεν σκέφτηκαν καθόλου, περιφερειακά με τα προσόντα που κατέχουν”. Τέλος, μπορεί να σταθμίσει ανάλογα με μερικές λέξεις-κλειδιά του CV, για παράδειγμα να αξιολογήσει περισσότερο χαρακτηριστικά του σπορ όταν πρόκειται για μια εταιρεία αθλητικών ειδών.

Συμπερασματικά, η ΤΝ δεν πρόκειται ποτέ να αντικαταστήσει την ανθρώπινη ευφυΐα από την οποία εξαρτάται. Θα λειτουργεί πάντα συμπληρωματικά ως: συστήματα υποστήριξης πληροφοριών, αποφάσεων, δηλαδή υποστηρικτικά στις επιλογές μας με ευφυή τρόπο. Ο συγγραφέας τονίζει επίσης ότι η ΤΝ δεν μπορεί να αποφασίζει τι είναι καλό ή τι δεν είναι για την κοινωνία μας. Αυτό ανήκει αποκλειστικά στις δημοκρατίες να το προσδιορίσουν.

*καθηγητής στο Πολυτεχνείο Κρήτης, Επίτιμος Διδάκτορας Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και Μεταπτυχιακή Φοιτήτρια MBA, Μέλος του Εργαστηρίου Financial Engineering, Πολυτεχνείο Κρήτης