Ποιοί είναι οι Αφγανοί;

του Τζωρτζ Μενεσιάν*

Σήμερα, ένα από τα κυριότερα ζητήματα που μας απασχολούν είναι το μεταναστευτικό/προσφυγικό. Η χώρα μας αποτελεί αναμφίβολα το κυριότερο πέρασμα προσφύγων και μεταναστών προς στην Ευρώπη. Από τον λεγόμενο «ελληνικό διάδρομο» περνούν (ή προσπαθούν να περάσουν) κυρίως Αφγανοί και σε μικρότερο βαθμό Σύροι, Ιρανοί, Τούρκοι, πληθυσμοί της Βορείου Αφρικής κλπ. Δεδομένου του στοιχείου αυτού και αναπηδώντας στον κλάδο της εθνογραφίας, παρατηρώότι ένα μεγάλο μέρος των Ελλήνων πιστεύει ότι οι Αφγανοί αποτελούν ένα ενιαίο έθνοςόπως οι Έλληνες, οι Γάλλοι, οι Ρώσοι και οι Άραβες. Η πραγματικότητα ωστόσο είναι διαφορετική. Στο Αφγανιστάν υπάρχει ένα μωσαϊκό εθνοτήτων και γλωσσών οι οποίες απαρτίζουν την πολυσύνθετη αφγανική πραγματικότητα.

Η ιδέα για την συγγραφή του άρθρουαυτού, παρά το γεγονός ότι το γράφω τώρα,ήρθε πριν από λίγα χρόνια όταν διάβασα ένα σχόλιο στο Facebookπου αφορούσεσε έναν Αφγανό παίκτη που είχε πάρει μέρος στο τηλεοπτικό παιχνίδι μαγειρικής «MasterChef». Σε σχετικό δημοσίευμα ένας αναγνώστης σχολίασε: «Αυτός είναι σχιστομάτης, γιατί λέει ότι είναι Αφγανός, μας κοροϊδεύει;». Η απάντηση στο ερώτημα αυτό βρίσκεται στην μελέτη της εθνολογικής σύστασης του Αφγανιστάν.

Στο Αφγανιστάν, καμία εθνοτική ομάδα δεν ξεπερνά το 50% του συνολικού πληθυσμού της χώρας ο οποίος ανέρχεται περίπου στα 32 εκατομμύρια. Το μεγαλύτερο μέρος του αφγανικού πληθυσμού (περίπου το 40%) αποτελείται από τους Παστούν (Pashtuns). Οι Pashtun ανήκουν στις ινδο-ευρωπαϊκές φυλές (σαν εμάς τους Ευρωπαίους – με εξαίρεση τους Ούγγρους, τους Φινλανδούς και τους Εσθονούς) και πιο συγκεκριμένα στην υποομάδα των ιρανικών φυλών και είναι στην συντριπτική πλειοψηφία τους Σουνίτες. Το μεγαλύτερο μέρος των Παστούν ωστόσο ζει στο Πακιστάν. Η συγκεκριμένη φυλή έχει εξωτερικά χαρακτηριστικά παρόμοια με τους Ιρανούς, όμως ομιλούν την δική τους γλώσσα η οποία ονομάζεται Pashto.

Η δεύτερη μεγαλύτερη εθνοτική ομάδα είναι οι Τατζίκοι οι οποίοι αποτελούν πάνω από το 25% του συνολικού πληθυσμού. Μάλιστα, περισσότεροι Τατζίκοι κατοικούν στο Αφγανιστάν παρά στο Τατζικιστάν. Οι Τατζίκοι ομιλούν την περσική γλώσσα (Φαρσί) και είναι Σουνίτες με κάποιους θύλακες Σιιτών στα δυτικά της χώρας.

Ακολουθούν οι Hazara οι οποίοι αποτελούν το 10% του πληθυσμού και κατοικούν στο κεντρικό Αφγανιστάν. Μητρική τους γλώσσα είναι η Hazaragi, μία διάλεκτος της περσικής γλώσσας. Σε αντίθεση με τις περισσότερες εθνοτικές ομάδες του Αφγανιστάν, η πλειοψηφία των Hazara είναι Σιίτες Μουσουλμάνοι με αποτέλεσμα να αποτελούν πολλές φορές θύματα του φανατισμού των Ταλιμπάν. Μία άλλη διάλεκτο της περσικής ομιλούν και οι Aimaq οι οποίοι αποτελούν το 4% του πληθυσμού και σε αντίθεση με τους Hazaraείναι Σουνίτες.

Ένα άλλο 10% του συνολικού πληθυσμού του Αφγανιστάν είναι Ουζμπέκοι οι οποίοι κατοικούν στο βόρειο τμήμα της χώρας. Οι Τουρκμένοι από την άλλη αποτελούν το 3%. Ένα μεγάλο μέρος των Ουζμπέκων και των Τουρκμένων οι οποίοι ανήκουν στα τουρκικά φύλα είναι σχιστομάτηδες. Επομένως, ένα τμήμα των περισσότερο από 4.000.000 Αφγανών που είναι Ουζμπέκοι ή Τουρκμένοι έχουν το χαρακτηριστικό αυτό.

Τέλος, στο Αφγανιστάν μπορεί κανείς να βρει Μπαλούχους, Pashayi, Nuristani, Άραβες, Brahui, Pamiri, Gurjar και Farsiwan, οι οποίοι (με εξαίρεση τους Άραβες) αποτελούν υποομάδες των ιρανικών, ινδοάριων και δραβιδικών φυλών.

Όλοι οι πληθυσμοί που κατοικούν στο Αφγανιστάν ακολουθούν την μουσουλμανική θρησκεία (80-85% Σουνίτες και 15-20% Σιίτες). Σε αυτή την πολύπαθη χώρα η οποία βρίσκεται ουσιαστικά σε πόλεμο από το 1979, μπορεί κανείς να βρει έναν μεγάλο αριθμό διαφορετικών εθνοτικών και γλωσσικών ομάδων. Ωστόσο αυτοί που επικρατούν γλωσσικά είναι οι Παστούν και οι ιρανόφωνοι πληθυσμοί (Τατζίκοι, Hazara κλπ) και γι’ αυτό οι δύο επίσημες γλώσσες του Αφγανιστάν είναι τα Pashto και τα Φαρσί.

Πολλές κοινωνίες της Ασίας – και της Αφρικής – δεν πέρασαν το στάδιο του τυπικού «ευρωπαϊκού» εθνικισμού ο οποίος οδήγησε στην κατάρρευση των πολυεθνικών αυτοκρατοριών και στην κατάτμησή τους ανάλογα με τις εθνότες ή στην μη ανοχή των μειονοτήτων. Για τον λόγο αυτό πολλές χώρες της Κεντρικής Ασίας, της Ινδικής Υποηπείρου αλλά και της Νοτιοανατολικής Ασίας είναι πολυεθνικές και φιλοξενούν έναν μεγάλο αριθμό εθνοτικών, γλωσσικών και θρησκευτικών μειονοτήτων. Σημαντικό ρόλο στην κατάσταση αυτή διαδραμάτισε και η αποικιοκρατία των Ευρωπαίων στις περιοχές αυτές. Μεταπολεμικά ωστόσο ο εθνικισμός επικράτησε στις νέες χώρες που αναδείχθηκαν με την κατάρρευση των ευρωπαϊκών αυτοκρατοριών. Αυτός είναι και ένας από τους κύριους λόγους των ένοπλων συγκρούσεων στις περιοχές αυτές. Ο άλλος κύριος λόγος είναι ο θρησκευτικός φονταμενταλισμός.

Συμπερασματικά, πρέπει όλοι εμείς που ζούμε στην Δύση,σταέθνη – κράτη να κατανοήσουμε ότι υπάρχουν χώρες στις οποίες υφίσταται μια πανσπερμία εθνοτήτων, γεγονός που οδηγεί σε μία ενδιαφέρουσα συμβίωση μεταξύ διαφορετικών πολιτισμών, αλλά δυστυχώς και σε συγκρούσεις. Μία από αυτές τις χώρες είναι και το Αφγανιστάν.

Εθνογραφικός Χάρτης του Αφγανιστάν:

*διεθνολόγος