του Αθανάσιου Χ. Παπανδρόπουλου
Πριν μια τριακονταετία, κυκλοφορούσε η ρήση «Οι ΗΠΑ ανοίγουν το χορό και η Ευρώπη ακολουθεί». Μετά την πτώση του τείχους του Βερολίνου όμως , η κατάσταση αυτή άρχισε να αλλάζει. Το γεωπολιτικό τοπίο αποκτούσε νέο περιεχόμενο και τα ψυχροπολεμικά δεδομένα αποτρέπονταν.
Οι πρώην κομμουνιστικές χώρες της Κεντρικής Ευρώπης εσπεύδαν να ζητήσουν ένταξη στο ΝΑΤΟ και όλες άνοιγαν τις πόρτες τους σε αμερικανικά και γερμανικά κεφάλαια κατά κύριο λόγο. Στο πλαίσιο αυτό, η Αμερική έβλεπε με καχυποψία τις γερμανικές κινήσεις και πρωτοβουλίες στην κεντρική Ευρώπη και η επανένωση της Γερμανίας δεν προκαλούσε ρίγη χαράς στον Λευκό Οίκο
Από την άλλη πλευρά, η φιλία Μιττεράν – Κολ δεν πολυάρεσε στους Άγγλους, που έβλεπαν να αλλάζει και η φιλοσοφία των δύο ηγετών στο Ευρωπαϊκό γίγνεσθαι. Θυμάμαι Βρετανούς καθηγητές να μου λένε ότι η πτώση του κομμουνισμού θα έκανε αναγκαία την εκκόλαψη μιας πολιτικής Ενωσης, εξέλιξη που το Ηνωμένο Βασίλειο δεν ήθελε. Για λόγους που συνδέονται άμεσα με τη βρετανική κοινοβουλευτική παράδοση και την πάλαι ποτέ Βρετανική Αυτοκρατορία, το Ηνωμένο Βασίλειο ήταν αντίθετο με την πολιτική ένωση της Ευρώπης, την οποίαν όμως έβλεπε σαν μια δυναμική ενιαία αγορά.
Σήμερα, εξήντα δύο χρόνια μετά την έναρξη λειτουργίας της Κοινής Αγοράς, τα έξη ιδρυτικά μέλη έχουν γίνει 28 και ένα από αυτά, το Η.Β., αποχωρεί στις 31 Ιανουαρίου 2020, ύστερα από 47 χρόνια παραμονής!! Κατά συνέπεια για τα υπόλοιπα μέλη της Ένωσης τίθεται επί τάπητος το ερώτημα της εμβάθυνσης του αρχικού εγχειρήματος, της μετατροπής του σε μια διευρυμένη ενιαία αγορά, στην οποίαν όμως ορισμένα μέλη της έχουν κοινό νόμισμα, χωρίς όμως κοινή οικονομική πολιτική και αυτό είναι το κρίσιμο θέμα, πάνω στο οποίο στηρίχθηκε η προεδρία Τραμπ στις ΗΠΑ για να διαλύσει, στο μέτρο του δυνατού, το ευρωπαϊκό ευάλωτο οικοδόμημα.
Βέβαια, η διάλυση του τελευταίου είναι εξαιρετικά δύσκολη υπόθεση αν όχι αδύνατη, πλην όμως η υπονόμευση της όλης προσπάθειας και οι καθυστερήσεις στην ολοκλήρωσή της είναι απολύτως εφικτοί στόχοι. Στη σημερινή Ε.Ε. εξάλλου, οι στόχοι αυτοί υποβοηθούνται και από τους ίδιους τους ευρωπαίους και την ανάδυση ενός χυδαίου λαϊκισμού στους κόλπους τους, ιδιαίτερα δε σε χώρες που έχουν παράδοση στο επίπεδο αυτό.
Με αφορμή λοιπόν την χρηματοοικονομική κρίση του 2008, η οποία βρήκε την ευρωζώνη απροετοίμαστη να την αντιμετωπίσει, ήλθαν βίαια στο προσκήνιο τα σοβαρά θεσμικά και πολιτικά κενά της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η οποία με πολύ απλά λόγια θα πρέπει να αποφασίσει τι ακριβώς θέλει, ενώ έχουμε μπεί για καλά στον 21ο αιώνα. Από την ίδρυσή της έως σήμερα, κι΄ενώ κατάφερε να εναρμονίσει το νομοθετικό πλαίσιο των χωρών-μελών της σε αρκετούς τομείς { μέσα από το περίφημο κοινοτικό σύστημα διαπραγμάτευσης}, αρκετά πεδία της περίφημης εθνικής κυριαρχίας είναι πλέον ευρωπαϊκά. Ιδιαίτερα δε στην οικονομία.
Στην παρούσα φάση όμως των πολιτικών εξελίξεων, στο μέτρο που νέες δυνάμεις διεκδικούν σημαντικά κομμάτια οικονομικής και γεωπολιτικής επιρροής, η Ευρωπαϊκή Ένωση πρέπει να ανταποκριθεί με επιτυχία σε νέες προκλήσεις και σε προβλήματα που διαφέρουν αισθητά από τα αντίστοιχα της πρώτης μεταπολεμικής τριακονταετίας για παράδειγμα. Και αυτές τις νέες συνθήκες αντιμετωπίζει πλέον ο περίφημος γαλλο-γερμανικός άξονας, ο οποίος για προφανείς λόγους, υπήρξε και το θεμέλιο πάνω στο οποίο άρχισε να οικοδομείται αυτό το πρωτόγνωρο πείραμα μιας ευρωπαϊκής κοινότητας εθνικών κρατών.
Ως φαίνεται δε, στους κόλπους αυτής της άτυπης γαλλο-γερμανικής συμμαχίας, υπάρχουν σήμερα αρκετές και σημαντικές διαφορές απόψεων, τις οποίες τροφοδοτεί επίσης και η προοπτική του Brexit.
Ο Γάλλος πρόεδρος Εμμ. Μακρόν κρίνει ότι η Ε.Ε. και ειδικότερα η Ευρωζώνη δεν μπορούν πλέον να πάνε πιο μακριά, χωρίς τόνωση της οικονομικής ένωσης, που σημαίνει μεταφορές πόρων εντός της Ένωσης και αύξηση του κοινοτικού προϋπολογισμού. Όντως, το ισχύον σήμερα 1% συμμετοχής των χωρών-μελών στον κοινοτικό προϋπολογισμό είναι γελοίο και ως εκ τούτου αναποτελεσματικό.
Όμως, η Γερμανία από την πλευρά της, φοβάται ότι μεγαλύτερη συμμετοχή στον κοινοτικό προϋπολογισμό θα απαιτήσει την δική της αυξημένη συμμετοχή σ΄αυτόν, γεγονός που στο εσωτερικό της τροφοδοτεί λαϊκιστικές πολιτικές αντιδράσεις. Ας μην ξεχνάμε επίσης ότι ένα μέρος του Χριστιανοδημοκρατικού Κόμματος που ασκεί εξουσία, έχει ταχθεί υπέρ μιας ευρωζώνης δύο ταχυτήτων, πρόταση η οποία έχει και αρκετούς οπαδούς.
Επίσης, η Γαλλία, που είναι και η μόνη, μαζί με το αποχωρών Ην.Βασίλειο στρατιωτική δύναμη στην Ε.Ε., θεωρεί ότι χωρίς πολιτική και θεσμική εμβάθυνση, η Ε.Ε. θα είναι εσαεί πολιτικός νάνος, εξαρτώμενος από την Αμερική, η οποία σήμερα υπονομεύει την Ένωση.
Κατά τη Γερμανία, η οποία η αντιπαράθεση με τις ΗΠΑ και η ενδεχόμενη διάλυση του ΝΑΤΟ θα έχουν υψηλό κόστος, το οποίο η ίδια θα κληθεί σε τελευταία ανάλυση να πληρώσει , χωρίς αυτό να της προσφέρει γεωπολιτική επιρροή και ισχύ.
Σαφώς, λοιπόν, ο γαλλο-γερμανικός άξονας βρίσκεται σε κρίσιμο σταυροδρόμι και οι όποιες συζητήσεις στους κόλπους του θα απαιτήσουν πολύτιμο χαμένο χρόνο όμως για την Ευρώπη.
