του Giles Merritt*
Ένα γεγονός είναι ξεκάθαρο σχετικά με την κρίση του κορονοϊού: Όσο ευχάριστα είναι τα νέα του εμβολίου, τόσο δυσάρεστη είναι η κατάσταση στην Ευρώπη η οποία αντιμετωπίζει μια εξαιρετικά σοβαρή ύφεση, σε βαθμό που κινδυνεύει να καταρρεύσει. Μέχρι στιγμής έχουμε καταφέρει να προστατευτούμε από τα πρώιμα «συμπτώματα», ωστόσο δεν θα αργήσει να έρθει η στιγμή που θα έρθουμε αντιμέτωποι με τις συνέπειες. Η Ε.Ε. θα πρέπει να απαντήσει με ένα εξ ολοκλήρου νέο πακέτο, και όχι με επιμέρους αλλαγές σε υπάρχοντα προγράμματα.
Η κρίση του κορονοϊού θα συνεχίσει να εντείνεται κατά τους επόμενους μήνες, και θα απαιτούνται πιο ευρηματικές προτάσεις - τόσο σε επίπεδο Ε.Ε. όσο και σε εθνικό επίπεδο, συγκριτικά με τις μέχρι τώρα πρωτοβουλίες των υπεύθυνων χάραξης πολιτικής. Πρέπει να σκεφτούμε έξυπνα, ώστε να περιορίσουμε την αναπόφευκτη οικονομική επιβράδυνση.
Ποιες είναι οι αποδείξεις ότι πρόκειται για μια ύφεση που μπορεί να ξεπεράσει ακόμα και τη μεγάλη κρίση της δεκαετίας του ’30; Παρά την υπόσχεση μαζικού εμβολιασμού, αυξάνεται η ανεργία και ο κίνδυνος για την βιωσιμότητα 25 εκατομμυρίων μικρομεσαίων επιχειρήσεων (ΜμΕ), που αντιπροσωπεύουν τα δύο τρίτα των θέσεων εργασίας της Ευρώπης. Από τα καταστήματα της γειτονιάς μέχρι και τις εταιρείες που απασχολούν έως και 250 άτομα, τα περισσότερα στηρίζονται σε κρατικές επιδοτήσεις. Αυτό σύντομα θα αποδειχθεί μη βιώσιμο.
Η απλότητα είναι το κλειδί για τον εφησυχασμό της κοινής γνώμης, αλλά δεν είναι από τα δυνατά χαρτιά της Ε.Ε.
Πρόσφατη έρευνα για τις ΜμΕ από την McKinsey, φανερώνει ότι το ένα δέκατο των ευρωπαϊκών ΜμΕ θα χρεοκοπήσει εντός εβδομάδων, και το ένα τέταρτο έως το ένα τρίτο αυτών θα εξαφανιστεί το επόμενο έτος. Το δεύτερο κύμα του Covid-19 του φθινοπώρου και τα επακόλουθα εθνικά απαγορευτικά, ώθησαν τη McKinsey να προειδοποιήσει ότι σχεδόν 60 εκατομμύρια θέσεις εργασίας βρίσκονται σε «σοβαρό κίνδυνο». Με δεδομένο ότι το συνολικό εργατικό δυναμικό της Ε.Ε. ανέρχεται στα 215 εκατομμύρια άτομα, είναι δύσκολο να διανοηθούμε το μέγεθος των συνεπειών από το κλείσιμο τόσων επιχειρήσεων.
Ποια θα μπορούσε να είναι η απάντηση στην πολιτική και κοινωνική αναταραχή μιας τέτοιας κλίμακας; Η απάντηση είναι ένα συλλογικό ευρωπαϊκό σχέδιο που θα μοιάζει ελάχιστα με τα συνήθη ευρωπαϊκά προγράμματα. Αν και η Ε.Ε. και οι κυβερνήσεις των κρατών - μελών της ανταποκρίθηκαν στην κρίση του κορονοϊού με σημαντική ταχύτητα και αποφασιστικότητα, θα χρειαστούν πολύ περισσότερα ώστε να αποφευχθούν οι συνέπειες του κλεισίματος εταιρειών και των απωλειών θέσεων εργασίας, που ήδη έχουν κάνει την εμφάνισή τους.
Εάν έρθουμε αντιμέτωποι με μεγαλύτερο κύμα πτωχεύσεων και απολύσεων, τα οικονομικά θα είναι αυτά που θα οδηγήσουν σε πολιτικό χάος, και όχι η υγειονομική κρίση. Δελτία τύπου σχετικά με το Ταμείο Ανάκαμψης της Ε.Ε., την Πράσινη Συμφωνία και το ενισχυμένο σχέδιο InvestEU, δεν θα ανακουφίσουν τους φόβους για κατάρρευση. Οι οικονομικοί αναλυτές ανησυχούν για την ανθεκτικότητα του ενιαίου νομίσματος, αλλά οι πολίτες ανησυχούν για τη φτώχεια και την έλλειψη στέγης.
Η απλότητα είναι το κλειδί για τον εφησυχασμό της κοινής γνώμης, αλλά δεν είναι από τα δυνατά χαρτιά της Ε.Ε. Όλο και περισσότεροι λόγοι για φιλόδοξα σχέδια εμφανίζονται στα πρόθυρα μιας κρίσης. Πριν από ενενήντα χρόνια στις ΗΠΑ, το New Deal προσδιόρισε τα τρία «Rs» - Ανακούφιση, Ανάκαμψη και Μεταρρύθμιση (Relief, Recovery and Reform). Η Ευρώπη πρέπει να κάνει το ίδιο σε απλή και κατανοητή γλώσσα, με ένα ισχυρό σύνθημα.
Οι πολιτικές ανάκαμψης θα πρέπει να ενισχύσουν το τρέχον ταμείο των 750 δισεκατομμυρίων ευρώ
Όλες οι κυβερνήσεις έχουν παρουσιάσει τα δικά τους εθνικά μέτρα αρωγής. Αλλά καθώς η νότια και ανατολική Ευρώπη έχουν πληγεί περισσότερο, είναι η στιγμή για ένα ενιαίο σχέδιο υποστήριξης για τις ΜμΕ που έχουν πληγεί. Οι πολιτικές ανάκαμψης θα πρέπει να ενισχύσουν το τρέχον ταμείο των 750 δισεκατομμυρίων ευρώ.
Ο πιο προφανής μηχανισμός θα ήταν ο σχεδιασμός ενός προγράμματος για τη δημιουργία ημι-ειδικευμένων εγχώριων θέσεων εργασίας για εκατομμύρια ανέργους, ειδικότερα για νέους. Ο κλάδος έχει 18 εκατομμύρια εργαζόμενους, με επιπλέον 25 εκατομμύρια έμμεσες θέσεις εργασίας, και μια τέτοια προσπάθεια θα μπορούσε να αυξήσει σημαντικά αυτούς τους αριθμούς.
Σε κάθε περίπτωση, χρειαζόμαστε πολύ ένα σχέδιο δημιουργίας στέγης. Η έλλειψη στέγης στην Ευρώπη είναι σημαντικό ζήτημα. Τα υψηλά ενοίκια επιβαρύνουν άδικα τους φτωχότερους. Πάνω από 80 εκατομμύρια οικογένειες - το ένα τρίτο των νοικοκυριών της Ε.Ε.- ξοδεύουν τον μισό προϋπολογισμό τους στο ενοίκιο. Αν και πάρα πολλά σπίτια στην Ευρώπη είναι παλιά και μη χρηστικά, η οικοδόμηση κατοικιών έχει μειωθεί στο μισό σε σχέση με τη δεκαετία του 1960. Οι ελλείψεις χαμηλού κόστους στέγασης εμποδίζουν επίσης, άτομα που αναζητούν εργασία να μετακινηθούν σε περιοχές που γίνονται προσλήψεις.
Η Μεταρρύθμιση είναι το τρίτο στοιχείο και ίσως αποτελεί τη μεγαλύτερη πρόκληση. Η ύφεση αυτή μπορεί να αποδειχθεί τόσο σοβαρή, ώστε οι κυβερνήσεις της Ε.Ε. θα αναγκαστούν να συμβιβαστούν προς όφελος της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Αυτό θα ήταν και ένα θετικό στη δύσκολη περίοδο που διανύουμε, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν θα εξακολουθούσαν να υπάρχουν οι πιθανότητες μιας μεγάλης οικονομικής καταστροφής.
*Ιδρυτής και Πρόεδρος, «Friends of Europe»
**πρώτη δημοσίευση: www.friendsofeurope.org
