του Αθανάσιου Χ. Παπανδρόπουλου
Εισβολή στη Συρία, προβλήματα με τους Κούρδους, κακές σχέσεις με τη Σαουδική Αραβία και το Ισραήλ, λυκοφιλία με το Ιράκ, τσαμπουκάδες στην Κύπρο και το Αιγαίο, εσωτερική αμφισβήτηση και κακή οικονομική πορεία, είναι μερικά από τα ανοικτά μέτωπα του κυρίου Ρετζίπ Ταγίπ Ερντογκάν, ο οποίος παίζει ταυτοχρόνως και το «παιχνίδι της ευρασιατικής» Τουρκίας.
Από την άλλη πλευρά, την πολιτικο-ιδεολογική ο Ερντογκάν, στο πλαίσιο της αντιπαράθεσης του με τον κεμαλισμό, όλο και πιο συχνά χρησιμοποιεί το αφήγημα της επιστροφής στις οθωμανικές ρίζες. Το πρόβλημα όμως είναι ότι την επιστροφή αυτή γίνεται υπό αντιδυτικούς ιδεολογικούς όρους, οι οποίοι συγκαλύπτονται από κενές περιεχομένου δηλώσεις, χωρίς καμμιά πρακτική εφαρμογή.
Όπως λίαν επιτυχώς επισημαίνει στην ελληνική έκδοση του Foreign Affairs, ο συνάδελφος Νίκος Γεωργιάδης, σύμβουλος έκδοσης του περιοδικού, «ο ευρασιατισμός είναι το νέο αφήγημα του «συστήματος Ερντογκάν» ταυτόχρονα όμως αποτελεί και στρατηγική επιλογή». Κατά τον αρθρογράφο, «ο τουρκικός «Ευρασιατισμός» είναι σχήμα ανταγωνιστικό ως προς τις γεωπολιτικές και γεωοικονομικές σταθερές του Ευρωπαϊκού, κατ’ αρχήν, και του Δυτικού μοντέλου, γενικότερα. Ο ανταγωνισμός φέρνει ρήξεις και στιγμιαίες, μεσοπρόθεσμες ή ακόμη χειρότερα, μακροπρόθεσμες συγκρούσεις. Το προσφυγικό-μεταναστευτικό ήταν και θα είναι εφεξής μια από τις αιχμές αυτού του συγκρουσιακού περιβάλλοντος. Το γενικότερο, όμως, συγκρουσιακό στοιχείο σε θέματα ασφάλειας θα είναι αυτό που θα κυριαρχήσει σε ένα ορατό χρονικό ορίζοντα. Τα ζητήματα ασφαλείας συνδέονται άμεσα με τα βασικά στοιχεία που καθορίζουν τα Δυτικά συμφέροντα στο άμεσο και απώτερο μέλλον.
Αυτά είναι τα ενεργειακά (αγωγοί) και οι μεταφορές (ελεύθερες εμπορικοί οδοί). Αυτό ακριβώς είναι το αντικείμενο της αντιπαράθεσης ετούτη την στιγμή στη Μαύρη Θάλασσα, το Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο. Το Καστελόριζο και η θάλασσα της Καρπάθου είναι απλώς ένα «κόκκινο κουμπί» που συμβολίζει το πώς θα είναι ή δεν θα είναι λειτουργικά τα σύνορα μεταξύ Ευρώπης–Δύσης με τον Ευρασιατισμό κατά την επόμενη περίοδο. Δεν υφίσταται επί της ουσίας ζήτημα επιλογής. Υπάρχει μόνον θέμα διαχείρισής της. Η νέα κυβέρνηση στην Αθήνα θα αντιμετωπίσει αυτό το ζήτημα, όπως η προηγούμενη κλήθηκε (και το έκανε) να διαχειριστεί ένα από τα βασικά προβλήματα των Δυτικών Βαλκανίων.
Τα στοιχεία που καθορίζουν το γενικότερο πλαίσιο ασφαλείας στα ανατολικότερα σύνορα της Ευρώπης και του Δυτικού κόσμου, από τον Έβρο δηλαδή έως την Αμμόχωστο, είναι τα εξής:
Α) Το ψήφισμα περί East Med διαμορφώνει πρακτικά την εμπλοκή των ΗΠΑ στην γεωπολιτική πραγματικότητα της Ανατολικής Μεσογείου.
Β) Η υπό διαμόρφωση της Στρατηγικής Συμφωνία Ελλάδας–ΗΠΑ.
Γ) Η Στρατηγική Συμφωνία Κύπρου–ΗΠΑ.
Δ) Η επισημοποίηση της εμπλοκής της Γαλλίας στην Ανατολική Μεσόγειο με τις συμφωνίες στρατηγικού χαρακτήρα για ναυτικές διευκολύνσεις και επιμελητειακή στήριξη της γαλλικής αεροναυτικής δύναμης κρούσης στην Ανατολική Μεσόγειο.
Όπως ο «Ευρασιατισμός» για την Τουρκία, έτσι και το ευρωπαϊκό-Δυτικό σύστημα αναφοράς είναι για την Ελλάδα ταυτοτικό ζήτημα. Τόσο η προηγούμενη κυβέρνηση όσο και η σημερινή, διαθέτουν πλήρη εικόνα ως προς την ρευστότητα που επικρατεί στα υπό αντιπαράθεση συστήματα ασφαλείας των περιοχών Εγγύς και Μέσης Ανατολής, Βορείου Αφρικής, Δυτικών Βαλκανίων και στο ουκρανικό υπογάστριο της Κεντρικής–Ανατολικής Ευρώπης.
Η Ελλάδα εκ της θέσεώς της αναπόφευκτα και με διαφορετικό βαθμό εμπλοκής, συμμετέχει σε όλα τα παραπάνω πεδία αντιπαράθεσης. Η πολύ πρόσφατη αποκάλυψη του βάθους της εμπλοκής της Τουρκίας στον εμφύλιο πόλεμο της Λιβύης είναι άλλη μια σαφής ένδειξη για το ότι το περιβάλλον ασφαλείας στις εγγύς προς την Ελλάδα περιοχές είναι απόλυτα ασταθές. Πόσω δε μάλλον όταν η τουρκική εμπλοκή στην Λιβύη έχει άμεση (αλλά ανομολόγητη) σχέση με την διαμόρφωση των Αποκλειστικών Ζωνών (ΑΟΖ) στην Ανατολική Μεσόγειο και νοτίως της Κρήτης, Καστελόριζου και Καρπάθου.
Η παρούσα, λοιπόν, κυβέρνηση καλείται να ολοκληρώσει την Στρατηγική Συμφωνία με τις ΗΠΑ (τελευταίο στάδιο) αλλά και να προετοιμαστεί για την προεξοφλούμενη από πολλές πλευρές νέα διαδικασία Cran Montana για το Κυπριακό.
Η Τουρκία έχει κατανοήσει σε βάθος πως βρίσκεται εκτός σχεδιασμών των κέντρων λήψης αποφάσεων της Δύσης ως προς την κατανομή ρόλων και αρμοδιοτήτων στην Ανατολική Μεσόγειο και στην οδό μεταφοράς ενεργειακών πόρων προς τις Δυτικές οικονομίες. Η πλήρης κατανόηση από την Άγκυρα της νέας αυτής πραγματικότητας, την ωθεί στην εφαρμογή μιας διπλωματίας «πειρατικού περιεχομένου» με τις παρενοχλητικές, παράνομες, και στο τέλος επικίνδυνες εξορυκτικές δραστηριότητες στα νερά της Κύπρου, παρά τις επανειλημμένες και αυστηρές προειδοποιήσεις του αμερικανικού αλλά και του ευρωπαϊκού παράγοντα. Η Τουρκία επιχειρεί να τεκμηριώσει ερείσματα ώστε να διασφαλίσει κάποια θέση στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων που θα ασχοληθεί με την κατανομή των ποσοστών εκμετάλλευσης (και εσόδων) από τους υδρογονάνθρακες.»
Οι παραπάνω εξελίξεις, κατά την γνώμη μας, πέρα από την εγρήγορση, επιβάλλουν και την περαιτέρω σύσφιγξη των τεχνολογικών και στρατιωτικών σχέσεων συνεργασίας Ελλάδος και Ισραήλ, σε μια εποχή όπου οι νέοι πόλεμοι θα είναι ασύμμετροι και βαθύτατα τεχνολογικοί.
