του Αντώνη Κεφαλά
Περιορισμένη από τα δημοσιονομικά δεδομένα της δεκαετούς οικονομικής και πολιτικής κρίσης, η χώρα προσπαθεί να ελέγξει το βάθος και την έκταση της πρωτόγνωρης ύφεσης που έφερε η πανδημία. Βεβαρημένη με κρατική οργάνωση, λειτουργίες και αντιλήψεις που ανάγονται σε άλλο αιώνα, πάλι καλά τα καταφέρνει. Το ερώτημα είναι: μέχρι πότε;
Παρά τα προβλήματα στην εφαρμογή τους και ορισμένες ουσιαστικές αστοχίες, τα μέτρα αξίας 24 δισ. ευρώ φαίνεται ότι, προς το παρόν, καταφέρνουν να πετύχουν μία μορφή ισορροπίας ανάμεσα στην ανάγκη αφενός μεν να μην χαθούν θέσεις εργασίας και να μην καταστραφεί παραγωγικός ιστός, αφετέρου δε να μην οδηγηθούμε σε πλήρη δημοσιονομικό εκτροχιασμό.
Είναι βέβαιο, όμως, ότι θα χρειαστούν κι άλλα μέτρα. Καταρχάς είναι αμφίβολο αν η υπολογιζόμενη τραπεζική μόχλευση των 5 δις. θα υλοποιηθεί. Η κατάσταση του τραπεζικού συστήματος με 70 δισ. κόκκινα δάνεια σε σύνολο 180 δισ. ουσιαστικά δεν το επιτρέπει. Αν οι σχετικές με την εγγύηση των 2 δισ. τραπεζικές χορηγήσεις φτάσουν τα 2-2,5 δισ. θα είναι ένα μικρό θαύμα.
Δεύτερον, η αρχική αισιοδοξία για ύφεση της τάξης του 4%-5% αποδεικνύεται πρόωρη. Η κεντρική τράπεζα προχώρησε ήδη σε αναθεώρηση για 6%. Είναι σχεδόν αδύνατον, όμως, να γίνει τούτη την στιγμή σχετικά ακριβής πρόβλεψη, καθώς είναι πολλοί οι αστάθμιστοι παράγοντες. Μέσα σ’ αυτό το πλαίσιο, εκτίμηση για ύφεση στα επίπεδα του 7%-8% ίσως να είναι πιο ρεαλιστική. Ανάλογα αυξάνεται η ανάγκη για κρατική βοήθεια.
Δημοσιονομικά, υπάρχει πάντα η ελπίδα ότι η Ε.Ε, θα τιμήσει τον ενωτικό χαρακτήρα της και το ταμείο για την αντιμετώπιση της πανδημίας θα φτάσει τουλάχιστον το 1,5 τρις. ευρώ, από τα οποία το 50% θα είναι επιχορηγήσεις (grants) και μόνο το άλλο μισό δάνεια. Το όφελος για την χώρα μας θα είναι σημαντικό.
Ηθικά, προκύπτει ένα ερώτημα: με ποια λογική ο ιδιωτικός τομέας θα υποστεί 20% μείωση του εισοδήματος, ενώ ο δημόσιος πάλι θα μείνει αλώβητος; Με ποια λογική δεν επιβάλλεται έστω μείωση 5% στους μισθούς των δημοσίων υπαλλήλων; Κανένας δεν φταίει για την κρίση. Θεωρητικά όλοι την πληρώνουμε. Δεν είναι έτσι, όμως. Κατά Orwell μερικοί είναι πιο ίσοι από τους άλλους—π.χ. οι δημόσιοι υπάλληλοι! Δεν πρέπει όλοι να συνεισφέρουν; Με ποια λογική εξαιρούνται περίπου 1 εκατ. άτομα;
Ας θεωρήσουμε, πάντως, ότι στους επόμενους μήνες επικρατεί το αισιόδοξο σενάριο: η Ευρώπη πράγματι ανταποκρίνεται, ο τουρισμός δεν καταρρέει, ο κορωνοϊός αποκτά μορφή επιδημίας και δεν απαιτείται νέα ολοκληρωτική καραντίνα. Με ποιες αντοχές θα περπατήσει τότε η ελληνική οικονομία; Γιατί, ήδη, πριν τον κορωνοϊό, το βάδην της είχε αγκομαχητό.
Τώρα είναι η ώρα
Δεν είναι η ώρα να εθελοτυφλούμε: με κατανάλωση που φτάνει το 85% του ΑΕΠ, η οικονομία δεν έχει ποδάρια να ανοίξει βηματισμό. Όποιος πιστεύει το αντίθετο δεν έχει σχέση με την πραγματικότητα.
Έχω ξανά υποστηρίξει – και δεν είμαι μόνος σ’ αυτό—ότι η πανδημία προσφέρει στην Ελλάδα μία μοναδική ευκαιρία: να υλοποιήσει όλες εκείνες τις μεταρρυθμίσεις που για μισό αιώνα τώρα αποφεύγει, υπεκφεύγει, αναθεωρεί, κοροϊδεύει. Τώρα είναι η ώρα να σπρώξουμε την χώρα σε ένα νέο μοντέλο ανάπτυξης. Η γέφυρα προς την πρόοδο στην οποία αναφέρθηκε ο πρωθυπουργός να γίνει σανίδα εκτίναξης στην σύγχρονη εποχή.
Προκειμένου να μπει σε κύκλο ριζικών μεταρρυθμίσεων η κυβέρνηση έχει, τούτη την στιγμή, τρεις συμμάχους: τον φόβο των πολιτών για την ζωή τους, τον αναγνώριση της διαχειριστικής επάρκειας της και την τάση να αυξηθεί η αποταμίευση. Αυτό το τελευταίο ίσως να ακούγεται παράδοξο, αλλά ο κόσμος φοβάται το αβέβαιο αύριο και θα κάνει ότι μπορεί για να βάλει κάτι στην μπάντα.
Οι τρεις αυτοί σύμμαχοι είναι απαραίτητοι αλλά δεν επαρκούν. Χρειάζονται τρεις ακόμη. Ο ένας ίσως να υπάρχει, αλλά μέχρι στιγμής δεν έχει φανεί: η διάθεση να έρθει σε ανοιχτή σύγκρουση με τα εναπομείναντα συνδικάτα του δημοσίου που μάχονται την αλλαγή: από την ΛΑΡΚΟ μέχρι τα ΕΛΤΑ και από τις συγκοινωνίες μέχρι τους δασκάλους και τους καθηγητές.
Ο δεύτερος, είναι η συνέπεια στην εφαρμογή των αποφάσεων και νόμων : Δεν μπορεί να αποφασίζεται η μετάδοση μαθημάτων από το διαδίκτυο και η ΟΛΜΕ να την καταργεί. Δεν μπορεί να καταπατείται με άνεση και χωρίς συνέπειες, ο νόμος για τις δημόσιες συγκεντρώσεις. Δεν μπορεί να εξακολουθούν τα διοικητικά συμβούλια των συνδικάτων να κηρύσσουν απεργίες χωρίς την σύμφωνη γνώμη των μελών τους.
Ο τρίτος σύμμαχος, που η κυβέρνηση φαίνεται μάλλον να έχει ήδη πάρει με το μέρος της, είναι η προβολή στους πολίτες ενός καθαρού, σταθερού και απόλυτα κατανοητού αφηγήματος. Έχω υποστηρίξει ότι ο λαός είναι κατά κανόνα μπροστά από τον πολιτικό κόσμο, που εν πολλοίς παραμένει δέσμιος του παλαιοκομματισμού. Ο παλαιοκομματισμός αντιμετωπίζεται μόνο με ενημερωμένους πολίτες. Ο ενημερωμένος πολίτης μπορεί να συνειδητοποιήσει την διαφορά ανάμεσα στο άμεσο όφελος και το μακροχρόνιο συμφέρον του.
Επειδή η χώρα μας δεν μπορεί να ανταγωνιστεί σε επίπεδο κόστους, το νέο μοντέλο πρέπει να στηριχτεί στην διαφορετικότητα του προϊόντος, του μάρκετινγκ, της διάθεσης. Κι αυτό προϋποθέτει μία επανάσταση στην παιδεία όλων των βαθμίδων. Η διαφορετικότητα έρχεται με την γνώση, η γνώση απαιτεί σύγχρονη παιδεία και η σύγχρονη παιδεία απαιτεί σύγχρονους δασκάλους και σύγχρονα μέσα και μεθόδους.
Το περιβάλλον γύρω μας ταρακουνιέται: O Musabbeh Al Kaabi, CEO της Petroleum & Petrochemicals της τεράστιας επενδυτικής Mubadala του Κουβέιτ, εξηγούσε πως με την συνεργασία της Honeywell ένα ολόκληρο εργοστάσιο που έφτιαχνε ένα εξάρτημα αυτοκινήτου μετατράπηκε σε ένα μήνα σε εργοστάσιο παραγωγής ιατρικών αναπνευστήρων. Παράλληλα, η εταιρεία του επενδύει εκατοντάδες εκατομμύρια στην ανάπτυξη της γεωργίας. Στην έρημο. Ο υφυπουργός τουρισμού της Κύπρου Σ. Περδίος, ανακοίνωσε ότι η χώρα του ήδη στρέφεται σε άλλες μορφές τουρισμού με στόχο την ψυχική και σωματική ευεξία.
Η δική μας απάντηση μπορεί να είναι μόνο μία: επενδύσεις. Επενδύσεις στην σύγχρονη (π.χ. υδροπονική) γεωργία όπου (ελέω Κοινής Αγροτικής Πολιτικής) έχουμε τεράστιο ανεκμετάλλευτο πλεονέκτημα. Σε νέες μορφές του τουρισμού (π.χ. ιατρικό). Σε ελαφρά βιομηχανία (π.χ. φάρμακα από βότανα). Επενδύσεις στην επιτάχυνση και ποιοτική βελτίωση της δικαιοσύνης, στην δημιουργία του νέου ΕΣΥ, στην ολοκλήρωση όλων των δικτύων μεταφοράς και επικοινωνίας. Επενδύσεις να φέρουμε ξένες επενδύσεις στην Ελλάδα.
Αυτή η κυβέρνηση κατάφερε ενώ μαίνεται η κρίση να μην ακουστεί η φωνή «βρε που είναι το κράτος;» Στην κυβέρνηση εναπόκειται να επεκτείνει την εμπιστοσύνη του κόσμου στην διαχειριστική επάρκεια της, σε θεσμική εμπιστοσύνη για τις νέες κατευθύνσεις που πρέπει να θέλει να χαράξει. Για να υπάρξει πράγματι γέφυρα προς την πρόοδο.
