του Brian Gallagher*
Ως κάποιος που ασχολείται με την οικοδόμηση της κοινωνίας και της εργασίας μετά την καταστροφή, για περίπου 40 χρόνια, ξέρω ότι ακολουθούν συνήθως τρία στάδια στον απόηχο μιας καταστροφής: αντίδραση, ανάκαμψη και ανοικοδόμηση.
Η αντίδραση αφορά το πώς η κοινωνία αντιδρά αμέσως μετά. Μπορούν οι άνθρωποι να βρουν σκέπη, τρόφιμα και ιατρικές προμήθειες; Μπορούν να έχουν πρόσβαση σε διαθέσιμα συστήματα, όπως η βοήθεια έκτακτης ανάγκης, γρήγορα και εύκολα; Έχουν ελπίδα ότι μπορούν να σταθούν και πάλι στα πόδια τους, εντός εύλογου χρονικού πλαισίου;
Εν συνεχεία έρχεται η ανάκαμψη. Η ανάκαμψη συνίσταται στη δημιουργία ταμείων ενίσχυσης και οργανωμένων δικτύων φροντίδας. Περιλαμβάνει δράσεις του δημοσίου τομέα, εθελοντική κινητοποίηση και διατομεακές συνεργασίες, που ξεχωρίζουν αξιοποιώντας τους πόρους του ιδιωτικού τομέα, σε συνδυασμό με την κοινοτική βάση γνώση των οργανισμών της κοινωνίας των πολιτών. Στην περίπτωση του COVID-19, η ανάκαμψη περιλαμβάνει επιπλέον την επιστροφή στην εργασία με ασφάλεια.
Είναι σημαντικότατο να εμπλέκονται οι άνθρωποι στη διαδικασία λήψης αποφάσεων κατά την ανάκαμψη, καθώς οι ανάγκες τους είναι κρίσιμες για το τρίτο στάδιο, την ανοικοδόμηση. Η ανοικοδόμηση δεν πρέπει να σημαίνει επαναφορά στην προηγούμενη κανονικότητα. Η ανοικοδόμηση πρέπει να επικεντρώνεται στον μακροπρόθεσμο προγραμματισμό, βοηθώντας τους ανθρώπους να επανέλθουν πιο δυνατοί, επανασχεδιάζοντας νέα συστήματα τα οποία θα κάνουν όλα τα άτομα, και κάθε κοινωνία, πιο δυνατά και πιο επιτυχημένα.
Η «United Way» ασχολείται με την οικοδόμηση κοινοτήτων και την ανταπόκριση σε καταστροφές για πάνω από 130 χρόνια. Ξεκινήσαμε στις ΗΠΑ στα τέλη του 1800, καθώς πολίτες του Ντένβερ στο Κολοράντο ένωσαν τις δυνάμεις τους μετά από μια καταστροφική πλημμύρα. Αναπτυχθήκαμε, στο πρώτο μισό του 20ου αιώνα, με τη δύναμη των «War Chests» και «Community Chests», που έδωσαν το κίνητρο σε ανθρώπους να συγκεντρώσουν χρήματα για σημαντικούς κοινωνικούς σκοπούς. Λειτουργούμε τώρα σε περισσότερες από 40 χώρες και περιοχές ανά τον κόσμο, φέρνοντας πιο κοντά τον δημόσιο τομέα, τις ιδιωτικές επιχειρήσεις και τους μη κερδοσκοπικούς οργανισμούς, ώστε να ανταποκριθούμε στις μεγάλες κοινωνικοοικονομικές προκλήσεις κάθε κοινωνίας.
Συνδυάσαμε τα διδάγματα του παρελθόντος με τις υπάρχουσες, καινοτόμες λύσεις για να σχηματίσουμε τον πυρήνα της δράσης μας για την αντιμετώπιση, την ανάκαμψη και την ανοικοδόμηση από τον COVID-19. Από τον Μάρτιο, η «United Way» έχει συγκεντρώσει περίπου 900 εκατομμύρια δολάρια μέσω τοπικών, εθνικών και παγκόσμιων κεφαλαίων, καθιέρωσε καινοτόμες συνεργασίες με μερικές από τις μεγαλύτερες εταιρείες του κόσμου ώστε να συγκεντρώσει χρήματα και να ευαισθητοποιήσει για τις επερχόμενες προκλήσεις του COVID-19, και υπήρξε κρίσιμος υποστηρικτής για τις οικογένειες που αγωνίζονται και για τον μη κερδοσκοπικό τομέα, υπό αυτές τις δύσκολες συνθήκες.
Ωστόσο, αρκετά σύντομα, η ανταπόκριση και η ανάκαμψη θα - και πρέπει να- οδηγήσουν στην ανοικοδόμηση. Δυστυχώς, έμαθα κατά τη διάρκεια της καριέρας μου ότι η ανοικοδόμηση είναι συχνά το βήμα που παραβλέπεται από πολιτικούς και οικονομικούς ηγέτες, των οποίων τα συμφέροντα εξυπηρετούνται από τις δομές του υπάρχοντος συστήματος. Ωστόσο, εάν θέλουμε να αποφύγουμε, ή τουλάχιστον να ελαχιστοποιήσουμε τις μελλοντικές συμφορές, η παγκόσμια κοινότητα πρέπει να ενστερνιστεί αυτές τις βασικές ιδέες, καθώς κάνουμε μια αναθεώρηση της κοινωνίας μας, και καθώς την ανοικοδομούμε:
1.Ενδυνάμωση της κοινοτικής δικαιοσύνης και ανθεκτικότητας
Οι παγκόσμιες διαταραχές, είτε προκαλούμενες από τον άνθρωπο είτε φυσικές, θα γίνουν πιο συχνές. Τα έθνη, οι κοινωνίες και τα άτομα πρέπει να είναι έτοιμα να υπομείνουν και να επανέλθουν. Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να διασφαλίσουμε ότι ο καθένας έχει τα απαραίτητα επίπεδα υγειονομικής και οικονομικής ασφάλειας ώστε να αποφευχθεί η εξάρτησή τους, ο έλεγχος της τύχης τους, και ώστε να επανέλθουν πιο ισχυροί.
2.Σκέψη από «κάτω προς τα πάνω», όχι «από πάνω προς τα κάτω»
Η ανθεκτικότητα διαμορφώνεται εγγενώς από τις ιδιαίτερες ανάγκες κάθε κοινωνίας. Επομένως, ο καλύτερος τρόπος για να διασφαλιστεί ότι τα άτομα και οι κοινωνίες μπορούν να φροντίσουν τον εαυτό τους, είναι να υιοθετήσουν λύσεις που αναπτύχθηκαν σε συλλογικό επίπεδο. Για πολύ καιρό, τα θεσμικά όργανα της κοινωνίας των πολιτών, μεταξύ άλλων η «United Way», καθοδηγούνται από μη αποκεντρωμένα «μοντέλα λογικής», αντί από τοπικές ιδέες και προτεραιότητες. Αυτό πρέπει να αλλάξει.
3. Αποφυγή του σκεπτικού επιστροφής στην κανονικότητα
Ο COVID-19 εξέθεσε τα αποτυχημένα συστήματα των Ηνωμένων Πολιτειών, και όχι μόνο, καθώς έδρασε ως ένας αργός, ισχυρός τυφώνας που προκαλεί μαζικές καταστροφές, αντί να απομονώσει τα αποτελέσματά του σε μια τοποθεσία. Εάν ο τυφώνας Katrina αποκάλυψε τις αδυναμίες της Νέας Ορλεάνης στις ΗΠΑ, τότε ο κορονοϊός προκαλεί θεμελιώδεις αλλαγές και έχει συνέπειες σε ολόκληρη την κοινωνία. Την ίδια στιγμή, οι αλυσίδες εφοδιασμού και τα καταβεβλημένα συστήματα ανεργίας δεν πρέπει απλά να διορθωθούν- πρέπει να διαλυθούν και να ξαναχτιστούν με βάση τις σύγχρονες ανάγκες των ανθρώπων, και όχι βάσει του ιδιωτικού τομέα, ή της γραφειοκρατίας.
Η αντίδραση της κοινωνίας στον COVID-19 φανερώνει ποιες κοινωνίες είναι ανθεκτικές και ποια συστήματα βοηθούν τους ανθρώπους να επιτύχουν. Δυστυχώς, από τα τεστ για τον ιό έως και την υποστήριξη των ανέργων, τόσα συστήματα αποτυγχάνουν, επειδή πολλοί πολιτικοί, οικονομικοί και κοινωνικοί θεσμοί δεν έχουν σχεδιαστεί για να δίνουν προτεραιότητα στον άνθρωπο. Έπεσαν θύματα του status quo ή, ακόμη χειρότερα, των ιδιαίτερων συμφερόντων.
Όσο προχωρούμε προς το στάδιο ανοικοδόμησης από τον COVID-19, ας αγνοήσουμε το ένστικτο που μας καλεί σε επιστροφή στην προηγούμενη πραγματικότητα. Σε όλο τον κόσμο, εκατοντάδες εκατομμύρια άνθρωποι ζουν υπό τη φτώχεια ή βρίσκονται σε αδιέξοδο. Αντ’ αυτού, ας ακούσουμε άτομα και ηγέτες που βιώνουν την πραγματικότητα, ας υποστηρίξουμε και ιεραρχήσουμε τις καλύτερες ιδέες , και ας ξαναχτίσουμε την κοινωνία μας πιο ισχυρή από πριν. Ας καλέσουμε τους εθνικούς, εταιρικούς ηγέτες, αλλά και ηγέτες της κοινωνίας των πολιτών, ώστε να επανεξετάσουν τον τρόπο που εργάζονται σε ατομικό και συλλογικό επίπεδο, προκειμένου να ενδυναμώσουν τους ανθρώπους, που γνωρίζουν καλύτερα τις κοινωνίες τους και που μπορούν να επιφέρουν μια σταθερή πρόοδο προς όφελος όλων.
Ας πάρουμε σημαντικά μαθήματα από τον COVID-19 και ας είμαστε καλύτερα προετοιμασμένοι για όσα ακολουθούν.
*Πρόεδρος και Διευθύνων Σύμβουλος, United Way Worldwide
**πρώτη δημοσίευση: www.weforum.org
